Życie to droga, czyli "którędy do Ciebie"
Jolanta Kowalewska-Dąbrowska
Sažetak
The aim of the article is to present comparatively the fragment of view of the world (connected with concept of life) in the Polish language and in the idiolect of Jan Twardowski's poetry. The interpretations are based on Langacker's network model, on Lakoff and Johnson's cognitive model ofmetaphors and on the proposals of Polish authors about using cognitive methods in interpretation of poetry. The conceptualization of life (connected with the conceptua lization of death) can be described both as commonplace (gr. topós coinós) - life is road, and as cognitive metaphor: LIFE IS ROAD / JOURNEY. The paper presents different particular realizations of this metaphor in the Polish language and in the Tw ardow ski's poetry. The analyses are carried out with the use of profiling method. The most characteristic for Tw ardowski's idiolect is the religious profile of life, conceptualized as a road Uourney) to Heaven (God). So, the religious profi le is the kind of metaphor LIFE IS ROAD I JOURNEY TO HEAVEN / GOD. This profi le is often connected with
the profile of heaven. The analysis presented in the article shows that in Tw ardowski's poetic language, otherw ise than in the everyday use of Polish language, a life which is hard and dangerous (as a road to God) is more valuable than a life which is easy and simple.
Ključne riječi:
conceptualization, cognitive metaphor, common place, profiling method, idiolect##submission.citations##
Bartmiński J., 1 990, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. -Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 109- 127.
Bartmiński J., 1 993, Styl potoczny. - Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, s. 1 1 6- 1 34.
Bartmiński J., Niebrzegowska S., 1998, Profile a podmiotowa interpretacja świata. - Profilowanie w języku i w tekście, red. R. Tokarski, Lublin, s. 211-224.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2004, Dynamika kategorii punktu widzenia w języku, tekście i dyskursie. - Punkt widzenia w tekście i w dyskursie, red. J. Bartmiński,
S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz, Lublin, s. 329-359.
Black M., 1 977, Metafora. tłum. J. Japola. - Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „ Pamiętnika Literackiego ", red. M. Głowiński, H. Markiewicz, I, Wrocław, s. 85- 100.
Dobrzyńska T., 1 984, Metafora, Wrocław.
Fife J., 1994, Wykłady z gramatyki kognitywnej. -Podstawy gramatyki kognitywnej, red. H. Kardela, s. 9-43.
Gadamer H.G., 1 993, Kolo jako struktura rozumienia. - Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki, wybór i przekład G. Sowiński, Kraków, s. 227-243.
Grzegorczykowa R., 1 990, Pojęcie językowego obrazu świata.· - Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 41-49.
Jasińska-Wojtkowska M., 1 994, Uwagi o poezji religijnej, ,,Zeszyty Naukowe KUL", 37, nr 3-4, s. 119- 126.
Jasińska-Wojtkowska M., 2003, Literatura - sacrum - religia. Problematyka badawcza. - Tejże, Horyzonty literackiego sacrum, Lublin, s. 45-58.
Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin 1990.
Kadyjewska A., 200 1 , Problematyka obrazu świata w badaniach języka pisarza na przykładzie pism Cypriana Norwida. -Semantyka tekstu artystycznego, red. A. Pajdzińska,
R. Tokarski, Lublin, s. 32 1 -332.
Kardela H., 1992, Gramatyka kognitywna jako globalna teoria Języka. - Podstawy metodologiczne semantyki współczesnej, Język a kultura, red. I. Nowakowska-Kempna, nr 8, Wrocław, s. 9-22.
Kita M., 2002, Użytkawnikjęzyka wobec niewyrażalnego, niewyrażonego i niewyrażanego, "Stylistyka" XI Opole, s. 101-119.
Kowalewska-Dąbrowska J., I 999, Obraz anioła w poezji Jana Twardowskiego. - Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk, s. I79-194.
Koziara S., 200 1 , Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków.
Kreowanie świata w tekstach, red. A.M.Lewicki i R.Tokarski, Lublin 1995.
Krzeszowski T., 1998, Aksjologiczne aspekty metafor. -Językoznawstwo kognitywne. wybór tekstów, red. W. Kubiński i inni, Gdańsk, s. 80-103.
