Pamulorze, Cebulorze, Grzybki, Rabarbary, czyli o pewnej kategorii przezwisk gwarowych
Abstrakt
The article is dedicated to dialectal nicknames motivated by culinary art. Strictly speaking, they are collective nicknames given to inhabitants of neighbouring villages. Such names are not very well documented in linguistic articles, so they are still waiting for a more comprehensive description. In this article, the motivational characteristics of those onyms, as well as their division and formal description, are presented. The largest group of neighbours’ dialectal nicknames based on culinary art includes anthroponyms originating from the names of dishes characteristic of the nicknamed villages (most of them refer to simple regional dishes or to food which is somehow untypical of a village). The second largest group includes nicknames motivated by activities related to culinary art. Other motivational classes have just an indirect, formal connection with food: these names are based on lexemes related to cuisine, but their motivation is not culinary. They include nicknames motivated by crops characteristic of the nicknamed villages and locative nicknames. A few anthroponyms are individual in nature. All the names were generally created through morphological derivation (derivates with the suffix -arz are dominant). They were rarely created through neo-semantization. The lexemes that were collected and analysed confirm the dynamic nature of nicknaming processes in villages. They constitute a characteristic feature of their language and, at the same time, make an anthroponymic category that is, in a way, universal.
Słowa kluczowe:
anthroponymy, collective nicknames, dialectal nicknames, culinary artBibliografia
Batko-Tokarz B., 2023, O guście ze smakiem – czyli kiedy i dlaczego wyraz gust utracił w polszczyźnie znaczenie zmysłowe, „LingVaria”, 1 (35), s. 135–152.
DOI: https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.10
Google Scholar
Batko-Tokarz B., Przęczek-Kisielak S., 2018, Na kremówkę przy kapucynie do Noworola, czyli o kulinariach po krakowsku (prezentacja materiału). – Język nasz ojczysty w kontaktach międzyludzkich, red. B. Taras, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 89–110.
Google Scholar
Belcarzowa E., 1960, Czarne jagody, borówki i ich synonimy, „Język Polski”, XL, z. 4, s. 281–291.
Google Scholar
Buława M., 2022, Jarmuż, warmuz, farmuga – o kilku pokrewnych etymologicznie germanizmach w gwarowym słownictwie kulinarnym, „Prace Filologiczne”, LXXVII, s. 25–42.
DOI: https://doi.org/10.32798/pf.995
Google Scholar
Bystroń J., 1995, Megalomania narodowa, Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Chruszczewski P.P., Kudła M., 2016, Etnonimy pokarmosemiczne: tradycje kulinarne w nazwach grup etnicznych z perspektywy językoznawstwa antropologicznego. – Język. Kultura. Komunikacja, red. S. Wach, K. Buczek, A.R. Knapik, P.P. Chruszczewski, „Prace Komisji Nauk Filologicznych Oddziału Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu”, vol. IX, Wrocław: Polska Akademia Nauk Oddział we Wrocławiu, s. 9–21.
Google Scholar
Cygan S., 2022, Zmiany językowe w świadomości użytkowników gwary Łomżyńskiego i Suwalszczyzny (na przykładzie pola leksykalnego „pożywienie człowieka”), „Annales UMCS. Sectio FF”, XL, 2, s. 195–213.
DOI: https://doi.org/10.17951/ff.2022.40.2.195-213
Google Scholar
Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/ (dostęp: 18.10.2023).
Google Scholar
ISNP – Internetowy słownik nazwisk w Polsce, red. B. Czopek-Kopciuch, H. Górny, M. Magda-Czekaj, E. Palinciuc-Dudek, K. Skowronek, E. Supranowicz, https://nazwiska.ijp.pan.pl (dostęp: 18.10.2023).
Google Scholar
Kuligowska K., 2022, Nazwy potraw we frazeologii polskiej, „Prace Filologiczne”, LXXVII, s. 247–271.
DOI: https://doi.org/10.32798/pf.994
Google Scholar
Kurdyła T., 2014, Jak Hauczok z Kapconem – rzecz o gwarowych przezwiskach mieszkańców sąsiednich wsi. – Język w środowisku wiejskim, t. II: Gwara –społeczeństwo – kultura, red. E. Rudnicka-Fira, M. Błasiak-Tytuła, „Biblioteka Tradycji”, nr CXXXVI, Kraków: Collegium Columbinum, s. 105–120.
Google Scholar
Kurdyła T., 2024, Jak was słyszą, tak was piszą, czyli o pewnym typie przezwisk zbiorowych w gwarach Polski południowo-wschodniej, „Onomastica”, LXVIII, (w druku).
Google Scholar
Kurdyła T., Liszka M., Zachacz M., 2015, Słowniczek gwarowych przezwisk sąsiedzkich z Polski południowo-wschodniej. – Żywa gwara. Rozważania o gwarach polskich na początku XXI wieku, red. M. Pachowicz, Tarnów: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie, s. 37–68.
Google Scholar
Mazur R., 2023, O nazwach handlowych polskich miodów pitnych – między tradycją a nowoczesnością, „LingVaria”, 1 (35), s. 237–252.
DOI: https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.17
Google Scholar
Piechnik A., 2006, Językowy obraz obcego w nieoficjalnych nazwaniach ludności wiejskiej, „LingVaria”, 1 (1), s. 193–201.
Google Scholar
Piechnik A., Ziajka B., 2010, Rola przezwisk w kształtowaniu i rozwijaniu tożsamości wiejskiej wspólnoty językowo-kulturowej (na przykładzie wybranych wsi małopolskich). – Nazwy własne a społeczeństwo, t. I, red. R. Łobodzińska, Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem, s. 419–429.
Google Scholar
Przybylska R., Ochmann D. (red.), 2021, Polskie kulinaria. Aspekty historycznojęzykowe, regionalne i kulturowe, Kraków: Libron.
Google Scholar
Przymuszała L., 2021, „Rozkosz dla zmysłów”, czyli język kart dań, „LingVaria”, 1 (31), s. 225–236.
DOI: https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.17
Google Scholar
Przymuszała L., 2022, O historii nazwy zupy „warmuszka”, „Świat i Słowo”, 39 (2), s. 269–279.
DOI: https://doi.org/10.53052/17313317.2022.49
Google Scholar
Przymuszała L., Świtała-Trybek D. (red.), 2021, Dziedzictwo kulinarne Śląska w nowych odsłonach interpretacyjnych, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Przymuszała L., Świtała-Trybek D., 2021, Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Stomma L., 2000, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Gdańsk, http://biblioteka. kijowski.pl/stomma%20ludwik/antropologia%20kultury.pdf (dostęp: 18.10.2023).
Google Scholar
Świtała-Mastalerz J., Świtała-Trybek D., 2008, Śląska spiżarnia. O jodle, warzyniu, maszketach i inkszym pichcyniu, Koszęcin [b.w.].
Google Scholar
Świtała-Trybek D., Przymuszała L., 2018, Dobry żur, kiej w nim szczur. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Witaszek-Samborska M., 2005, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Żarski W., 2008, Książka kucharska jako tekst, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Żarski W. (red.), 2017, Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, wyd. 2, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Stylistyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
