Organizacja tekstu naukowego oglądana z perspektywy modeli zdaniowych (na materiale z obszaru humanistyki)
Abstract
The article presents the organisation of a scientific text in terms of the structuralsemantic types of sentences (sentence models) used in it, based on the system of sentence models developed for this type of text. This system consists of four models:
syntactic patterns with prototypical meaning assigned to them, each of which includes base sentences and transformed sentences. The analysis is preceded by a description of the transformations leading to changes in the model qualification of the sentence,
underlying which are primarily the processes of semantic and syntactic derivations.
After counting the base and transformed sentences – representatives of separate models occurring in the texts – the organisation of the scientific text appears as a hierarchical structure, organised around the sentences of the relational model. The next most
frequent models in terms of frequency are the activity model, the existence model, and the characterisation model. The analysis carried out contributes to a better understanding of the syntactic layer of the text as a determinant of scientific style, thus
filling the gap in knowledge of this element of stylistic characteristics of scientific texts in the humanities.
Schlagworte:
academic text, structural and semantic sentence model, semantic derivation, syntactic derivation, synonymy of syntactic constructionsLiteraturhinweise
Ch. – Chlebda W., 2010, Nieautomatyczne drogi dochodzenia do reproduktów wielowyrazowych. – Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka, red. W. Chlebda, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 15–36.
Google Scholar
D. – Danielewiczowa M., 2017, Argumenty i modyfikatory – głos w dyskusji, „Linguistica Copernicana”, 14, s. 55–70.
DOI: https://doi.org/10.12775/LinCop.2017.004
Google Scholar
Dusz. – Duszak A., 2015, Wielogłosowość języków nauki a tożsamość akademicka w świetle lingwistyki stosowanej. – Tekst naukowy i jego przekład, red. A. Duszak, A. Jopek-Bosiacka, G. Kowalski, Kraków: Universitas, s. 79–106.
Google Scholar
G. – Grabias S., 2001, Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
M. – Maćkiewicz J., 2016, Jak można badać przekazy multimodalne, „Język Polski”, XCVI/2, s. 18–27.
DOI: https://doi.org/10.31286/JP.96.2.3
Google Scholar
P. – Pisarek W., 2016, Język mediów czy język w mediach?, „Język Polski”, XCVI/2, s. 5–10.
DOI: https://doi.org/10.31286/JP.96.2.1
Google Scholar
Pis. – Pisarkowa K., 1998, Pragmatyka przekładu. Przypadki poetyckie, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Google Scholar
S. – Skowronek B., 2014, O nowej koncepcji badań polszczyzny medialnej, „Język Polski”, XCIV/1, s. 29–36.
DOI: https://doi.org/10.31286/JP.94.1.3
Google Scholar
Sz. – Szpila G., 2017, Współczesne przysłowie – rozważania teoretyczne vs. badanie ankietowe, „Język Polski”, XCVII/2, s. 5–22.
DOI: https://doi.org/10.31286/JP.97.2.1
Google Scholar
T. – Tokarski R., 2016, Od językowego obrazu świata do obrazów świata w języku, „Język Polski”, XCVI/2, s. 28–37.
DOI: https://doi.org/10.31286/JP.96.2.4
Google Scholar
Anusiewicz J., 1978, Konstrukcje analityczne we współczesnym języku polskim, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Bogusławski A., 1978, Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych. – Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 17–30.
Google Scholar
Czapiga Z., 2010, Rosyjskie modele zdań z predykatami żalu w konfrontacji z językiem polskim, „Przegląd Rusycystyczny”, nr 3, s. 45–58.
Google Scholar
Czapiga Z., 2011, Rosyjskie modele zdań ze znaczeniem smutku w konfrontacji z językiem polskim, „Slavia Orientalis”, nr 1, s. 133–145.
Google Scholar
Daneš F., 1963, Sintaktickij model a sintaksickij vzorec. – Československě přednašky pro V mezinárodni sized slavistů v Sofii, Praha, s. 115–124.
Google Scholar
Daneš F. i in., 1981, Větné vzorce v češtine, Praha: Academia.
Google Scholar
Fontański H., 1997, Modele podstawowe a struktura tematyczno-rematyczna zdań rosyjskich i polskich. – Zagadnienia słowotwórstwa i składni w opisie współczesnych języków słowiańskich, t. 1, red. H. Fontański, M. Blicharski, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 126–133.
Google Scholar
Fontański H., 1999, Zdania elementarne ze znaczeniem relacji w języku polskim i rosyjskim. – Słowotwórstwo, semantyka i składnia języków słowiańskich, t. 1, red. H. Fontański, M. Blicharski, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 234–240.
