ZMIANY W STRUKTURZE WIEKU LUDNOŚCI W MIASTACH POLSKI NA TLE PROCESÓW SUBURBANIZACJI
Sławomir KUREK
Abstrakt
Zjawisko starzenia się ludności jest ważnym problemem demograficznym współczesnej Europy, który wywiera wpływ na rozmaite aspekty życia społeczno-ekonomicznego. Determinantami starzenia się ludności są spadek poziomu urodzeń i zmniejszenie śmiertelności w starszych rocznikach, wynikające z przedłużenia czasu trwania życia. W skali regionalnej poziom i dynamika starzenia się ludności są zależne także od tempa i kierunku migracji, które zachodzą selektywnie w różnych grupach wiekowych. Można zatem przyjąć, że przemiany wzorca płodności i natężenia migracji prowadzące do starzenia się populacji odbywają się na zasadzie dyfuzji - od ośrodków wielkomiejskich, po miasta średnie, małe i obszary wiejskie. Aitor opracowania starał się uzyskać odpowiedzi na kilka pytań: jak w Polsce ludność w wieku 65 i więcej lat jest rozmieszczona w miastach różnej kategorii wielkościowej; jak przebiega od 1988 r. proces starzenia się ludności w zależności od wielkości ośrodka, przy uwzględnieniu zmian w przestrzennej koncentracji ludności wynikających z natężenia ruchu naturalnego i wędrówkowego; w jaki sposób procesy suburbanizacji wpływają na zmiany w strukturze wieku ludności w wybranych obszarach metropolitalnych. Przeprowadzone badania pozwoliły dowieść, że w 1988 r. największe udziały ludności w wieku 65 i więcej lat obserwowano na wsi, a w 2007 r. w dużych miastach. Jeszcze większe różnice pomiędzy wielkością miast a poziomem starości zaobserwowano w przypadku indeksu starości. Ponadto ustalono, że w układzie przestrzennym największym poziomem starości charakteryzowały się miasta duże i średnie położone na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w aglomeracji warszawskiej i łódzkiej, a w przypadku miast małych największy stan starości występował w obrębie tzw. ściany wschodniej. Dynamika starzenia się jest najwyższa w miastach średnich, natomiast
w największych ośrodkach zaobserwowano spowolnienie tempa starzenia się, a spodziewane jest zwiększenie dynamiki tego procesu w miastach małych i bardzo małych. Ustalono, że ludność obszarów metropolitalnych jest młodsza demograficznie od ludności miast centralnych. W ostatnich latach badanego okresu dynamika starzenia się mieszkańców obszarów metropolitalnych jest jednak większa niż mieszkańców stolic tych obszarów i spodziewana jest kontynuacja owego trendu, przez co różnice te ulegną zmniejszeniu.
Słowa kluczowe:
starzenie się ludności, suburbanizacja, obszary metropolitalne, PolskaBibliografia
Gawryszewski A., Korcelli P., Nowosielska E., 1998, Funkcje metropolitarne Warszawy, „Zeszyty IGiPZ PAN” nr 53.
Jelonek A., 1985, O problemach demograficznych strefy podmiejskiej, „Acta Universitatis Lodzensis, Folia Geographica” nr 5, s. 327-336.
Kurek S., 2008, Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków. Prace Monograficzne AP, 497.
Lisowski A., Grochowski M., 2007, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Liszewski S., 1987, Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych, „Przegląd Geograficzny” t. 59, z. 1-2, s. 65-80.
Lorens P„ 2005, Suburbanizacja w procesie rozwoju miasta postsocjalistycznego, [w:] Problem suburbanizacji, red. P. Lorens, Urbanista, Warszawa, s. 33-44. Biblioteka Urbanisty, 7.
Markowski T., Marszał T., 2006, Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, KPZK PAN, Warszawa.
Potrykowska A., Śleszyński P„ 2001, Mobilność przestrzenna ludności w aglomeracji warszawskiej (1990- 1998), [w:j XIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Miasto postsocjalistyczne — organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany (cz. 2), red. I. Jażdżewska, Łódź, 63-76.
Prochownikowa A., 1983, Problem starzenia się ludności wsi (na przykładzie województwa krakowskiego), Komitet Nauk Geograficznych PAN, Kraków, s. 115-134. Folia Geografika, ser. Oeconomica, 15.
Przestrzenne zagospodarowanie Polski na początku XXI wieku, 2006, oprać. G. Węcławowicz, J. Bański, M. Degórski, T. Komornicki, P. Korcelli, P. Śleszyński, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, wyd. uaktualn. Monografie 6.
Śleszyński P., 2004, Regionalne różnice pomiędzy liczbą ludności według Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 r. i szacowaną na podstawie ewidencji bieżącej, „Studia Demograficzne” nr 1 (145), s. 105-115.
Śleszyński P„ 2006, Demograficzny wymiar procesów suburbanizacji w Polsce po 1989 roku, [w:] Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast. Narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce, Studia nad zrównoważonym rozwojem, t. 2, red. S. Kozłowski, Katedra Ochrony Środowiska KUL, Komitet „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium PAN, Białystok-Lublin-Warszawa, s. 105-123.
Urban Europę. A study ofgrowth and decline, 1982, L. Berg van den, R. Drewett, L.H. Klaassen, A. Rossi, C.H.T. Vijverberg, Pergamon Press, Oxford.
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 2003, Krakowski Obszar Metropolitalny, www.malopolskie.pl/Planowanie/Kom/.
Urząd Statystyczny w Warszawie, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie, 2008, Obszar Metropolitalny Warszawy.
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/warsz/ASSETS_publ_el_omw.pdf.
Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego, Delimitacja Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego, http://www.wbpp.poznan.pl/opracowania/POM/POM.html.
Zagożdżon A., 1988, Sieć osadnicza, zmienność i trwałość, [w:] Proces urbanizacji i przekształcenia miast w Polsce, red. B. Jałowiecki, E. Kaltenberg-Kwiatkowska, Ossolineum, Wrocław—Warszawa, s. 57—74.
Autorzy
Sławomir KUREKStatystyki
Downloads
Inne teksty tego samego autora
- Mirosław Wójtowicz, Sławomir Kurek, Jadwiga Gałka, Proces starzenia się ludności miejskich obszarów funkcjonalnych (MOF) w Polsce w latach 1990–2016 , Studia Miejskie: Tom 33 (2019)
- Sławomir Kurek, Mirosław Wójtowicz, Jadwiga Gałka, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w świetle dojazdów do pracy , Studia Miejskie: Tom 18 (2015)
- Sławomir Kurek, Jadwiga Gałka, Przestrzenne zróżnicowanie zmian zaludnienia w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w okresie 1988–2011 , Studia Miejskie: Tom 12 (2013)
