O wpływie literatury i sztuki na język recenzji filmowych Stefanii Zahorskiej (próba wstępnej charakterystyki)
Abstract
This study focuses on the language of film reviews written by Stefania Zahorska, one of Poland’s most eminent critics in the interwar period. The texts were published between 1927 and 1939, when the scientific foundations of film studies were emerging
and a new model of theoretical reflection was taking shape. The research aims to examine the development of language and style in film criticism. The analytical part consists of two subchapters. The first presents the notions and terms found in the critic’s reviews, directly related to film and its production practice, which appeared with the advent of film art and gradually became part of the specialized language of the cinema among film experts and practitioners. The second subchapter highlights linguistic and stylistic elements showing that, in her search for a new critical language, Zahorska drew on the resources of literary criticism, painting,
theatre and music. Through this approach, she introduced novel terms, idioms and innovative metaphors from traditional art forms into the film discourse.The analysis reveals that she created not only a new model of art criticism, but also a modern critical language. The collected material demonstrates that many of the concepts, still on the threshold of specialised terminology, along with metaphorical expressions and phrases, serve not only aesthetic and polemical purposes, but also exhibit the cognitive function. The study concludes by identifying areas and research gaps that warrant further investigation.
Keywords:
Stefania Zahorska, the interwar period, film criticism, film review, professional jargon of film expertsReferences
Adamski M., 2010, Nowy prototyp genologii, „Teksty Drugie”, 4, s. 197–205, https://rcin.org.pl/Content/49069/WA248_66534_P-I-2524_adamski-nowy.pdf (dostęp:26.01.2023).
Google Scholar
Choczaj M., 2011, O adaptacji, ekranizacji, przekładzie intersemiotycznym i innych zmartwieniach teorii literatury, filmu i mediów, „Przestrzenie Teorii”, 16, s. 11–39, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_14746_pt_2011_16_1 (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Dybciak K., 1981, Personalistyczna krytyka literacka. Teoria i opis nurtu z lat trzydziestych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar
Filip G., 2013, Mistrzowie gry na argumenty. Kałużyński, Treugutt, Bieńkowski, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Google Scholar
Gajda S., 1990, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Google Scholar
Gierszewska B., 1995, Czasopiśmiennictwo filmowe w Polsce do roku 1939, Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego.
Google Scholar
Gierszewska B., 2013, O piśmiennictwie filmowym w Polsce do roku 1939. – Polskie piśmiennictwo filmowe, red. P. Zwierzchowski, B. Giza, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 51–69.
Google Scholar
Gołębiewska M., 2017, Koncepcje metafory i metaforyzacji a pojęcie – komentarz do stanu badań, „Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych”, 29/2, s. 25–49, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/6888/1/Idea_29_2_2017_M_Golebiewska_Koncepcje_metafory_i_metaforyzacji_a_pojecie.pdf (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Guzik M., 2016, Recenzja filmowa jako gatunek dziennikarski, praca wykonana pod kierunkiem dr. Łukasza Szurmińskiego w Instytucie Dziennikarstwa Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, https://www.
Google Scholar
academia.edu/33687883/Mateusz_Guzik_Recenzja_filmowa_jako_gatunek_dziennikarski (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Helman A., 1991, Słownik pojęć filmowych, t. 1: Język, znak, denotacja – konotacja, identyfikajca, Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”.
Google Scholar
Hendrykowski M., 1994, Słownik terminów filmowych, Poznań: Wydawnictwo ARS NOVA.
Google Scholar
Jarosz B., 2018, O (nie)tożsamości pojęć JĘZYK SPECJALISTYCZNY, JĘZYK SPECJALNY, JĘZYK FACHOWY, JĘZYK PROFESJONALNY, JĘZYK ZAWODOWY, PROFESJOLEKT, TECHNOLEKT, „Polonica”, 38(1), s. 85–108, https://doi.org/10.17651/POLON.38.12.
Google Scholar
Krauz M., 2004, Recenzja – gatunek naukowy, krytycznoliteracki czy publicystyczny. – Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki, red. M. Ruszkowski, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 135–151.
Google Scholar
Krauz M., 2015, Krytyka, wartościowanie, ocena – granice recenzji publicystycznej. – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. V: Gatunek a granice, red. D. Ostaszewska i J. Przyklenk, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 290–303.
Google Scholar
Pietrzak M., 2014, Recenzja i felieton na tle przemian prasy polskiej. Kilka uwag z ewolucji gatunku, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, LX, s. 251–262.
Google Scholar
Plisiecki J., 2012, Film i sztuki tradycyjne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Płażewski J., 2008, Język filmu, Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Racięski B., 2010, Krytyka krytyka, „ArtPapier”, 21(165), http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=117&artykul=2643 (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Szulik W., 2018, „Byłem raz w kinie…” – Karol Irzykowski wobec kina popularnego, „Teksty Drugie”, 5, s. 212–229, https://rcin.org.pl/Content/119741/PDF/WA248_148288_P-I-2524_szulik-bylem_o.pdf (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Wasilewska D., 2020, W poszukiwaniu nowoczesnego języka krytycznego. Sztuka awangardowa w ujęciu Stefanii Zahorskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica, Ethica – Aesthetica – Practica”, 23, s. 11–30, https://doi.org/10.18778/0208-6107.35.02 (dostęp: 26.01.2023).
Google Scholar
Witosz B., 2005, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Wojtak M., 2010, Głosy z teraźniejszości. O języku współczesnej polskiej prasy, Lublin: Wydawnictwo WSPA.
Google Scholar
Woźniak E., 2020, Przełomowe dwudziestolecie. Lata 1918–1939 w dziejach języka polskiego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Statistics
Downloads
License
Copyright (c) 2025 Stylistyka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
1. Copyrights to published works are held by the University of Opole (to the collective work) and the Authors (to individual parts of the collective work that have an independent meaning).
2. Only previously undistributed works can be published in the scientific journal "Stylistics".
3. The University of Opole does not restrict the possibility of the author's further dissemination of his work on condition that the scientific journal "Stylistics" is indicated as the original place of publication and the consent of the University Publishing House.
4. Consent to the publication of the work in the scientific journal "Stylistics" is tantamount to granting the author a non-exclusive license to the University of Opole, including the right to use the work without territorial restrictions and time limits in the following fields of exploitation:
a) within the scope of recording and multiplication of the work - production of any number of copies of the work in whole or in part using a specified technique, including printing, reprography, magnetic recording and digital technique, introduction of the work into computer memory and computer networks,
b) within the scope of circulation of the original or copies on which the work has been recorded - circulation, lending or hiring of the original or copies,
c) within the scope of dissemination of the work in a manner other than specified in item 2 - making the work or its abstract available on the Internet by enabling the recipients to access the work on-line or enabling them to download the work to their own device that makes it possible to read it, placing the work in electronic databases that disseminate scientific works, including in particular the CEEOL database (Central and Eastern Online Libray) and the abstract in English in the CEJSH database (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) within the scope of creating and distributing dependent works created using the work - using them in the fields of exploitation specified in points 1-3.
5. The author is not entitled to compensation for granting the license to the work.
6. The author agrees that the University may grant further permission to use the work (sublicense) in the fields of exploitation specified in par. 2 paragraph 4.
7. The author agrees that, in connection with the distribution of the work, his or her personal information, that is, name, affiliation, and e-mail address, may be made public.
