Znaczenie autoempatii (self-compassion) w cierpieniu związanym z terminalną fazą choroby przeżywanej w rodzinie – ujęcie tanatopedagogiczne

Alina Zemełka

Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Abstrakt

Celem niniejszego opracowania teoretycznego było lepsze zrozumienie tanatopedagogicznych aspektów autoempatii doświadczanej i rozwijanej w kontekście terminalnej fazy choroby przeżywanej wśród bliskich.  Dodatkowym celem było zwrócenie uwagi formalnych i nieformalnych świadków cierpienia na fakt, że ich troska oraz życzliwość ukierunkowana na samych siebie jest fundamentem kompetentnego towarzyszenia bliskim przeżywającym ostatni etap życia. Istotność podjętej problematyki okazała się ważna nie mniej niż jej dychotomiczny potencjał – przynoszący korzyść zarówno osobom doświadczającym choroby, jak i troszczącym się o nich bliskim, współtworzącym wraz z chorymi środowisko życia i umierania – który wciąż zbyt słabo jest eksplorowany przez badaczy rozwijających współczesną świadomość kolektywną. Aby zamierzony cel osiągnąć dokonano ukierunkowanej analizy dostępnej literatury, w szczególności aktualnych opracowań związanych z samowspółczuciem przygotowanych przez Kristin Neff – nestorkę badań związanych z autoempatią. Analiza kontrolująca obecny stan wiedzy dotyczącej autoempatii nie pozwala na stwierdzenie, że zjawisko to jest w pełni odkrytą, zrozumianą i wykorzystaną dla dobra jednostki i ogółu możliwością. Wniosek taki można wyciągnąć tylko na podstawie analiz fragmentarycznych. Dlatego też jednym z najistotniejszych wniosków okazał się ten odsłaniający konieczność dalszej refleksji nad intersubiektywnie ważną przestrzenią subiektywną, jaką jest autoempatia. 

Słowa kluczowe:

samowspółczucie, autoempatia, Neff, terminalna faza choroby

Adamski, F. (2006) ‘Rodzina’, in T. Pilch and E. Różycka (eds) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ‘Żak’.
  Google Scholar

Antoszewska, B. and Tobota-Różańska, A. (2023) ‘Zdrowie jako wartość w perspektywie osób, które zakończyły leczenie choroby nowotworowej’, Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 42(1), pp. 161–175. Available at: https://doi.org/10.17951/lrp.2023.42.1.161-175.
DOI: https://doi.org/10.17951/lrp.2023.42.1.161-175   Google Scholar

Biesaga, T. (2009) ‘Godność a wolność w antropologii Karola Wojtyły’, in J. Kupczak and J. Majka (eds) Krakowska szkoła antropologiczna. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT (Studia nad Myślą Jana Pawła II), pp. 49–56.
  Google Scholar

Binnebesel, J. (2013) Tanatopedagogika w doświadczeniu wielowymiarowości człowieka i śmierci. Toruń.
  Google Scholar

Binnebesel, J. (2017) Percepcja lęku przed śmiercią w kontekście Tanatopedagogicznej Relacyjnej Terapii Zastępczej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2017.017   Google Scholar

Binnebesel, J., Formella, Z. and Katolyk, H. (2018) ‘Doświadczanie penthosu, czyli próba uporządkowania pojęcia lęku tanatycznego’, Medycyna Paliatywna, 10(3), pp. 145–149. Available at: https://doi.org/10.5114/pm.2018.79837.
DOI: https://doi.org/10.5114/pm.2018.79837   Google Scholar

Boorse, C. (1975) ‘On the Distinction between Disease and Illness’, Philosophy & Public Affairs, 5(1), pp. 49–68.
  Google Scholar

Borys, B. (2010) ‘Zasoby zdrowotne w psychice człowieka’, Forum Medycyny Rodzinnej, 4(1), pp. 44–52.
  Google Scholar

Chojnacki, A. (2022) ‘By nie zaniedbać siebie… Zastępcza traumatyzacja i rezyliencja u profesjonalistów pracujących z traumą’, Niebieska linia, 11 July. Available at: https://www.niebieskalinia.pl/aktualnosci/aktualnosci/by-nie-zaniedbac-siebie-zastepcza-traumatyzacja-i-rezyliencja-u-profesjonalistow-pracujacych-z-trauma (Accessed: 11 July 2022).
  Google Scholar

