Ludobójstwo, zbrodnia, pogrom, rzeź, masakra, makabra... Obrazy kognitywne zakodowane w semantycznej strukturze synonimów określających okrucieństwa wobec grup etnicznych
Abstrakt
This article aims to show the cognitive images encoded in the semantic structure of the lexemes: war crimes, crimes against humanity, genocide, slaughter, pogrom, massacre, and macabre, used to describe atrocities against ethnic groups. The analysis
was based on the example of the material related to the Ukrainian citizens during the war, which has been ongoing since 24 February 2022. The analysis is rooted in the theoretical framework of cognitive ethnolinguistics, including the profiling method, which is quite innovative in linguistics. The article proves that the lexemes under consideration, although of similar cognitive value, differ in terms of the ordering of the components of meaning, which makes them evoke a different image in the
reader of the texts. Five different perspectives of the perception of war atrocities encoded in the words are distinguished, i.e., (1) the moral and penal aspect; (2) the collective subject of the actions and the minority nature of the victims; (3) the modus operandi of the perpetrator; (4) the totality of the destruction evident to the observer; and (5) the emotions that the effect of the perpetrator’s actions evokes in the witness, i.e., horror and disgust.
Słowa kluczowe:
lexis, conflict, cognitive analysis, war in UkraineBibliografia
Źródła
Google Scholar
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego; http://www.nkjp.uni.lodz.pl/ (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
SD: Doroszewski W., 1958‒1969, Słownik języka polskiego, Warszawa; http://doroszewski. pwn.pl/ (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
SEJP: Brückner A., 1927, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków; https://polona.pl/item/slownik-etymologiczny-jezykapolskiego,MTE2NjUxOA/9/#info-:metadata (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
SL: Linde S. B., 1807–1814, Słownik języka polskiego, Warszawa; http://kpbc.umk.pl/publication/8173 (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
SWar.: Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiecki W., 1900‒1927, Słownik języka polskiego, Warszawa [słownik warszawski]; https://crispa.uw.edu.pl/objects/collection/76 (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
SWil.: Zdanowicz A. i in., 1861, Słownik języka polskiego, Wilno [słownik wileński]; https://eswil.ijp.pan.pl/ (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
WSJP: Żmigrodzki P. (red.), 2007, Wielki słownik języka polskiego, Kraków; https:// www.wsjp.pl (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
Literatura
Google Scholar
Bartmiński J., 1990, Punkt widzenia, perspektywa interpretacyjna, językowy obraz świata. – Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 109‒127.
Google Scholar
Filar D., 2010, Synonimia leksykalna w leksykologii i leksykografii polskiej, „Roczniki Humanistyczne”, t. LVIII, z. 6, s. 41−57, https://ojs.tnkul.pl/index.php/rh/article/download/5631/5452/ (dostęp: 02.05.2022).
Google Scholar
Giza-Poleszczuk A., Poleszczuk J., 1992, Cyganie i Polacy w Mławie. Konflikt etniczny czy społeczny? Raport na zlecenie CBOS, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Gontarczyk P., 2004, Pogrom? Zajścia polsko-żydowskie w Przytyku 9 marca 1936 roku, Warszawa: Rekonkwista-Rachocki i S-ka.
Google Scholar
Grochmalski P., 1999, Czeczenia. Rys prawdziwy, Wrocław: Atla2.
Google Scholar
Gross J. T., 2000, Sąsiedzi, Sejny: Pogranicze.
Google Scholar
Kon. ONZ: Konwencja ONZ w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa, 1948, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948a.html (dostęp. 07.05.2022).
Google Scholar
Markowski A., 2018, Przemoc antyżydowska i wyobrażenia społeczne. Pogrom białostocki 1906 roku, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323535546
Google Scholar
Maroń A., 2020, Wokół pojęcia pogromu w refleksji nad przemocą antyromską, „Prace Kulturoznawcze”, t. 24, nr 2, s. 111‒126, https://wuwr.pl/pkult/article/ download/12045/10934/ (dostęp: 06.05.2022).
DOI: https://doi.org/10.19195/0860-6668.24.2.8
Google Scholar
Nagórko A., Łaziński M., Burkhardt H., 2004, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Nijakowski L. M., 2013, Rozkosz zemsty. Socjologia historyczna mobilizacji ludobójczej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Pracoń A., 2001, Masakra na wyspie Utoya. Relacja człowieka, który przeżył zamach, przeł. K. Tunkiel, Warszawa: Wydawnictwo Pascal.
Google Scholar
RzSMTK 1998: Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r., https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030780708/O/D20030708.pdf (dostęp: 02.05.2022).
Google Scholar
Szmurło Z. T., 2013, Pierestrojka i tragiczne wydarzenia w Sumgaicie, „Studia Gdańskie. Wizje i Rzeczywistość”, t. 10, s. 267‒284.
Google Scholar
Traczyk M., 2015, Miasta śmierci. Sąsiedzkie pogromy Żydów, Warszawa: Wydawnictwo RM.
Google Scholar
Wierzbicka A., 1991, Uniwersalne pojęcia ludzkie i ich konfiguracje w różnych kulturach, „Etnolingwistyka”, t. 4, s. 7–40.
Google Scholar
Żebrowski R., Pogrom. – Polski słownik judaistyczny, http://www.jhi.pl/psj/pogrom (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
