Zasięg stref oddziaływania metropolii
Krystian Heffner
Piotr Gibas
Abstrakt
Aglomeracje miejskie o odpowiedniej wielkości są nazywane metropoliami. Strefy ich dominujących, funkcjonalnych powiązań tworzą obszary metropolitalne. Do wyznaczania zasięgu oddziaływania ośrodka metropolitalnego i jego strefy funkcjonalnej można stosować wiele kryteriów. Powstawanie układu metropolitalnego warunkuje jednak przede wszystkim odpowiednia struktura instytucjonalna, w tym regionalna i centralna administracja oraz organizacje o międzynarodowym charakterze. W artykule podjęto próbę wyznaczenia zasięgu obszarów znajdujących sie w strefach oddziaływania dużych ośrodków miejskich, jako obszarów tworzących lub kształtujących przyszłość regionów. Delimitacja obszarów funkcjonalnych musi być przeprowadzona odpowiednimi metodami badawczymi. Znaczenie ma przede wszystkim merytoryczny i uzasadniony celami badania dobór materiału wejściowego oraz dyskusja nad doborem wag i zakresem ich stosowania. Wydaje sie konieczne, by wyniki obowiązującego w przyszłości standardu delimitacji były uzupełniane przez wnioski płynące z komplementarnych studiów i analiz.
Słowa kluczowe:
miejskie obszary funkcjonalne (MOF), obszary metropolitalne, wskaźniki, problemy metodologiczneBibliografia
Antikainen J., 2005, The concept offunctional urban area. Findings of the ESPON project 1.1.1., „Informationen zur Raumentwicklung" H. 7, s. 447-454.
Beim M., 2007, Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych i automatów komórkowych, UAM, Poznań.
Chmielewski J., 1995, Studium możliwości rozwoju obszaru metropolitalnego Warszawy, Biuro Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy, Urząd Wojewódzki, Warszawa.
Czyż T„ 2011, Conceptions of an urban agglomeration and a metropolitan area in Poland, „Geographia Polonica” vol. 84(2), s. 5-17.
Czyż T., 2009, Koncepcje aglomeracji miejskiej i obszaru metropolitalnego w Polsce, „Przegląd Geograficzny”, t. 81, z. 4, s. 445-459.
Dijkstra L., Garcilazo E., McCann P., 2013, The economic performance of European cities and city regions: myths and realities, „European Planning Studies” vol. 21(3), s. 334—354.
Drobne S., Konjar M., Lisec A., Pichler-Milanović N„ Zavodnik-Lamovśek A., 2010, Functional regions defined by urban centres of (inter)national importance - the case ofSlovenia, REAL CORP 2010 Proceedings/ Tagungsband Vienna, 18-20 May 2010, http://www.corp.at, s. 295-304 (dostęp 30 kwietnia 2014).
Eastman J.R., 2001, IDRISI32 Release 2. Guide to GIS and image processing, vol. 2, Clark Labs Clark University, Worcester.
Eberhardt P., 2002, Studia nad problematyką delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce, [w:] Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej, red. G. Węcławowicz, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 55-65.
Heffner K„ 2011, Funkcje metropolitalne stolic województw Polski Zachodniej, http://polska zachodnia2020.pl/attachments/article/14/Funkcje%20metropolitalne%20stolic%20wojew%C3%B3dztw%20Polski%20 Zachodniej.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Heffner K., 2013, Wykorzystanie powiązań funkcjonalnych obszarów miejskich jako potencjałów rozwojowych regionów Polski Zachodniej, [w:] Badania miejskie i regionalne. Doświadczenia i perspektywy, red. F. Kuźnik, KPZK PAN, Warszawa, s. 57-81.
Heffner K., Gibas P., 2012, Regiony słabiej rozwinięte a efekty polityki spójności w Polsce, [w:] Polityka spójności w okresie 2014-2020 a rozwój regionów Europy, red. E. Pancer-Cybulska, E. Szostak, Wydaw. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, s. 36-52.
Jałowiecki B., 2007, Globalny świat metropolii, Scholar, Warszawa.
Jażdżewska I., 2008, Przemiany miejskiej sieci osadniczej w Polsce w świetle metod matematycznych, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Klimska U„ Swianiewicz P„ 2005, Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce - waniliowe centrum, mozaika przedmieść, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, s. 45-70.