Daniel-Sielańczyk, A., Życińska, J. and Bąk-Sosnowska, M. (2019) ‘Współczucie wobec siebie (self-compassion) i radzenie sobie ze stresem a wypalenie zawodowe wśród psychoterapeutów’, Psychoterapia, 2(189), pp. 59–70. Available at: https://doi.org/10.12740/PT/109572.
DOI: https://doi.org/10.12740/PT/109572   Google Scholar

Dobrewsparcie.wzp.pl (2014) Pod jednym dachem z osobą w fazie terminalnej: jak zapewnić jej możliwie największy komfort życia? Available at: https://dobrewsparcie.wzp.pl/pod-jednym-dachem-z-osoba-w-fazie-terminalnej-jak-zapewnic-jej-mozliwie-najwiekszy-komfort-zycia/ (Accessed: 8 December 2023).
  Google Scholar

Domaradzki, J. (2013) ‘O skrytości zdrowia. O problemach z konceptualizacją pojęcia zdrowie’, Hygeia Public Health, 48(4), pp. 408–419.
  Google Scholar

Dzwonkowska, I. (2011) ‘Współczucie wobec samego siebie (self-compassion) jako moderator wpływu samooceny globalnej na afektywne funkcjonowanie ludzi’, Psychologia społeczna, 6(16), pp. 67–80.
  Google Scholar

Fabiś, A. (2011) ‘Śmierć w całożyciowym procesie kształcenia’, Rocznik Andragogiczny, (R. 2011), pp. 131–146.
  Google Scholar

Gładziejewski, P. (2011) ‘Czy empatia jest symulacją mentalną? Dyskusja z podejściem reprezentacyjnym ugruntowanym w koncepcji neuronów lustrzanych’, Diametros, (27), pp. 108–129 Pages. Available at: https://doi.org/10.13153/DIAM.27.2011.429.
  Google Scholar

Godawa, G. (2016) Funkcjonowanie rodziny dziecka objętego domową opieką hospicyjną: studium tanatopedagogiczne. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne ‘Akapit’.
  Google Scholar

Hillesum, E. (2021) Przerwane życie: pamiętnik 1941–1943. 4rd edn. Translated by I. Piotrowska. Kraków: Wydawnictwo WAM.
  Google Scholar

Jan Paweł II (1984) List apostolski Ojca Świętego Jana Pawła II o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia (Salvifici doloris). Wybór homilii, przemówień i dokumentów. Opole: Kuria Diecezjalna.
  Google Scholar

Kant, I. (2017) Uzasadnienie metafizyki moralności. Dodruk 2017. Translated by M. Wartenberg. Kęty: Marek Derewiecki (Biblioteka Europejska – Antyk).
  Google Scholar

Kępiński, A. (2012) Lęk. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Kolber, M. (2019) ‘Psychologiczne aspekty wyuczonej bezradności i ich implikacje pedagogiczne’, Przegląd pedagogiczny, (2), pp. 134–143. Available at: https://doi.org/10.34767/PP.2019.02.10.
  Google Scholar

Kozłowski, R. (2016) ‘Aksjologiczne podstawy doświadczenia godności osoby ludzkiej w kontekście dyskusji bioetycznej’, in A. Bobko and K. Cynk (eds) (Gen)etyczna przyszłość człowieka. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, pp. 90–110.
  Google Scholar

Korzeniowska, E. (1988) ‘O zdrowiu i jego definicjach’, Zdrowie publiczne, 99(9), pp. 465–471.
  Google Scholar

Krok, D. (2010) ‘Systemowe ujęcie rodziny w badaniach dobrostanu psychicznego jej członków’, in Dariusz Krok and P. Landwójtowicz (eds) Rodzina w nurcie współczesnych przemian: studia interdyscyplinarne. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego (Człowiek, Rodzina, Społeczeństwo, 17), pp. 359–368.
  Google Scholar

Kübler-Ross, E. (1998) Rozmowy o śmierci i umieraniu. Translated by I. Doleżal-Nowicka. Poznań: Media Rodzina of Poznań.
  Google Scholar