Google Scholar
Grochowski M., 1984, Składnia wyrażeń polipredykatywnych (zarys problematyki). – Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Z. Topolińska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 213–299.
Google Scholar
Jędrzejko E., 2002, Problemy predykacji peryfrastycznej. Konstrukcje – znaki – pojęcia, Katowice: Gnome.
Google Scholar
Jędrzejko E., 2004, Składnia – style – teksty. Składniowe aspekty zróżnicowania polszczyzny XX wieku, Katowice: Gnome.
Google Scholar
Jędrzejko E., 2007, Kategorie składniowe a tekst. – Gramatyka a tekst, red. H. Fontański, J. Lubocha-Kruglik, Katowice: PARA, s. 33–56.
Google Scholar
Kananowicz T., 2022, Modele zdaniowe w tekście naukowym. Model relacyjny (na materiale tekstów naukowych z obszaru humanistyki), „Język Polski”, vol. 102, nr 1, s. 41–56.
DOI: https://doi.org/10.31286/JP.01003
Google Scholar
Lubocha-Kruglik J., 2001, Rosyjskie zdania egzystencjalne w konfrontacji z polskimi, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Skubalanka T., 2000 (1991), Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego, wyd. 2 popr. i uzup., Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Żmigrodzki P., 1995, Zdania metaforyczne w języku polskim. Opis semantyczno-składniowy, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Żmigrodzki P., 2000, Właściwości składniowe analitycznych konstrukcji werbo-nominalnych w języku polskim, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Oryginalny zapis literatury rosyjskojęzycznej
Google Scholar
Арутюнова Н. Д., 2009 (1976), Предложение и его смысл: логико-семантические проблемы, Москва: УРСС [Arutûnova N. D., 2009 (1976), Predloženie i ego smysl. Logiko-semantičeskie problemy, Moskva: URSS].
Google Scholar
Гак В. Г., 1998, Языковые преобразования, Москва: Языки русской культуры [Gak V. G., 1998, Âzykovye preobrazovaniâ, Moskva: Âzyki russkoj kul’tury].
Google Scholar
Золотова Г. А., 1973, Очерк функционального синтаксиса русского языка, Москва: Наука [Zolotova G. A., 1973, Očerk funkcional’nogo sintaksisa russkogo âzyka, Moskva: Nauka].
Google Scholar
Золотова Г. А., 1982, Коммуникативные аспекты русского синтаксиса, Москва: Наука [Zolotova G. A., 1982, Kommunikativnye aspekty russkogo sintaksisa, Moskva: Nauka].
Google Scholar
Золотова Г. А., Онипенко Н. К., Сидорова М. Ю., 2004, Коммуникативная грамматика русского языка, Москва: Наука [Zolotova G. A., Onipenko N. K., Sidorova M. Û., 2004, Kommunikativnaâ grammatika russkogo âzyka, Moskva: Nauka].
Google Scholar
Новоженова З. Л., 2016 (2001), Русское глагольное предложение: структура и семантика, изд. 2-ое, испр., Москва: УРСС [Novoženova Z., 2016 (2001), Russkoe glagol’noe predloženie: struktura i semantika, Moskva: URSS].
Google Scholar
Норман Б. Ю., 2017, Сколько грамматик русского языка нам нужно? О дискурсивной обусловленности грамматики, „Russian Linguistics”, vol. 43, № 3 [Norman B. Û., 2017, Skol’ko grammatik russkogo âzyka nam nužno? O diskursivnoj obuslovlennosti grammatiki, „Russian Linguistics”, vol. 43, nr 3, s. 341–354].
DOI: https://doi.org/10.1007/s11185-017-9181-5
Google Scholar
Онипенко Н. К., 2001, Теория коммуникативной грамматики и проблема системного описания русского синтаксиса, «Русский язык в научном освещении», № 2 [Onipenko N. K., 2001, Teoriâ kommunikativnoj grammatiki i problema sistemnogo opisaniâ russkogo sintaksisa, „Russkij âzyk v naučnom osveŝenii”, nr 2, s. 107–121].
Google Scholar
Падучева Е. В., 2004, Динамические модели в семантике лексики, Москва: Языки славянской культуры [Padučeva E. V., 2004, Dinamičeskie modeli v semantike leksyki, Moskva: Âzyki slavânskoj kul’tury].
Google Scholar
Шмелева Т. В., 1988, Семантический синтаксис. Текст лекций, Красноярск: Красноярский государственный университет [Šmelëva T. V., 1988, Semantičeskij sintaksis. Kurs lekcij, Krasnoârsk: Krasnoârskij gosudarstvennyj universitet].
Google Scholar
Statistics
Downloads
Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Weitergabe unter gleichen Bedingungen 4.0 International.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
