Ekspresjonizm i jego sposoby nazywania świata
Abstrakt
The text offers a reflection on the specificity of the existence of proper names in expressionist literature. Unlike the “classical” form, when a researcher of literary onomastics interprets a specific class of words, nomina propria, in expressionistic experience, lexemes written with a capital letter often lose their “own” meaning and become secondary or even common. Instead, ordinary words, even not self-reliant parts of speech, expressions of feelings, intellectual states, etc., distinguished in the works by the artists who create them, acquire properties. In the article, after outlining problems related to the study of the title artistic direction, the author lists its
names, groups them and discusses their meaning. Thus, the category of proper name is expanded, showing how licentia poetica determines a seemingly stable research term, its scope and meaning. The research material comes from the expressionist works of Jerzy Hulewicz, Józef Wittlin and Emil Zegadłowicz.
Słowa kluczowe:
literary onomastics, proper names in culture and literature, Jerzy Hulewicz, Józef Wittlin, Emil ZegadłowiczBibliografia
Beczek J., 2019, Trudne początki, czyli Irzykowski, Hauptmann i naturalizm mowy. – Karol Irzykowski – człowiek sporu, postać sporna, red. M. Chmurski, K. Sadkowska, K. Siatkowska-Callebat, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Google Scholar
Chalupecký J., 2020, Czescy ekspresjoniści, przeł. J. Goszczyńska, A. S. Jagodziński, J. Waczków, Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Cieszkowski M., 2003, Język w służbie idei, „Scripta Neophilologica Posnaniensa”, t. V.
Google Scholar
Głowiński M., 1975, Świadectwa i style odbioru, „Teksty”, nr 3.
Google Scholar
Graf M., 2017, Onimiczny rysopis postaci, czyli o czym nie zawsze pamiętają literaturoznawcy (na przykładzie literatury socrealistycznej i antysocrealistycznej). – Roz-poznanie. Filologiczne demony Wojciecha Wielopolskiego, red. P. Graf, M. Cieliczko, Poznań: Maiuscula.
Google Scholar
Graf M., 2018, Od wieloimienności do bezimienności, czyli postać nie-nazwana. Onomasty literackiego uwagi o postaci i postaciowaniu. – Postać w kulturze wizualnej, t. 1: Ujęcia literackie, red. A. Krawczyk-Łaskarzewska, D. Bruszewska-Przytuła, P. Przytuła, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
Google Scholar
Graf M., 2020, Onimiczne imponderabilia. Kilka uwag o ekwiwalentach nazw własnych we współczesnej prozie polskiej. – Język artystyczny. Obrzeża, marginesy, rudymenty…, t. 17, red. A. Rejter, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Filipek M., 2015, Obraz ojczyzny w polskich przekładach poezji Miloša Crnjanskiego, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 6, cz. 1.
Google Scholar
Hartman G. H., 1982, Words and Wounds. – Saving the Text. Literature/Derrida/Philosophy, Baltimore: John Hopkins University Press.
Google Scholar
Hulewicz J., 1918a, Samskâra, Poznań: Biblioteka Zdroju.
Google Scholar
Hulewicz J., 1918b, Do świętego Buntownika, „Zdrój”, kwiecień–czerwiec.
Google Scholar
Jakowska K., 1977, Z dziejów ekspresjonizmu w Polsce. Wokół „Soli ziemi”, Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Kosyl Cz., 1998, Nurt ekspresjonistyczny. – Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa: Instytut Języka Polskiego PAN.
Google Scholar
Kundera M., 1993, Zdradzone testamenty, przeł. M. Bieńczyk, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Kuźma E., 1973, Koncepcja języka poetyckiego w teoriach polskiego ekspresjonizmu (Grupa „Zdroju”), „Pamiętnik Literacki”, z. 64/1.
Google Scholar
Kuźma E., 1974, Świadomość języka polskiego i niemieckiego ekspresjonizmu: próba porównania, „Pamiętnik Literacki”, z. 65/2.
Google Scholar
Kuźma E., 1976, Z problemów świadomości literackiej i artystycznej ekspresjonizmu w Polsce, Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Kuźma E., 1994, Między konstrukcją a destrukcją. Szkice z teorii literatury, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Kwiatkowski J., 1965, „Dionizje” – ekspresjonizm i mitologia. – Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. II, red. A. Brodzka, Z. Żabicki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Lurker M., 2011, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, przeł. R. Wojnakowski, Warszawa: Alethea.
Google Scholar
Lynton N., 1980, Ekspresjonizm. – Kierunki i tendencje sztuki nowoczesnej, przeł. H. Andrzejewska, Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
SLP XIX – Słownik literatury polskiej XIX wieku, 1994, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
SLP XX – Słownik literatury polskiej XX wieku, 1992, red. A. Brodzka, Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Wierzbicki J., 1980, Ekspresjonizm w Jugosławii, „Literatura na Świecie”, nr 9.
Google Scholar
Wittlin J., 1998 (1920), Hymny. – Wybór poezji, Kraków: Wydawnictwo Literackie; Poezje, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Zegadłowicz E., 1919, Imagines. – Poezye, Kraków: Drukarnia Dziubanowskiego.
Google Scholar
Strony WWW (dostęp do wszystkich stron WWW w tym tekście: 28.12.2023):
Google Scholar
eLexicon Mediae et Infimae Latinitatis – https://elexicon.scriptores.pl/pl/#; użyte strony: https://elexicon.scriptores.pl/de/lemma/EXPRESSIO#haslo_pelny
Google Scholar
Expressionism in art – https://www.xamou-art.com/expressionism/
Google Scholar
WWW-3 – https://pl.wikipedia.org/wiki/Ekspresjonizm
Google Scholar
WWW-4 – https://upwikipl.top/wiki/expressionism
Google Scholar
WWW-5 – Wprowadzenie do ekspresjonizmu https://pl.khanacademy.org/humanities/ art-1010/early-abstraction/expressionism1/a/expressionism-an-introduction
Google Scholar
WWW-6 – https://www.artmajeur.com/pl/magazine/5-historia-sztuki/rozne-historie-ekspresjonizmu/331900
Google Scholar
WWW-7 – https://niezlasztuka.net/o-sztuce/blekitny-jezdziec-na-moscie-niemiecki-ekspresjonizm/
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Stylistyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