Łakuta, P. et al. (2023) ‘Właściwości psychometryczne polskiej adaptacji Samoopisowej skali poziomu funkcjonowania osobowości według DSM-5 (LPFS-SR)’, Psychiatria Polska, 57(2), pp. 261–274. Available at: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/142888.
DOI: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/142888   Google Scholar

Leśniewski, K. (2006) ‘Nie potrzebują lekarza zdrowi…’: niezychastyczna metoda uzdrawiania człowieka. Lublin: KUL.
  Google Scholar

Markocka-Mączka, K., Grabowski, K. and Taboła, R. (2018) Dobrostan a edukacja. Choroby przewlekłe – problem XXI wieku. Wrocław.
  Google Scholar

Neff, K. (2003) ‘The Development and Validation of a Scale to Measure Self-Compassion’, Self and Identity, 2(3), pp. 223–250. Available at: https://doi.org/10.1080/15298860309027.
DOI: https://doi.org/10.1080/15298860309027   Google Scholar

Neff, K. (2022a) Jak być dobrym dla siebie: życie bez presji otoczenia, przygnębienia i poczucia winy. Wydanie II, dodruk. Translated by K. Sołowiej. Białystok: Studio Astropsychologii.
  Google Scholar

Neff, K. (2022b) Waleczne samowspółczucie: jak kochać, chronić i akceptować siebie, aby stać się tym, kim chcesz być. Wydanie I. Translated by S. Gil. Białystok: Studio Astropsychologii.
  Google Scholar

Radzińska, J. (2021) ‘Dojrzałość empatii wpływa na jakość solidarności’, Etyka, 59(1), pp. 66–80. Available at: https://doi.org/10.14394/etyka.1287.
DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.1287   Google Scholar

Sak, J. (2008) ‘Rozważania dotyczące pojęcia choroby we współczesnej filozofii medycyny’, Zagadnienia naukoznawstwa, 44(3/4), pp. 239–268.
  Google Scholar

Scheler, M. (1986) Istota i formy sympatii. 2nd edn. Translated by A. Węgrzecki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  Google Scholar

Schopenhauer, A. (1994) O podstawie moralności. Translated by Z. Bassakówna. Warszawa: Wydawnictwo BIS.
  Google Scholar

Świętochowski, W. (2010) ‘Choroba przewlekła jako sytuacja kryzysowa w systemie rodzinnym’, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 11(1), pp. 179–196.
  Google Scholar

Szczepanik, L. (2009) Troska o dziecko umierające w szpitalu. Studium z pogranicza medycyny i teologii moralnej. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy. Available at: http://www.kapelaniausd.nazwa.pl/artykuly/troska.pdf.
  Google Scholar

Tischner, J. (2012) Filozofia dramatu. 2nd edn. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
  Google Scholar

Tyszka, Z. (1997) ‘Rodzina’, in W. Pomykało (ed.) Encyklopedia pedagogiczna. Wydanie pierwsze. Warszawa: Fundacja Innowacja.
  Google Scholar

Ulaniecka, N. (2021) Doświadczanie choroby nowotworowej: aspekty psychospołeczne = Experiencing cancer: psychosocial aspects. Wydanie I. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM (Seria Psychologia i Pedagogika / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 351).
DOI: https://doi.org/10.14746/amup.9788323240174   Google Scholar

Walden-Gałuszko, K. de (2008) ‘Problemy psychiczne, duchowe i etyczne’, in K. de Walden-Gałuszko and A. Kaptacz (eds) Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, pp. 194–221.
  Google Scholar

WHO (1946) ‘WHO remains firmly committed to the principles set out in the preamble to the Constitution’. Available at: https://www.who.int/about/accountability/governance/constitution (Accessed: 11 December 2023).
  Google Scholar

Wojtyła, A. et al. (2012) ‘Zdrowie optymalne („wellness”) w opinii młodzieży gimnazjalnej i jej rodziców’, Hygeia Public Health, 47(4), pp. 490–497.
  Google Scholar

Wojtyła, K. (2001) Miłość i odpowiedzialność. Lublin: TN KUL.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-01-27

Cited By / Share

Zemełka, A. (2024). Znaczenie autoempatii (self-compassion) w cierpieniu związanym z terminalną fazą choroby przeżywanej w rodzinie – ujęcie tanatopedagogiczne. Family Forum, 13, 419–445. https://doi.org/10.25167/FF/4864

Autorzy

Alina Zemełka 

Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Family Forum

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.