„Jak uderzę kijem w krzaki, wypłoszę zajączka”
Lektura uważniejsza Piosnki nieprzystojnej zapisanej przez Mikołaja z Koźla
Résumé
Artykuł niniejszy ma charakter przeglądowy. Poświęcony jest utworowi znanemu w literaturze pod tytułem Cantilena inhonesta, który w czasie swoich podróży po Śląsku, Czechach i Morawach zanotował na początku XV w. Mikołaj z Koźla. W pierwszej części opracowania omawia się przede wszystkim kwestie genezy wiersza oraz datacji i okoliczności jego zapisu. W części drugiej artykułu śledzi się kolejne „wersje” tekstu Sprośnej śpiewki, począwszy od „wersji” rękopiśmiennej, poprzez „wersję” transliterowaną i transkrybowaną, aż po „wersję” przełożoną na język współczesny. W części trzeciej niniejszego studium nieobyczajną kantylenkę opatruje się komentarzem. Mówi się więc tu kolejno: o gatunku literackim, jaki ona reprezentuje, o jej tematyce, o wykorzystanych w niej środkach wyrazu oraz o jej budowie; dalej zaś: o zawartych w niej opisie ciała ludzkiego – męskiego i żeńskiego – i wizji miłości, a także o atrybutach towarzyszących jej bohaterom oraz o zasadzie ekspresji uczuć, z którą czytelnik tutaj się spotyka.
Références
Baluch Jacek. 2013. Cantilena inhonesta. Internetowe intermedium. W Różne głosy. Prace ofiarowane Stanisławowi Balbusowi na jubileusz siedemdziesięciolecia. Red. Dorota Wojda, Małgorzata Heydel, Andrzej Hejmej, 27–34. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Baluch Jacek. 2013. Zamazany inkaustem rękopis, czyli śląsko-czeska sprośna śpiewka. Kraków: Wydawnictwo «scriptum».
Google Scholar
Baluch Jacek. 2018. Powiedz coś po czesku! Igraszki językowo-literackie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Google Scholar
Bartmiński Jerzy. 1974. „«Jaś koniki poił» (uwagi o stylu erotyku ludowego)”. Teksty (3) 2: 11–24.
Google Scholar
Bartmiński Jerzy. 1981. Kwalifikacje gatunkowe a systematyka tekstów folkloru. W Literatura popularna – folklor – język (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 441). T. 2. Red. Witold Nawrocki, Michał Waliński, 7–25. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar
Bein Werner. 1997. Nikolaus von Cosel. W Die Anfänge des Schrifttums in Oberschlesien bis zum Frühhumanismus. Red. Gerhard Kosellek, 41–58. Berlin: Peter Lang Verlag.
Google Scholar
Bielenin Piotr. 2014. „Franciszkanin Mikołaj z Koźla i jego diariusz”. Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie 17: 39–45.
Google Scholar
Borowiec Karolina. 2015. Dwujęzyczność pisarza i tekstu na średniowiecznym Śląsku. Rekonesans. W Staropolskie Spotkania Językoznawcze. T. 1: Jak badać teksty staropolskie. Red. Tomasz Mika, Dorota Rojszczak-Robińska, Olga Stramczewska, 19–38. Poznań: Wydawnictwo
Google Scholar
„Rys”.
Google Scholar
Borowiec Karolina. 2015. Średniowieczne teksty interferowane. W Juwenalia historycznojęzykowe. Red. Karolina Borowiec, Dorota Masłej, Olga Ziółkowska, 9–24. Poznań: Wydawnictwo „Rys”.
Google Scholar
Borowiec Karolina. 2017. Założenia a transkrypcja. Uwagi na marginesie książki Jacka Balucha Zamazany inkaustem rękopis (Kraków 2013). W Staropolskie Spotkania Językoznawcze. T. 2: Jak wydawać teksty dawne. Red. Karolina Borowiec, Dorota Masłej, Tomasz Mika, Dorota Rojszczak-Robińska, 219–238. Poznań: Wydawnictwo „Rys”.
Google Scholar
Drabina Jan. 1994. „Piętnastowieczny kodeks rękopiśmienny Mikołaja z Koźla”. Rocznik Muzeum w Gliwicach 10 (7–8): 47–70.
Google Scholar
Dygacz Adolf. 1966. Rzeka Odra w polskiej pieśni ludowej. Studium folklorystyczne (Zeszyty Naukowe [Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach] 8). Katowice: Rada Naczelna Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich w Warszawie – Komisja Zagospodarowania Odry.
