Poczucie koherencji i odporność rodzicielska a zaangażowanie rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi we wczesne inicjacje czytelnicze
Empiryczne wskazania dla projektowania działań wspierających domowe środowiska czytelnicze
dr Kamil Kuracki
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk PedagogicznychAbstrakt
Tło: Mimo wielu ustaleń empirycznych w zakresie socjoekonomicznych predyktorów angażowania się rodziców w przebieg wczesnych inicjacji czytelniczych, wciąż brakuje jednoznacznych danych o czynnikach psychologicznych determinujących rodzicielskie zaangażowanie w rozwijanie umiejętności językowych i czytelniczych dzieci.
Cele: Badania ukierunkowane zostały na rozpoznanie prezentowanego przez rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi poziomu poczucia koherencji i jego składowych, odporności psychicznej i jej składowych takich jak znajomość cech dziecka, odczuwane wsparcie społeczne i pozytywne postrzeganie rodzicielstwa, a także deklarowanego zaangażowania we wczesne inicjacje czytelnicze, rozpoznanie związków między badanymi zmiennymi oraz predyktorów zaangażowania rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi w podejmowanie wspólnych inicjacji czytelniczych z dziećmi w okresie wczesnego i średniego dzieciństwa.
Metodologia: W realizowanych badaniach o charakterze dekryptywno-analitycznym zastosowano metodę sondażu diagnostycznego w wykorzystaniem narzędzi tj. Kwestionariusz Orientacji Życiowej (SOC 29), Kwestionariusz Elementów Odporności Rodzicielskiej (PREQ) oraz Inwentarz Rodzinnych Aktywności Związanych z Czytaniem i Pisaniem (FLAI). Badania przeprowadzono w grupie rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi (N=198) uczęszczających do placówek i oddziałów przedszkolnych oraz ośrodków wczesnego wspomagania rozwoju na terenie województwa mazowieckiego oraz dolnośląskiego.
Wyniki: Uzyskane dane wskazują na istotne związki pomiędzy poczuciem koherencji i odpornością rodzicielską a zaangażowaniem rodziców we wczesne inicjacje czytelnicze oraz na mediacyjną funkcję pozytywnego postrzegania rodzicielstwa w relacji poczucie koherencji rodziców a ich zaangażowanie we wczesne inicjacje czytelnicze.
Słowa kluczowe:
domowe środowiska czytelnicze, rodzice, specjalne potrzeby rozwojowe, poczucie koherencji, odporność rodzicielskaBibliografia
Antonovsky, A. (2005), Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować, Warszawa, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Google Scholar
Clark E. V. (2003). First language acquisition. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Dąbrowska, A. (2007), 'Poczucie koherencji u rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym', Psychiatria Polska, tom XLI,2, s. 189-201.
Google Scholar
Dickinson, D. K., Tabors, P. O. (red.). (2001). Beginning literacy with language: Young children learning at home and school. Baltimore: Brookes.
Google Scholar
González, N., Moll, L., Amanti, C. (2005). Funds of knowledge: Theorizing practices in households, communities and classrooms. Mahwah, NJ: Erlbaum.
Google Scholar
Hart, B., Risley, T. R. (1995). Meaningful differences in the everyday experience of young American children. Baltimore: Brookes.
Google Scholar
Hoover-Dempsey, K. V., Sandler, H. M. (1995). 'Parental involvement in children’s education: why does it make a difference?', Teachers College Record, nr 97 (2), s. 310–331.
DOI: https://doi.org/10.1177/016146819509700202
Google Scholar
Hoover-Dempsey, K. V., Whitaker, M. C., Ice, C. L. (2010). 'Motivation and commitment to family-school parnerships'. W: S. L. Christenson, A. L. Reschly (ed.) Handbook of school-family parnerships., New York: Routledge.
Google Scholar
Koniarek, J., Dudek, B., Makowska, Z. (1993), 'Kwestionariusz Orientacji Życiowej. Adaptacja The Sense of Coherence Questionnaire (SOC) A. Antonovsky’ego', Przegląd Psychologiczny, t. 36, nr 4, s. 491–502.
Google Scholar
Kuracki, K. (2019), 'Satysfakcja z otrzymywanego przez rodziców dzieci z niepełnosprawnością wsparcia a zróżnicowanie zachowań rodzicielskich względem dziecka', Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, nr 26, s.191-215,DOI-10.14746/ikps.2019.26.09
Google Scholar
Kuracki, K. (2022). 'Rodzice w procesie rozwijania umiejętności językowych i czytelniczych młodszych dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi - stan badań i perspektywy badawcze'. Forum pedagogiczne, nr 12 (1), s. 534-545.
