Polish view of the contemporary Orthodox Church Law – problems on the way to systematization

Marek Ławreszuk

Piotr Makal

Abstrakt

Prawo cerkiewne składa się z elementów, które regulują życie Kościoła na różnych poziomach. Decyzje teologiczne, orosy, kanony i listy kanoniczne, które dotyczą Kościoła w skali globalnej, koncentrują się oczywiście na doktrynie. Charakteryzują one jednak również teologiczne aspekty eklezjologii, wyrażone przede wszystkim w fundamentalnym wyznaniu wiary Kościoła prawosławnego - Credo Nicejsko-Konstantynopolitańskim. Chociaż szereg kanonów soborów ekumenicznych i Ojców Kościoła, historycznych i współczesnych uchwał różnych lokalnych Kościołów prawosławnych oraz innych władz i instytucji kościelnych odnosi się w wielu aspektach do sfery powszechnej, to jednak zdecydowana większość z nich wyznacza konkretne normy organizacyjne życia kościelnego w perspektywie lokalnej: Kościoła lokalnego, podstawowych jednostek administracyjnych (diecezji, metropolii czy egzarchatów), a przede wszystkim w podstawowych strukturach organizacyjnych, do których należą parafie i monastery. Niniejszy artykuł przedstawia problemy, jakie wystąpiły przy systematyzacji współczesnego prawa cerkiewnego. Badania te mają na celu przedstawienie modelu systematyzacji prawa kościelnego oraz ukierunkowanie dalszych badań na całościową systematyzacją prawa kościelnego, obejmującą zarówno kodeks powszechny, jak i ustawodawstwo poszczególnych prawosławnych Kościołów autokefalicznych. Metodologia niniejszej pracy opiera się na analizie aktów prawnych oraz analizach przeprowadzonych już przez autorytatywnych kanonistów. Skupiając się na kodeksie prawnym Kościołów autokefalicznych, podjęto następujące kwestie: rozbieżności wynikających z przyjętych w różnych Kościołach lokalnych korpusach źródłowych oraz brak lub pominięcie informacji o istotnych kwestiach organizacyjnych i ustrojowych. Przedstawione w niniejszym artykule trudności prowokują do dalszych badań nad organizacją prawa cerkiewnego. Podstawowym problemem jest brak ujednoliconego kodeksu prawnego dla powszechnego Kościoła prawosławnego oraz ujednoliconej kompilacji prawa kościelnego, które byłoby stosowane w Kościołach autokefalicznych. Przepisy powszechnego prawa kościelnego nie porządkują w sposób wystarczający kwestii wzajemnych stosunków wewnątrzkościelnych, a w szczególności obowiązków i granic prerogatyw lokalnych struktur kościelnych autokefalicznych. W tym procesie systematyzacji należy uwzględnić aktualizację przepisów prawnych poprzez uznanie za nieważne przepisów, które zostały kanonicznie uchylone przez późniejsze kanony tej samej rangi lub wyższe.

Orthodox Church law is comprised of elements that regulate the life of the Church at various levels. The theological decisions, oroses, canons and canonical letters, which concern the Church globally, obviously focus on doctrine. Still, they also characterize the theological aspects of ecclesiology, primarily expressed in the Orthodox Church’s fundamental confession of faith – the Nicene-Constantinopolitan Creed. Although a number of the canons of the ecumenical councils and of the Holy Fathers, historical and contemporary resolutions passed by various local Orthodox Churches and other ecclesiastical authorities and institutions pertain to the universal sphere in many aspects, the vast majority of them set specific organizational standards of church life in the local perspective: the local Church, basic administrative units (dioceses, metropolises or exarchates), but above all in basic organizational structures, which include parishes and monasteries.