Korcelli P., Degórski M., Drzazga D., Komornicki T., Markowiski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zalewski J., Zucha J., 2010, Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, KPZK PAN, Warszawa.
Korol J., 2007, Wskaźniki zrównoważonego rozwoju w modelowaniu procesów regionalnych, Wydaw. Adam Marszałek, Toruń.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: regiony, miasta, obszary wiejskie, 2010, MRR, Warszawa.
Kryteria delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, 2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, http://www.strategia2020.pomorskie.eu/res/ strategia2020/obszary_funkcjonalne/kryteria_delimitacji_mof_o_rodk_w_wojew_dzkich_mrr__luty_2013.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Krzysztofik R., Runge J., 2011, Delimitacja regionu Górnośląskiej Metropolii „Silesia”, Sosnowiec, http://obserwatorium- metropolii.org/Delimitacja%20regionu%20GZM%20Silesia.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Longley P.A., Goodchild M.F, Maguire D.J., Rhind D.W., 2006, GIS. Teoria i praktyka, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa.
Meijers E.J., Waterhout B., Zonneveld W.A.M., 2007, Closing the gap: territorial cohesion through polycentric development, „European Journal of Spatial Development”, no. 24. http://www. nordregio.se/EJSD/ refereed24.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Metody oceny rozwoju regionalnego, 2006, red. D. Strahl, Wydaw. Akademii Ekonomicznej im. O. Langengo, Wrocław.
Młodak A., 2006, Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej, Difin, Warszawa.
Motzkus A.H., 2002, Dezentrale Konzentration - leitbild fur Eine Region der Kurzeń Wege?: Auf der Suche nach einer Verkehrssparsamen Siedlungsstruktur ais Beitrag fur eine Nachhaltige Gestaltung des Mobilitatsgeschehens in der Metropolregion Rhein-Main, Asgard-Verlag, Sankt Augustin, http://search. library.wisc.edu/catalog?q=%22Bonner+geographische+Abhandlungen%22&search_field=title (dostęp 30 kwietnia 2014).
Parkinson M., 2013, European cities in an age of austerity: Why invest beyond the capitals? And what policy messages for EU? European Institute for Urban Affairs, Liverpool John Moores University, RSA European Conference, University of Tampere, Tampere, http://www.regionalstudies.org/uploads/Michael_Parkinson. pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Peeters D., 2014, The functional urban areas database, ESPON Technical Report, Brussels, March 2011, www.espon.eu/export/sites/...Z3.7_TR-FUAs.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Pietrzykowski R., Kobus P., 2006, Zastosowanie modyfikacji metody K-średnich w analizie portfelowe], Wydaw. SGGW, Warszawa, s. 301-308, http://ekrol.sggw.waw.pl/publikacje/pdf/zeszyt_60_2006.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Potentials for polycentric development. Potentials for polycentric development in Europę, 2003, ESPON Project 1.1.1. NORDREGIO ESPON, Sztokholm, http://www.espon.lu/online/ documentation/projects/ thematic/ (dostęp 30 kwietnia 2014).
The role, specific situation andpotentials of urban areas as nodes in apolycentric development, 2003, ESPON Project 1.1.1, Nordregio, Third interim report, Stockholm.
Sadowska-Snarska C., 2001, Przekształcenia strukturalne w gospodarce jako determinanta rozwoju regionu podlaskiego, [w:] Gospodarka, przestrzeń, środowisko, red. A. Stasiak, R. Horodeński, C. Sadowska-Snarska, Wydaw. Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok, s. 492-509.
Schwanen T., Dieleman F.M., Dijst M., 2004, The impact of metropolitan structure on commute behavior in the Netherlands: a multilevel approach, „Growth and Change” vol. 35, no. 3, s. 304-333.
Smętkowski M„ 2007, Delimitacja obszarów metropolitalnych - nowe spojrzenie, [w:] Rozwój, region, przestrzeń, red. G. Gorzelak, A. Tucholska, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - EUROREG, Warszawa, s. 215-233.
Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2008, Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja. (Diagnoza problemów rozwoju obszarów metropolitalnych i rekomendacja delimitacji obszarów metropolitalnych w Polsce), Raport Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, „Przegląd Geograficzny”, t. 85, z. 2, s. 173-197.
Śmiłowska T„ 1997, Statystyczna analiza poziomu życia ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Warszawa.