DOI: https://doi.org/10.21697/fp.2022.1.11
Google Scholar
Kuracki, K, Dłużniewska A. (2023), 'Parent-child relationships in the context of early reading initiations', Forum Pedagogiczne, nr 1, s.
DOI: https://doi.org/10.21697/fp.2023.1.22
Google Scholar
Oelofsen, N., Richardson, P. (2006). 'Sense of coherence and parenting stress in mothers and fathers of preschool children with developmental disability'. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 31(1), s. 1-12. doi: 10.1080/13668250500349367. PMID: 16766317.
DOI: https://doi.org/10.1080/13668250500349367
Google Scholar
Pasikowski, T. (2001), 'Kwestionariusz Poczucia Koherencji dla Dorosłych (SOC-29)', W: T. Pasikowski, H. Sęk, (red.), Zdrowie, stres, zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia, Poznań, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, s. 71-85.
Google Scholar
Peeters, M., Verhoeven, L., van Balkom, H., de Moor, J. (2009). 'Home literacy environment: characteristics of children with cerebral palsy'. International Journal of Language and Communication Disorders, nr 44 (6), s. 917–940.
DOI: https://doi.org/10.1080/13682820802464759
Google Scholar
Pianta, R. C. (2004). 'Relationships among children and adults and family literacy'. W: Wasik B. H. (ed.). Handbook of reading research. Mahwah, NJ: Erlbaum.
Google Scholar
Podgórska Jachnik, D. (2007). 'Partnerstwo edukacyjne w pedagogice specjalnej'. W: Cz. Kosakowski, A. Krause i A. Żyta (red.), Dyskursy pedagogiki specjalnej, 6. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego, s.339-344.
Google Scholar
Sekułowicz, M., Boroń-Krupińska, K., Kwiatkowski, P., Latawiec, B. (2019), 'Sense of Coherence, Resilience and Coping as Correlatesof Burnout of Parents of Children with Disabilities:The New Burnout Screening Instrument', Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, nr.36, s. 254-268.
DOI: https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.058.12301
Google Scholar
Sénéchal, M., LeFevre. J. A.(2002). 'Parental involvement in the development of children’s reading skill: A fiveyear longitudinal study'. Child Development, nr 73(2), s. 445–460.
DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8624.00417
Google Scholar
Sęk, H. (2001), 'Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia koherencji', W: T. Pasikowski, H. Sęk (red.), Zdrowie, stres, zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia, Poznań, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, s. 23-42.
Google Scholar
Suzuki, K., Kobayashi, T., Moriyama, K., Kaga, M., Hiratani, M., Watanabe, K., Yamashita, Y., & Inagaki, M. (2015). 'Development and evaluation of a Parenting Resilience Elements Questionnaire (PREQ) measuring resiliency in rearing children with developmental disorders'. PLoS ONE, Vol 10(12). e0146090. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0146090
DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0146090
Google Scholar
Taylor, D. (1983). Family literacy: Young children learning to read and write. Exeter, NH: Heinemann.
Google Scholar
Whitehurst, G. J., Lonigan, C. J. (1998). 'Child development and emergent literacy'. Child Development, nr 69 (3), s. 848–872.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1998.tb06247.x
Google Scholar
Yeo, L. S., Ong, W. W., Ng, C. M. (2014). 'The home literacy environment and preschool children's reading skills and interest'. Early Education and Development, nr 25(6), s. 791–814.
DOI: https://doi.org/10.1080/10409289.2014.862147
Google Scholar
Zasępa, E., 'Poczucie koherencji rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju', W: A. Żyta (red.), Rodzina osób z niepełnosprawnością intelektualną wobec wyzwań współczesności, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń 2010.
Google Scholar
Zaslow T., Dorey F., Limbos M.A.P. (2008). 'Literacy-related activities among children withspecial healtcare needs'. Infants and Young Childre, nr 21 (3), s. 221–229.
DOI: https://doi.org/10.1097/01.IYC.0000324551.77564.43
Google Scholar
Autorzy
dr Kamil KurackiKamil Kuracki – doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, psycholog, pedagog specjalny, filolog polonista i kulturoznawca. Adiunkt w Katedrze Psychologicznych Podstaw Wychowania na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW w Warszawie. Kierownik i wykonawca wielu projektów naukowych finansowanych m.in. przez NCN, MEiN oraz EFS. Członek International Literacy Association, International Dyslexia Association oraz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Jego zainteresowania naukowo-badawcze obejmują przede wszystkim problematykę aktywności czytelniczej i kulturowej uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, rodzicielskich uwarunkowań wczesnej inicjacji czytelniczej dzieci z trudnościami rozwojowymi, biblioterapii wychowawczej, a także wspomagania rozwoju uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz wspierania ich rodzin.
Kontakt: k.kuracki@uksw.edu.pl
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Family Forum
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
