Charakteryzacja językowa Cyganów w wybranych utworach literackich
Maria Brzezina
Abstrakt
The Gypsies linguistic stylization is a challenging artistic task. lt is not easy to collect the linguistic data because of the xenophobic barrier and not sufficient development the Gypsy Studies in Poland. The Diaspora! Gypsy community has lived in a situation of bilingualism or multilingualism on the territory of Poland using non-written dialects. Therefore, it becomes elear that writers more often stylize Gypsy utterances for dialectal Polish (sporadically also for Ukrainian) than for the Gypsy. The paper presents both mentioned techniques of stylization. If the more interesting Gypsy stylization is concemed, writers usually use selective stylization (chosen onomastic, lexical or phraseological elements) and less often the reconstructing stylization, with its special kind quotational stylization (mainly songs). Writers add different types of metalingua! frames to Gypsy elements. Additionally, they use socio-lingual glosses in narrativ structures to reflect the Gypsy's complex communicational situation.
Bibliografia
Źródła
Bałucki M., Błyszczące nędze. Powieść współczesna (pd. 1870 r.). - Pisma wybrane, t. 2, Kraków 1956.
Bieniasz J., W puszczy nad Salatrukiem. Powieść, Kraków 1947.
Gałczyński K.l., Polowanie z sokołami, [w tegoż:] Utwory poetyckie [Warszawa 1937), s. 62---06.
Grajnert J., Jak Io było pod Wiedniem. Powieść na tle dziejów naszych, Poznań 1890.
Kazimierczuk Z., Gili romani, [w tegoż:] Pożegnanie z taborem, Lublin 1968, s. 56-63.
Kazimierczuk Z., Możesz grać, Cyganie!,jw., s. 163-170.
Kazimierczuk Z., Muzykanci, kuglarze, złodzieje, jw., s. 82-92.
Kazimierczuk Z., Odzyskane perły, jw., s. I 0 2-116.
Kazimierczuk Z., Pożegnanie taboru, jw., s. 39-55.
Kazimierczuk Z., Spotkanie z meriben, jw., s. 93-101.
Kazimierczuk Z., Tabo,; jw., s. 11-38.
Kazimierczuk Z., Zapiski z lasu, jw., s. 64-81.
Kazimierczuk Z., Ziemia nie tylko obiecana, jw., s. 131-152.
Kniaźnin F. D., Cyganie. Opera w trzech aktach (powst. w 1787 r.), [w tegoż:] Dzieła, t. V, Warszawa 1828, s. 7-68.
Korzeniowski J., Cyganie. Dramat w pięciu aktach wierszem (powst. w 1856 r.), Warszawa 1857.
Kraszewski J.I., Chata za wsią. Powieść w trzech tomach [w ciągłej paginacji] (powst. w I. 1852-1854), oprac. S. Turowski, Lwów 1934 (BN, seria I, nr 122).
Kraszewski J.I., Czarna perełka. Powieść przez Bolesławitę, (pd.1870 r.) Lwów 1971.
Przyborowski W., Bitwa pod Raszynem. Powieść historyczna dla młodzieży, z 6-ma rycinami Konstantego Garskiego (pd. 1881 r.), Warszawa 1909.
Święcicki P., [pseud. Paulin Stachurski], Czartowa Góra, [w tegoż:] Opowieści stepowe, Lwów [1871), s. 143-163.
Święcicki P., [pseud. Paulin Stachurski], Przed laty. Powieść ukraińska, Lwów 1865.
Turczński J., Ucieczka. Nowela z życia huculskiego przez autora uwieńczonego dramatu „Mojmir", ,,Ognisko Domowe". Czasopismo literackie, artystyczne, naukowe i społeczne, 1884, I, nr 1-9.
[Wirtemberska z Czartoryskich M.], Malwina czyli domyślność serca (powst. w 1813 r.), Warszawa 1817.
Wybicki J., Jarmark albo szlachcic mieszczaninem. Komedia w trzech aktach (powst. w 1791 r.). Z rękopisów do warunków scenicznych dostosowali A. M. Skałkowski i Z. Grot, Pozna11 1944.
Opracowania
Bartosz A., Nie bój się Cygana/Na dara Rromesoar, Sejny 1994.
Brzeziński J., 1975, Język Franciszka Dionizego Kniaźnina, Zielona Góra, 1975.
Daniłowicz Daniłowicz I., O Cyganach wiadomość hist0tyczna, czytana na posiedzeniu publicznem Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego, 30 stycznia I 824 roku przez ... P P Z. Z dodaniem wyrazów i wzorów odmian gramatycznych języka tego narodu, Wilno 1824.
Eistreicher S., Rozwadowski J., Język cygański i Cyganie w Polsce. - Encyklopedia polska, t. III, dz. III, cz. II, Kraków 1915, s. 456-461.
Ficowski 1985 Ficowski J., Cyganie na polskich drogach, Kraków 1985.
Ficowski 1986 Ficowski J., Demony cudzego strachu. Wspominki cygańskie, Warszawa 1986.
Klich E., Fonetyka cygańszczyzny rabczańskiej. - Symbolae Grammaticae in honorem loannis Rozwadowski, t. Il, Cracoviae 1927, s. 267-282.
Klich E., Wpływy Języka polskiego na dialekty Cyganów polskich, ,,Prace Filologiczne" XII, 1928, s. 335-374.
Klich E., Cygańszczyzna w „ Chacie za wsią" Kraszewskiego, ,,Prace Filologiczne" XV/2, 1931, s. 171-220.
Kopemicki 1925 Kopemicki I., Textes tsiganes, contes et poesies - Teksty cygańskie, Kraków 1925.
Kosyl Cz., Nazwy własne w literaturze polskiej. - Polskie nazwy własne. Encyklopedia, pod red. E. Rzetelskiej-Feleszko, Warszawa-Kraków 1998.
Michel F., Bohemiens, mendiants, queux, cours des miracles. - Le moyen ćige et la renaissance. Histoire et description des moeurs et usages, du commerce etc. en Europe. Direction litteraire de M. Paul Lacroix. Direction artistique de M. Ferdinand Sen:. Tome premier, Paris 1848 (za: Klich 1931 ).
Narbutt T., Rys historyczny ludu cygańskiego, Wilno 1830.
Pobożniak T., Imiona Cyganów polskich, ,,Onomastica" Il, 1956, s. 323-331 i Ili, 1957, s. 188-192.
Pobożniak T., Norma językowa w cygańszczynie, ,,Sprawozdania z posiedzeń PAN", Kraków 1962, s. 79-82.
Pobożniak T., Grammar of the Lovari Dialect, Kraków 1964.
Pobożniak T., Cyganie, Kraków 1972.
Rozwadowski J., Worterbuch des Zigeunerdialekts von Zakopane, Kraków 1936.
[X. Serwatowski], O narodowościach w Galicji, a w szczególności o Cyganach, ,,Przegląd Pozna11ski", 1851, s. 412-418.
Autorzy
Maria BrzezinaStatystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2003 Stylistyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Maria Brzezina, Kateřina Pösingerová, "Golet v údolí" Ivana Olbrachta i jego polskie tłumaczenie , Stylistyka: Tom 7 (1998): Stylistyka Słowiańska
