Abstrakt

Fenomen podróżowania nie jest obcy dla ludzi. Zarówno podróżowanie w celach niereligijnych jak i w celu odbycia pielgrzymki wpisuje się w ogólne zjawisko mobilności człowieka. Na wielkie i długie podróże mogli sobie pozwolić tylko ci, których było na to stać. Pielgrzymowanie nie jest zjawiskiem typowym tylko dla chrześcijaństwa. Zarówno świat grecki jak i judaizm zna ten fenomen. Chrześcijanie szybko stali się pielgrzymami, gdy w początkach odwiedzali miejsca działalności i pobytu Jezusa na ziemi. Z czasem dochodziły do nich inne miejsca pielgrzymkowe na świecie, a Kościół uważał tę formę pobożności nie tylko za słuszną, ale ją przez wieki promował. Kościół pamiętał o podróżujących i pielgrzymach podczas Mszy Świętej (od VIII w. znane są pisemne świadectwa w sakramentarzach, a później w mszałach) i udzielał im błogosławieństwa (od X w. pojawiły się obrzędy przed i po podróży w pontyfikałach, a od XII w. w rytuałach). Wielkie bogactwo tekstów liturgicznych do sprawowania Mszy św. i obrzędów błogosławieństwa dla tych ludzi (pro iter agentibus, pro navigantibus, pro peregrinantibus) Kościół gromadził, strzegł i zachowywał aż do Soboru Trydenckiego. Potem nastąpiła wielka redukcja tych tekstów.

W niniejszym artykule postawiono pytanie: Czy obok modlitw dla biskupów i prałatów oraz dla niższego kleru (kapłanów i zakonników) – zwane Itinerarium – pojawiły się także teksty modlitw przed lub po podróży dla osób świeckich? Odpowiedź jest możliwa, ale zagadnienie to w obecnej sytuacji można ukazać tylko na kilku przykładach.