Krzyżanowska A., 1 999, Polska i francuska frazeologia śmierci, Lublin.
Lakoff G., Johnson M., 1 988, Metafory w naszym życiu, przekład T. Krzeszowski, Warszawa.
Langacker R.W., 1 987, Foundations ofCognitive Grammar, Vol. I , Stanford.
Langacker R. W., 1 995, rfyk/ady z gramatyki kognitywnej, red. H. Kardela, Lublin.
Langacker R.W., 1 998, Wstęp do gramatyki kognitywnej, tłum. O.W. Kubińscy. - Językoznawstwo kognitywne. wybór tekstów, red. W. Kubiński i in. Gdańsk, s. 28-78.
Lewicki A.M., 1 998, Próba profilowania pojęcia droga na podstawie idiomatyzmów języka polskiego. - Profilowanie w języku i w tekście, red. R. Tokarski, s. 277-288.
Lurker M., 1 989, Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. bp. K. Romaniuk, Poznań.
Maćkiewicz J., 1 999, Słowo o słowie. Potoczna wiedza o języku, Gdańsk.
Markiewicz H.,1 983, Uwagi o semantyce i budowie metafory. - Studia o metaforze Il, red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Wrocław, s. 9-22.
Okopień-Sławińska I., 1 985, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (preliminaria), Wrocław.
Pajdzińska A., 1 996, Przejrzyście zatajone (poetyckie glosy do potocznej kategoryzacji świata). -Językowa kategoryzacja świata, red. R. Grzegorczykowa i A. Pajdzińska, Lublin, s. 149-165.
Pajdzińska A., 1 998, Profilowanie w tekście poetyckim. -Profilowanie w języku i w tekście, red. R. Tokarski, s. 343-353.
Pajdzińska A., Filar D., 1 999, Językowy obraz świata a teksty poetyckie. - Język - teoria - dydaktyka, red. B . Grzeszczuk, Rzeszów.
Profilowanie w języku i w tekście, red. R. Tokarski, Lublin 1998.
Punkt widzenia w języku i w kulturze, 2004, red., J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska i R.Nycz, Lublin 2004.
Puzynina J., 1 990, Słowo Norwida, Wrocław.
Puzynina J., 1 998, Struktura semantyczna narodu a profilowanie. - Profilowanie w języku i w tekście, red. R. Tokarski, Lublin, s. 259-276.
Ricoeur P. 1 989, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, wstęp i wybór K. Rosner, przełożyli P. Graff i K. Rosner, Warszawa.
Richards I.A., 1 965, The Philosophy of Rhetoric, New York.
Sandomirska I., 2000, O metaforach ŻYCIA i ŚMIERCI w stałych związkach wyrazowych w języku rosyjskim. - Język a kultura, Językowy obraz świata a kultura, t. 1 3 , red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław, s. 355-367.
Sacrum w literaturze, 1 983, red. J. Gotfryd, M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, Lublin.
Semantyka tekstu artystycznego, red. A. Pajdzińska i R. Tokarski, Lublin 2001.
Tabakowska E., 1 995, Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków.
Tokarski R., 1 993, Słownictwo jako interpretacja świata. - Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. II: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, s. 335-362.
Tokarski R., 1 998, Kulturowe i tekstotwórcze aspekty profilowania. - Profilowanie w języku i w tekście, red. R. Tokarski, s. 35-52.
Twentienth -Century Poetry. From Text to Context, 1993, ed. P.Verdonk, London and New York.
Wierzbicka A., 1 999, Znaczenie nazw kolorów i uniwersalia wrodzone. Tłum. R.Tokarski. - Tejże, Język- umysł - kultura, Wybór prac pod red. J .Bartmińskiego, Lublin.
Zarębianka Z., 1 992, Poezja wymiaru sanctum. Kamieńska, Jankowski, Twardowski, Lublin.
##libcom.authors##
Jolanta Kowalewska-Dąbrowska##libcom.statistics##
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##submission.license##
##submission.copyrightStatement##
##submission.license.cc.by-nc-sa4.footer##
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
##plugins.generic.recommendByAuthor.heading##
- Jolanta Kowalewska-Dąbrowska, Chwila i wieczność w poezji Jana Twardowskiego , Stylistyka: Svezak 22 (2013): Styl w kulturze
