Wkład ks. profesora Jana Chwałka w organologię i sztukę budowy organów
Maria Szymanowicz
Instytut Muzykologii KULAbstract
Ks. Jan Chwałek urodził się 7 stycznia 1930 r. w Woli Baranowskiej, zmarł 30 listopada 2018 r. w Babulach i został pochowany na cmentarzu parafialnym w rodzinnej miejscowości.
W latach 1961–2005 był wykładowcą w Instytucie Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, kierownikiem jedynej w Polsce Katedry Instrumentologii. Na początku swej naukowej drogi zajmował się chorałem gregoriańskim, a po uzyskaniu samodzielności – problematyką organologiczną.
Na szczególną uwagę zasługuje książka Budowa organów, jedyne takie dzieło w literaturze polskiej. Zawiera ona opis mechanizmów i głosów organowych, a poszczególne zagadnienia ilustrowane są rysunkami technicznymi. Ks. Chwałek wypracował metodę badań struktury brzmieniowej organów przy pomocy skali poziomej i pionowej, szczegółowo opisał trzy systemy strojenia instrumentów klawiszowych.
Był także organmistrzem, zbudował dziewięć instrumentów. W niektórych z nich zastosował nietypowe rozwiązania konstrukcyjne. Zaprojektował kilkadziesiąt nowych organów. Uczestniczył w pracach konserwatorskich zabytkowych instrumentów w Kazimierzu Dolnym, Olkuszu i Jędrzejowie. Wykonał kilkadziesiąt konserwacji organów, głównie w diecezji sandomierskiej.
Parole chiave:
ks. Jan Chwałek, organyRiferimenti bibliografici
J. Chwałek, Budowa organów. Wprowadzenie do inwentaryzacji i dokumentacji zabytkowych organów, Warszawa 1971, Lublin 19732.
J. Chwałek, De correctura fistularum, w: M. Szymanowicz (red.), Studia Organologica, t. III, Lublin 2009, s. 9–55.
J. Chwałek, Interwały muzyczne, w: tenże, M. Szymanowicz (red.), Studia Organologica, t. I, Lublin 1994, s. 15–56.
J. Chwałek, Opowieści o królu instrumentów, cz. XII, „Muzyka w Liturgii” 7 (2002), nr 23, s. 23–29.
J. Chwałek, Podstawy systemu średniotonowego, w: J. Krassowski (red.), Organy i muzyka organowa, t. IX, Gdańsk 1994, s. 173–187.
J. Chwałek, Refleksje przy strojeniu organów, „Roczniki Teologiczno-Humanistyczne KUL” 34 (1987), z. 7, s. 409–437.
J. Chwałek, Teoria i praktyka systemu pitagorejskiego (SPIT), w: J. Krassowski (red.), Organy i muzyka organowa, t. XI, Gdańsk 2000, s. 113–123.
J. Chwałek, Wolumen brzmieniowy wielkich organów w bazylice leżajskiej, w: J. Krassowski (red.), Organy i muzyka organowa, t. X, Gdańsk 1997, s. 77–90.
M. Drobner, Akustyka muzyczna, Kraków 1973.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, Kraków 1982.
J. Erdman, Organy poradnik dla użytkowników, Warszawa b.r.w.
Kalendarium życia Ks. Profesora Jana Chwałka, w: M. Szymanowicz (red.), Artificium – Ars – Scientia. Księga Jubileuszowa w 80. rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka, Lublin 2010, s. 67–69.
A. Sapalski, Przewodnik dla organistów. Wskazówki jak organy w dobrym stanie utrzymywać, reparacye i strojenie ich samemu uskuteczniać itd. Pogląd teoretyczno-praktyczny dla dozorów kościelnych, proboszczów, budujących kościoły, jak niemniej miłośników muzyki kościelnej objaśniony trzydziestoma drzeworytami przez A. Sapalskiego, Kraków 1880.
M. Szymanowicz, Dorobek naukowy Ks. Profesora Jana Chwałka, w: taż (red.), Artificium – Ars – Scientia. Księga Jubileuszowa w 80. rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka, Lublin 2010, s. 125–141.
M. Szymanowicz, Polska bibliografia organów, t. I, Lublin 2011.
M. Szymanowicz, Polska bibliografia organów, t. II, Lublin 2014.
M. Szymanowicz, Polska bibliografia organów, t. III, Lublin 2018.
M. Szymanowicz, G. Stawowy, Działalność organmistrzowska Ks. Profesora Jana Chwałka, w: M. Szymanowicz (red.), Artificium – Ars – Scientia. Księga Jubileuszowa w 80. rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka, Lublin 2010, s. 143–159.
