Résumé

Polscy badacze zajmujący się historią oraz historią liturgii dotychczas pomijali, bądź też baga- telizowali tematykę związaną z obrządkami Mszy św. i angielskimi tradycjami liturgicznymi doby przedreformacyjnej. Wydaje się to niesprawiedliwe, szczególnie w kontekście badania początków reformacji w Anglii oraz źródeł, na których oparto nowe formy liturgiczne, stworzone u schyłku pierwszej połowy XVI w. Celem artykułu jest przybliżenie zwyczajów diecezji Salisbury i York oraz zestawienie ich z nową formą Mszy, przygotowaną przez Tomasza Cranmera.

Analiza zmian, jakie zaszły w tym czasie na gruncie liturgii angielskiego Kościoła państwo- wego, wskazuje na ich niejednoznaczny charakter. Dla wielu mieszkańców królestwa, po 1534 r. (Akt supremacji) jedyną zmianą był fakt, że na czele Kościoła zamiast papieża stanął król i to jego wymieniano w Kanonie. Niemal niezmienione natomiast aż do 1548 r. pozostały kwestie związane z liturgią Mszy św. (forma, obrzędy), natomiast średniowieczne katolickie zwyczaje liturgiczne, stały się gruntem, na którym powstał Porządek Komunii (The Order of the Communion).