O wpływie literatury i sztuki na język recenzji filmowych Stefanii Zahorskiej (próba wstępnej charakterystyki)
Abstrakt
This study focuses on the language of film reviews written by Stefania Zahorska, one of Poland’s most eminent critics in the interwar period. The texts were published between 1927 and 1939, when the scientific foundations of film studies were emerging
and a new model of theoretical reflection was taking shape. The research aims to examine the development of language and style in film criticism. The analytical part consists of two subchapters. The first presents the notions and terms found in the critic’s reviews, directly related to film and its production practice, which appeared with the advent of film art and gradually became part of the specialized language of the cinema among film experts and practitioners. The second subchapter highlights linguistic and stylistic elements showing that, in her search for a new critical language, Zahorska drew on the resources of literary criticism, painting,
theatre and music. Through this approach, she introduced novel terms, idioms and innovative metaphors from traditional art forms into the film discourse.The analysis reveals that she created not only a new model of art criticism, but also a modern critical language. The collected material demonstrates that many of the concepts, still on the threshold of specialised terminology, along with metaphorical expressions and phrases, serve not only aesthetic and polemical purposes, but also exhibit the cognitive function. The study concludes by identifying areas and research gaps that warrant further investigation.
Słowa kluczowe:
Stefania Zahorska, the interwar period, film criticism, film review, professional jargon of film expertsBibliografia
Adamski M., 2010, Nowy prototyp genologii, „Teksty Drugie”, 4, s. 197–205, https://rcin.org.pl/Content/49069/WA248_66534_P-I-2524_adamski-nowy.pdf (dostęp:26.01.2023).
Google Scholar
Choczaj M., 2011, O adaptacji, ekranizacji, przekładzie intersemiotycznym i innych zmartwieniach teorii literatury, filmu i mediów, „Przestrzenie Teorii”, 16, s. 11–39, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_14746_pt_2011_16_1 (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Dybciak K., 1981, Personalistyczna krytyka literacka. Teoria i opis nurtu z lat trzydziestych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar
Filip G., 2013, Mistrzowie gry na argumenty. Kałużyński, Treugutt, Bieńkowski, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Google Scholar
Gajda S., 1990, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Google Scholar
Gierszewska B., 1995, Czasopiśmiennictwo filmowe w Polsce do roku 1939, Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego.
Google Scholar
Gierszewska B., 2013, O piśmiennictwie filmowym w Polsce do roku 1939. – Polskie piśmiennictwo filmowe, red. P. Zwierzchowski, B. Giza, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 51–69.
Google Scholar
Gołębiewska M., 2017, Koncepcje metafory i metaforyzacji a pojęcie – komentarz do stanu badań, „Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych”, 29/2, s. 25–49, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/6888/1/Idea_29_2_2017_M_Golebiewska_Koncepcje_metafory_i_metaforyzacji_a_pojecie.pdf (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Guzik M., 2016, Recenzja filmowa jako gatunek dziennikarski, praca wykonana pod kierunkiem dr. Łukasza Szurmińskiego w Instytucie Dziennikarstwa Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, https://www.
Google Scholar
academia.edu/33687883/Mateusz_Guzik_Recenzja_filmowa_jako_gatunek_dziennikarski (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Helman A., 1991, Słownik pojęć filmowych, t. 1: Język, znak, denotacja – konotacja, identyfikajca, Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”.
Google Scholar
Hendrykowski M., 1994, Słownik terminów filmowych, Poznań: Wydawnictwo ARS NOVA.
Google Scholar
Jarosz B., 2018, O (nie)tożsamości pojęć JĘZYK SPECJALISTYCZNY, JĘZYK SPECJALNY, JĘZYK FACHOWY, JĘZYK PROFESJONALNY, JĘZYK ZAWODOWY, PROFESJOLEKT, TECHNOLEKT, „Polonica”, 38(1), s. 85–108, https://doi.org/10.17651/POLON.38.12.
Google Scholar
Krauz M., 2004, Recenzja – gatunek naukowy, krytycznoliteracki czy publicystyczny. – Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki, red. M. Ruszkowski, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 135–151.
Google Scholar
Krauz M., 2015, Krytyka, wartościowanie, ocena – granice recenzji publicystycznej. – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. V: Gatunek a granice, red. D. Ostaszewska i J. Przyklenk, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 290–303.
Google Scholar
Pietrzak M., 2014, Recenzja i felieton na tle przemian prasy polskiej. Kilka uwag z ewolucji gatunku, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, LX, s. 251–262.
Google Scholar
Plisiecki J., 2012, Film i sztuki tradycyjne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Płażewski J., 2008, Język filmu, Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Racięski B., 2010, Krytyka krytyka, „ArtPapier”, 21(165), http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=117&artykul=2643 (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Szulik W., 2018, „Byłem raz w kinie…” – Karol Irzykowski wobec kina popularnego, „Teksty Drugie”, 5, s. 212–229, https://rcin.org.pl/Content/119741/PDF/WA248_148288_P-I-2524_szulik-bylem_o.pdf (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Wasilewska D., 2020, W poszukiwaniu nowoczesnego języka krytycznego. Sztuka awangardowa w ujęciu Stefanii Zahorskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica, Ethica – Aesthetica – Practica”, 23, s. 11–30, https://doi.org/10.18778/0208-6107.35.02 (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Witosz B., 2005, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Wojtak M., 2010, Głosy z teraźniejszości. O języku współczesnej polskiej prasy, Lublin: Wydawnictwo WSPA.
Google Scholar
Woźniak E., 2020, Przełomowe dwudziestolecie. Lata 1918–1939 w dziejach języka polskiego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Stylistyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
