Pojęcie niewiedzy w Tipiṭaka i Nowym Testamencie – studium porównawcze buddyzmu i chrześcijaństwa

Piotr Goniszewski

Uniwersytet Szczeciński, Instytut Nauk Teologicznych
http://orcid.org/0000-0002-1090-9846

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest próba „teologicznej i duchowej lektury” świętych tekstów dwóch wielkich światowych religii, czyli chrześcijaństwa i buddyzmu. W przypadku buddyzmu, nasze analizy skupią się na wybranych fragmentach kanonicznego zbioru tekstów buddyzmu theravāda, czyli Tipiṭaka. Będą to: Lokāyatika Sutta (SN 12.48), Dutiyaavijjāpahānasutta Sutta (SN 35,80) oraz Avijjā Sutta (SN 45.1). Jeżeli chodzi o chrześcijaństwo to skoncentrujemy się na sześciu nowotestamentalnych perykopach, w który pojawia się rzeczownik agnoia (Dz 3,17; 17,30; Ef 4,18; 1P 1,14) lub agnosia (1Kor 15,34; 1P 2,15). Po przeprowadzeniu badań o charakterze egzegetycznym przejdziemy do analizy teologiczno-komparatywnej. Innymi słowy, staramy się spojrzeć na buddyjską ideę niewiedzy (avijjā) z perspektywy teologii chrześcijańskiej. Stawiamy tezę, że pomiędzy pojęciem niewiedzy w buddyzmie theravāda a literaturze nowotestamentalnej nie ma pełnej symetrii co do ich miejsca w ramach całego systemu filozoficzno-teologicznego danej religii. W buddyzmie niewiedza (avijjā) jest elementem fundamentalnych dla charakterystyki kondycji człowieka. Z kolei w NT ten sposób opisywania nieznajomości jedynego Boga i Chrystusa nie pełni centralnej funkcji, ale ma jedynie charakter drugorzędny i uzupełniający. Gdybyśmy chcieli w chrześcijaństwie znaleźć bardziej adekwatną analogię z ideą niewiedzy w buddyzmie theravāda będzie to doktryna o grzechu pierworodnym.

Parole chiave:

buddyzm, teologia Nowego Testamentu, dialog międzyreligijny, teologia komparatywna, niewiedza