Oskar Lange i debata kalkulacyjna. Spojrzenie po latach
Damian Winczewski
Abstrakt
Celem artykułu było przyjrzenie się słynnej debacie Oskara Langego z reprezentantami
Austriackiej Szkoły Ekonomii i krytyczna rekonstrukcja argumentów obu stron w świetle
współczesnej wiedzy ekonomicznej. Oskar Lange początkowo uznawany za zwycięzcę
debaty po krytyce Friedricha Hayeka i upadku realnego socjalizmu stał się przegranym
reprezentującym niewłaściwe podejście metodologiczne oparte na dorobku szkoły neoklasycznej
w ekonomii. Uważna egzegeza esejów uczestników debaty i nowe koncepcje
ekonomiczne pozwalają jednak na zniuansowanie powyższych wniosków. Po pierwsze,
Mises nie udowodnił niemożliwości istnienia gospodarki niekapitalistycznej – „obalił” tylko
stworzony przez samego siebie karykaturalny model gospodarki socjalistycznej, który
nie miał wiele wspólnego z rzeczywistymi propozycjami ekonomistów marksistowskich.
Po drugie, argumentacja Hayeka zawiera w sobie niespójności i jak pokazuje współczesna
wiedza jej wartość ma dość ograniczony historycznie charakter. Tezy Langego okazały się
błędne głównie z powodu zapożyczeń z liberalnej, neoklasycznej teorii ekonomii. Jednak
w świetle współczesnej jego ostateczne wnioski, które głoszą, że poprawne funkcjonowanie
rynku w gospodarce socjalistycznej jest głównie problemem technologicznym powiązanym
z kwestią demokratycznej kontroli nad środkami produkcji, w świetle współczesnej wiedzy
wydają się być bardzo aktualne. Wobec tego debata kalkulacyjna wciąż jest otwartą
kwestią.
Słowa kluczowe:
Mises,, Lange, socjalizm, rynek, własność, cenyBibliografia
Adaman F., Devine P. (2002). A reconsideration of the theory of entrepreneurship:
Google Scholar
A participatory approach. Review of Political Economy 23: 329–355, DOI: 10.1080/
Google Scholar
Boettke P. (2002). Calculation and coordination: Essays on socialism and transitional
Google Scholar
political economy. London: Routledge.
Google Scholar
De Soto H. (2011). Krytyczna analiza klasycznego modelu Langego, http://mises.pl/wp-
Google Scholar
-content/uploads/2011/11/Huerta-de-Soto-Krytyczna-analiza-klasycznego-modelu-
Google Scholar
-Langego.pdf [20.10.2019].
Google Scholar
Dobb M. (1959). Teoria ekonomii a socjalizm. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo
Google Scholar
Naukowe.
Google Scholar
Hayek F. (1945). The use of knowledge in society, American Economic Review 35: 519–
Google Scholar
Hodgson G. (2005). The limits to participatory planning: A reply to Adaman and Devine.
Google Scholar
Economy and Society 34: 141–153, DOI: 10.1080/0308514042000329360
Google Scholar
Kalecki M. (1982). Uwagi o cenach surowców podstawowych. [w:] Idem. Dzieła, t. 3.
Google Scholar
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar
Kautsky K. (1907). Rewolucja socjalna. Kraków.
Google Scholar
Kautsky K. (1924). Rewolucja proletariacka i jej program. Warszawa.
Google Scholar
Keizer, W. (1987). Two forgotten articles by Ludwig von Mises on the rationality of socialist
Google Scholar
economic calculation. The Review of Austrian Economics 1: 109–122.
Google Scholar
Lange O. (1973a). O ekonomicznej teorii socjalizmu. [w:] Idem. Dzieła, t. 2. Warszawa:
Google Scholar
Państwowe Towarzystwo Ekonomiczne.
Google Scholar
Lange O. (1973b). Maszyna licząca i rynek. [w:] Idem. Dzieła, t. 2. Warszawa: Państwowe
Google Scholar
Towarzystwo Ekonomiczne.
Google Scholar
Lavoie D. (1985). Rivalry and central planning: A re-examination of the debate over economic
Google Scholar
calculation under socialism, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Lavoie D., Boettke P. (2011). Rivalry and central planning, New York: Routledge.
Google Scholar
Łukawer E. (1985). Spór o racjonalność gospodarki socjalistycznej: z historii problemu.
Google Scholar
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Mazzucato M. (2016). Przedsiębiorcze państwo: Obalić mit o relacji sektora publicznego
Google Scholar
i prywatnego. Warszawa: Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox.
Google Scholar
Morozov E. (2015), Socialize the data centres! New Left Review 91: 45–66.
Google Scholar
Morozov E. (2019). Digital socialism? The calculation debate in the age of Big Data. New
Google Scholar
Left Review 116: 33–67.
Google Scholar
Stalin J. (1953). Ekonomiczne problemy socjalizmu w ZSRR, Warszawa: Wydawnictwo
Google Scholar
Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych.
Google Scholar
Temkin G. (2008). Dyskusje o gospodarce socjalistycznej: Marks, Lange, Mises, Hayek,
Google Scholar
Warszawa: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.
Google Scholar
Trotsky, L. (1933). The Soviet economy in danger. New York: Pamphlet Pioneer Publishers.
Google Scholar
Von Mises L. (1951). Socialism: An economic an sociological analysis, New Haven: Yale
Google Scholar
University Press.
Google Scholar
Von Mises L. (2012). Kalkulacja ekonomiczna w socjalizmie. Warszawa: Instytut Misesa.
Google Scholar
Wicksteed P. H. (2003). The common sense of political pconomy: And selected papers and
Google Scholar
reviews on economic theory, London–New York: Routledge.
Google Scholar
Winczewski D. (2015). W stronę demokracji ekonomicznej. Między socjalizmem rynkowym
Google Scholar
a demokratycznym planowaniem. Praktyka Teoretyczna 16, 214–239.
Google Scholar
Yeager L. B. (1994). Mises and Hayek on Calculation and Knowledge. The Review of
Google Scholar
Austrian Economics 7: 93–109.
Google Scholar
Autorzy
Damian WinczewskiStatystyki
Downloads
Inne teksty tego samego autora
- Damian WINCZEWSKI, Komizm, ideologia i polityka w serialu Towarzysz Detektyw , Studia Krytyczne/Critical Studies: Nr 5 (2017)
- Damian Winczewski, Adam Tooze (2017). Cena zniszczenia, tłum. Dominik Jednorowski. Oświęcim: Napoleon V , Studia Krytyczne/Critical Studies: Nr 7 (2019)
- Damian Winczewski, Realizm polityczny Carla von Clausewitza a sprawa polska , Studia Krytyczne/Critical Studies: Nr 4 (2017)
- Damian Winczewski, Problematyka wojny i wojskowości w klasycznym marksizmie , Studia Krytyczne/Critical Studies: Nr 2 (2016)
- Damian Winczewski, The Russian break? Mysterious history of reception of Marx’s ideas in future socialist fatherland (review essay) , Studia Krytyczne/Critical Studies: Nr 9 (2020)