Zborowski A., Chaberko T., Grad N., Kretowicz P., 2008, Delimitacja Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego,
http://www.politykarozwoju.obserwatoria. malopolska.pl/Files.mvc/208/ROZDZIA%C5%81_V_Wnioski_i_rekomendacje.pdf, Kraków s. 517-543 (dostęp 30 kwietnia 2014).
Beim M., 2007, Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych i automatów komórkowych, UAM, Poznań.
Chmielewski J., 1995, Studium możliwości rozwoju obszaru metropolitalnego Warszawy, Biuro Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy, Urząd Wojewódzki, Warszawa.
Czyż T„ 2011, Conceptions of an urban agglomeration and a metropolitan area in Poland, „Geographia Polonica” vol. 84(2), s. 5-17.
Czyż T., 2009, Koncepcje aglomeracji miejskiej i obszaru metropolitalnego w Polsce, „Przegląd Geograficzny”, t. 81, z. 4, s. 445-459.
Dijkstra L., Garcilazo E., McCann P., 2013, The economic performance of European cities and city regions: myths and realities, „European Planning Studies” vol. 21(3), s. 334—354.
Drobne S., Konjar M., Lisec A., Pichler-Milanović N„ Zavodnik-Lamovśek A., 2010, Functional regions defined by urban centres of (inter)national importance - the case ofSlovenia, REAL CORP 2010 Proceedings/ Tagungsband Vienna, 18-20 May 2010, http://www.corp.at, s. 295-304 (dostęp 30 kwietnia 2014).
Eastman J.R., 2001, IDRISI32 Release 2. Guide to GIS and image processing, vol. 2, Clark Labs Clark University, Worcester.
Eberhardt P., 2002, Studia nad problematyką delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce, [w:] Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej, red. G. Węcławowicz, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 55-65.
Heffner K„ 2011, Funkcje metropolitalne stolic województw Polski Zachodniej, http://polska zachodnia2020.pl/attachments/article/14/Funkcje%20metropolitalne%20stolic%20wojew%C3%B3dztw%20Polski%20 Zachodniej.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Heffner K., 2013, Wykorzystanie powiązań funkcjonalnych obszarów miejskich jako potencjałów rozwojowych regionów Polski Zachodniej, [w:] Badania miejskie i regionalne. Doświadczenia i perspektywy, red. F. Kuźnik, KPZK PAN, Warszawa, s. 57-81.
Heffner K., Gibas P., 2012, Regiony słabiej rozwinięte a efekty polityki spójności w Polsce, [w:] Polityka spójności w okresie 2014-2020 a rozwój regionów Europy, red. E. Pancer-Cybulska, E. Szostak, Wydaw. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, s. 36-52.
Jałowiecki B., 2007, Globalny świat metropolii, Scholar, Warszawa.
Jażdżewska I., 2008, Przemiany miejskiej sieci osadniczej w Polsce w świetle metod matematycznych, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Klimska U„ Swianiewicz P„ 2005, Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce - waniliowe centrum, mozaika przedmieść, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, s. 45-70.
Korcelli P., Degórski M., Drzazga D., Komornicki T., Markowiski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zalewski J., Zucha J., 2010, Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, KPZK PAN, Warszawa.
Korol J., 2007, Wskaźniki zrównoważonego rozwoju w modelowaniu procesów regionalnych, Wydaw. Adam Marszałek, Toruń.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: regiony, miasta, obszary wiejskie, 2010, MRR, Warszawa.
Kryteria delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, 2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, http://www.strategia2020.pomorskie.eu/res/ strategia2020/obszary_funkcjonalne/kryteria_delimitacji_mof_o_rodk_w_wojew_dzkich_mrr__luty_2013.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Krzysztofik R., Runge J., 2011, Delimitacja regionu Górnośląskiej Metropolii „Silesia”, Sosnowiec, http://obserwatorium- metropolii.org/Delimitacja%20regionu%20GZM%20Silesia.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Longley P.A., Goodchild M.F, Maguire D.J., Rhind D.W., 2006, GIS. Teoria i praktyka, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa.
Meijers E.J., Waterhout B., Zonneveld W.A.M., 2007, Closing the gap: territorial cohesion through polycentric development, „European Journal of Spatial Development”, no. 24. http://www. nordregio.se/EJSD/ refereed24.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Metody oceny rozwoju regionalnego, 2006, red. D. Strahl, Wydaw. Akademii Ekonomicznej im. O. Langengo, Wrocław.