Google Scholar
Eder Maciej, Twardzik Wacław. 2006. Czy staropolska kicz/kić naprawdę była wyrazem nieprzyzwoitym? (Cantilena inhonesta odczytana na nowo). W Od fenomenu do tekstu. Prace dedykowane profesorowi Romanowi Laskowskiemu. Red. Ireneusz Bobrowski, Krystyna Kowalik, 163–175. Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Google Scholar
Gibbons Tom H. 1979. Literature and Awareness. An Introduction to the Close Reading of Prose and Verse. London: Edward Arnold.
Google Scholar
Krzyżanowski Julian. 1935. „Najdawniejszy erotyk żakowski”. Ruch Literacki 10 (1): 24–25.
Google Scholar
Krzyżanowski Julian. 1938. Od Średniowiecza do baroku. Studia naukowo-literackie. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”.
Google Scholar
Majchrzak Józef. 1978. „Kodeks Mikołaja z Koźla i zawarte w nim elementy folklorystyczno-muzyczne”. Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 33 (1): 19–32.
Google Scholar
Martínek Libor. 2007. „Czeskie badania nad rękopisem Mikołaja z Koźla”. Kwartalnik Opolski 53 (2–3): 151–172.
Google Scholar
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława. 2019. „A czy to ja kalika, czy nie mom konika? (Nie)sprawność w świetle erotyku ludowego”. LingVaria 14 (2): 165–180.
Google Scholar
Parandowski Jan. 1961. Alchemia słowa. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Pavera Libor. 2000. Mikuláš z Kozlí a jeho rukopis IQ 466. W Kapitoly z literárních dějin Slezska a severní Moravy (Spisy Filozofické fakulty Ostravské univerzity 130). Red. Jiří Svoboda, 13–61. Ostrava: Ostravská univerzita – Filozofická fakulta.
Google Scholar
Phelan Jon W. 2021. Literature and Understanding. The Value of a Close Reading of Literary Texts. London – New York: Routledge.
Google Scholar
Prorok Katarzyna. 2014. Gorzała lipka i jawor – lubelskie erotyki ludowe. W Lubelska pieśń ludowa na tle porównawczym. Red. Jerzy Bartmiński, Beata Maksymiuk-Pacek, 169–192. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie.
Google Scholar
Rospond Stanisław. 1948. Zabytki języka polskiego na Śląsku (Pamiętnik Instytutu Śląskiego 2/15). Wrocław – Katowice: Wydawnictwa Instytutu Śląskiego.
Google Scholar
Rospond Stanisław. 1959. Dzieje polszczyzny śląskiej. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar
Simonides Dorota. 2014. „Folklor w Kodeksie Mikołaja z Koźla na tle średniowiecznych źródeł”. Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie 17: 72–84.
Google Scholar
Tyrpa Anna. 2008. O eufemizmach w pieśniach ludowych. W Tabu językowe i eufemizacja w dialektach słowiańskich. Red. Feliks Czyżewski, Anna Tyrpa, 239–250. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Wężowicz-Ziółkowska Dobrochna. 1991. Miłość ludowa. Wzory miłości wieśniaczej w polskiej pieśni ludowej XVIII–XX wieku. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Google Scholar
Wężowicz-Ziółkowska Dobrochna. 2008. „Modele polskiej seksualności ludowej (wraz z postscriptum)”. Postscriptum Polonistyczne 2 (2): 71–95.
Google Scholar
Włodarski Maciej. 1997. Polska poezja świecka XV wieku (Biblioteka Narodowa 1/60). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar
Wolfreys Julian. 2000. Readings. Acts of Close Reading in Literary Theory. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Google Scholar
Wójcicki Wojciech. 2016. Cantilena Inhonesta – frywolna pieśń żakowska z początku XV w. (15.02.2022). https://mikolajzkozla.pl/category/ciekawostki.
Google Scholar
Statistics
Téléchargements
Licence
(c) Tous droits réservés Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 2023
Ce travail est disponible sous licence Creative Commons Attribution - Pas d’Utilisation Commerciale - Partage dans les Mêmes Conditions 4.0 International.
Licencja oraz prawa autorskie autorzy przekazują wydawcy, którym jest Redakcji Wydawnictw WT UO.
Articles les plus lus par le même auteur ou la même autrice
- Łukasz Libowski, Michał Buraczewski, Piotr Wilk, Hugona ze Świętego Wiktora traktacik De verbo Dei , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Vol. 40 No 1 (2020): Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
- Łukasz Libowski, „Miałem naprawdę fajne życie” , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Vol. 41 No 1 (2021)
