Ludobójstwo, zbrodnia, pogrom, rzeź, masakra, makabra... Obrazy kognitywne zakodowane w semantycznej strukturze synonimów określających okrucieństwa wobec grup etnicznych
Abstract
This article aims to show the cognitive images encoded in the semantic structure of the lexemes: war crimes, crimes against humanity, genocide, slaughter, pogrom, massacre, and macabre, used to describe atrocities against ethnic groups. The analysis
was based on the example of the material related to the Ukrainian citizens during the war, which has been ongoing since 24 February 2022. The analysis is rooted in the theoretical framework of cognitive ethnolinguistics, including the profiling method, which is quite innovative in linguistics. The article proves that the lexemes under consideration, although of similar cognitive value, differ in terms of the ordering of the components of meaning, which makes them evoke a different image in the
reader of the texts. Five different perspectives of the perception of war atrocities encoded in the words are distinguished, i.e., (1) the moral and penal aspect; (2) the collective subject of the actions and the minority nature of the victims; (3) the modus operandi of the perpetrator; (4) the totality of the destruction evident to the observer; and (5) the emotions that the effect of the perpetrator’s actions evokes in the witness, i.e., horror and disgust.
Keywords:
lexis, conflict, cognitive analysis, war in UkraineReferences
Źródła
Google Scholar
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego; http://www.nkjp.uni.lodz.pl/ (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
SD: Doroszewski W., 1958‒1969, Słownik języka polskiego, Warszawa; http://doroszewski. pwn.pl/ (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
SEJP: Brückner A., 1927, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków; https://polona.pl/item/slownik-etymologiczny-jezykapolskiego,MTE2NjUxOA/9/#info-:metadata (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
SL: Linde S. B., 1807–1814, Słownik języka polskiego, Warszawa; http://kpbc.umk.pl/publication/8173 (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
SWar.: Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiecki W., 1900‒1927, Słownik języka polskiego, Warszawa [słownik warszawski]; https://crispa.uw.edu.pl/objects/collection/76 (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
SWil.: Zdanowicz A. i in., 1861, Słownik języka polskiego, Wilno [słownik wileński]; https://eswil.ijp.pan.pl/ (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
WSJP: Żmigrodzki P. (red.), 2007, Wielki słownik języka polskiego, Kraków; https:// www.wsjp.pl (dostęp: 06.05.2022).
Google Scholar
Literatura
Google Scholar
Bartmiński J., 1990, Punkt widzenia, perspektywa interpretacyjna, językowy obraz świata. – Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 109‒127.
Google Scholar
Filar D., 2010, Synonimia leksykalna w leksykologii i leksykografii polskiej, „Roczniki Humanistyczne”, t. LVIII, z. 6, s. 41−57, https://ojs.tnkul.pl/index.php/rh/article/download/5631/5452/ (dostęp: 02.05.2022).
Google Scholar
Giza-Poleszczuk A., Poleszczuk J., 1992, Cyganie i Polacy w Mławie. Konflikt etniczny czy społeczny? Raport na zlecenie CBOS, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Gontarczyk P., 2004, Pogrom? Zajścia polsko-żydowskie w Przytyku 9 marca 1936 roku, Warszawa: Rekonkwista-Rachocki i S-ka.
Google Scholar
Grochmalski P., 1999, Czeczenia. Rys prawdziwy, Wrocław: Atla2.
Google Scholar
Gross J. T., 2000, Sąsiedzi, Sejny: Pogranicze.
Google Scholar
Kon. ONZ: Konwencja ONZ w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa, 1948, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948a.html (dostęp. 07.05.2022).
Google Scholar
Markowski A., 2018, Przemoc antyżydowska i wyobrażenia społeczne. Pogrom białostocki 1906 roku, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323535546
Google Scholar
Maroń A., 2020, Wokół pojęcia pogromu w refleksji nad przemocą antyromską, „Prace Kulturoznawcze”, t. 24, nr 2, s. 111‒126, https://wuwr.pl/pkult/article/ download/12045/10934/ (dostęp: 06.05.2022).
DOI: https://doi.org/10.19195/0860-6668.24.2.8
Google Scholar
Nagórko A., Łaziński M., Burkhardt H., 2004, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Nijakowski L. M., 2013, Rozkosz zemsty. Socjologia historyczna mobilizacji ludobójczej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Pracoń A., 2001, Masakra na wyspie Utoya. Relacja człowieka, który przeżył zamach, przeł. K. Tunkiel, Warszawa: Wydawnictwo Pascal.
Google Scholar
RzSMTK 1998: Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r., https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030780708/O/D20030708.pdf (dostęp: 02.05.2022).
Google Scholar
Szmurło Z. T., 2013, Pierestrojka i tragiczne wydarzenia w Sumgaicie, „Studia Gdańskie. Wizje i Rzeczywistość”, t. 10, s. 267‒284.
Google Scholar
Traczyk M., 2015, Miasta śmierci. Sąsiedzkie pogromy Żydów, Warszawa: Wydawnictwo RM.
Google Scholar
Wierzbicka A., 1991, Uniwersalne pojęcia ludzkie i ich konfiguracje w różnych kulturach, „Etnolingwistyka”, t. 4, s. 7–40.
Google Scholar
Żebrowski R., Pogrom. – Polski słownik judaistyczny, http://www.jhi.pl/psj/pogrom (dostęp: 05.05.2022).
Google Scholar
Statistics
Downloads
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
1. Copyrights to published works are held by the University of Opole (to the collective work) and the Authors (to individual parts of the collective work that have an independent meaning).
2. Only previously undistributed works can be published in the scientific journal "Stylistics".
3. The University of Opole does not restrict the possibility of the author's further dissemination of his work on condition that the scientific journal "Stylistics" is indicated as the original place of publication and the consent of the University Publishing House.
4. Consent to the publication of the work in the scientific journal "Stylistics" is tantamount to granting the author a non-exclusive license to the University of Opole, including the right to use the work without territorial restrictions and time limits in the following fields of exploitation:
a) within the scope of recording and multiplication of the work - production of any number of copies of the work in whole or in part using a specified technique, including printing, reprography, magnetic recording and digital technique, introduction of the work into computer memory and computer networks,
b) within the scope of circulation of the original or copies on which the work has been recorded - circulation, lending or hiring of the original or copies,
c) within the scope of dissemination of the work in a manner other than specified in item 2 - making the work or its abstract available on the Internet by enabling the recipients to access the work on-line or enabling them to download the work to their own device that makes it possible to read it, placing the work in electronic databases that disseminate scientific works, including in particular the CEEOL database (Central and Eastern Online Libray) and the abstract in English in the CEJSH database (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) within the scope of creating and distributing dependent works created using the work - using them in the fields of exploitation specified in points 1-3.
5. The author is not entitled to compensation for granting the license to the work.
6. The author agrees that the University may grant further permission to use the work (sublicense) in the fields of exploitation specified in par. 2 paragraph 4.
7. The author agrees that, in connection with the distribution of the work, his or her personal information, that is, name, affiliation, and e-mail address, may be made public.