Młodak A., 2006, Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej, Difin, Warszawa.
Motzkus A.H., 2002, Dezentrale Konzentration - leitbild fur Eine Region der Kurzeń Wege?: Auf der Suche nach einer Verkehrssparsamen Siedlungsstruktur ais Beitrag fur eine Nachhaltige Gestaltung des Mobilitatsgeschehens in der Metropolregion Rhein-Main, Asgard-Verlag, Sankt Augustin, http://search. library.wisc.edu/catalog?q=%22Bonner+geographische+Abhandlungen%22&search_field=title (dostęp 30 kwietnia 2014).
Parkinson M., 2013, European cities in an age of austerity: Why invest beyond the capitals? And what policy messages for EU? European Institute for Urban Affairs, Liverpool John Moores University, RSA European Conference, University of Tampere, Tampere, http://www.regionalstudies.org/uploads/Michael_Parkinson. pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Peeters D., 2014, The functional urban areas database, ESPON Technical Report, Brussels, March 2011, www.espon.eu/export/sites/...Z3.7_TR-FUAs.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Pietrzykowski R., Kobus P., 2006, Zastosowanie modyfikacji metody K-średnich w analizie portfelowe], Wydaw. SGGW, Warszawa, s. 301-308, http://ekrol.sggw.waw.pl/publikacje/pdf/zeszyt_60_2006.pdf (dostęp 30 kwietnia 2014).
Potentials for polycentric development. Potentials for polycentric development in Europę, 2003, ESPON Project 1.1.1. NORDREGIO ESPON, Sztokholm, http://www.espon.lu/online/ documentation/projects/ thematic/ (dostęp 30 kwietnia 2014).
The role, specific situation andpotentials of urban areas as nodes in apolycentric development, 2003, ESPON Project 1.1.1, Nordregio, Third interim report, Stockholm.
Sadowska-Snarska C., 2001, Przekształcenia strukturalne w gospodarce jako determinanta rozwoju regionu podlaskiego, [w:] Gospodarka, przestrzeń, środowisko, red. A. Stasiak, R. Horodeński, C. Sadowska-Snarska, Wydaw. Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok, s. 492-509.
Schwanen T., Dieleman F.M., Dijst M., 2004, The impact of metropolitan structure on commute behavior in the Netherlands: a multilevel approach, „Growth and Change” vol. 35, no. 3, s. 304-333.
Smętkowski M„ 2007, Delimitacja obszarów metropolitalnych - nowe spojrzenie, [w:] Rozwój, region, przestrzeń, red. G. Gorzelak, A. Tucholska, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - EUROREG, Warszawa, s. 215-233.
Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2008, Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja. (Diagnoza problemów rozwoju obszarów metropolitalnych i rekomendacja delimitacji obszarów metropolitalnych w Polsce), Raport Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, „Przegląd Geograficzny”, t. 85, z. 2, s. 173-197.
Śmiłowska T„ 1997, Statystyczna analiza poziomu życia ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Warszawa.
Zborowski A., Chaberko T., Grad N., Kretowicz P., 2008, Delimitacja Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego,
http://www.politykarozwoju.obserwatoria. malopolska.pl/Files.mvc/208/ROZDZIA%C5%81_V_Wnioski_i_rekomendacje.pdf, Kraków s. 517-543 (dostęp 30 kwietnia 2014).
Heffner, K., & Gibas, P. (2020). Zasięg stref oddziaływania metropolii. Studia Miejskie, 13, 9–26. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/sm/article/view/2664
Autorzy
Krystian HeffnerAutorzy
Piotr GibasStatystyki
Downloads
Download data is not yet available.
Inne teksty tego samego autora
- Krystian HEFFNER, SEMIURBANIZACJA A SUBURBANIZACJA. EWOLUCJA PROCESÓW W AGLOMERACJI OPOLSKIEJ , Studia Miejskie: Tom 3 (2011)
- Krystian Heffner, Piotr Gibas, Obszary funkcjonalne i ich związki z zasięgiem oddziaływania ośrodków subregionalnych (na przykładzie województwa opolskiego) , Studia Miejskie: Tom 18 (2015)
