Muzyczne ramy pamięci: nieznany katalog Emila Hillera z luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Grzegorz Joachimiak

doi:10.25167/ls.5723

Opublikowane: 2024-12-21

Tom 64 Nr 2 (2024)

Muzyczne ramy pamięci: nieznany katalog Emila Hillera z luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Grzegorz Joachimiak

Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars

Dział: Muzyka w liturgii

https://doi.org/10.25167/ls.5723

Abstrakt

Tytuł: Muzyczne ramy pamięci: nieznany katalog Emila Hillera z luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Artykuł dotyczy nieznanego katalogu muzykaliów E. Hillera, kantora luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu na przełomie XIX i XX w. Źródło to, przechowywane w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, dostarcza informacji o repertuarze muzycznym tej parafii, obejmującym zarówno utwory kompozytorów protestanckich, jak i katolickich. Katalog dokumentuje zbiory wykorzystywane w nabożeństwach i koncertach, ukazując, jak dobór repertuaru kształtował tożsamość lokalnej społeczności. Wykorzystana koncepcja pamięci zbiorowej M. Halbwachsa pozwala ukazać muzykę jako narzędzie budowania i podtrzymywania tradycji kulturowej i religijnej. W badaniu uwzględniono także muzykalia zgromadzone w kościele św. Krzysztofa, należącym do tej samej parafii. Analiza zasobów muzycznych obu świątyń w kontekście publikacji E. Bohna pozwala lepiej zrozumieć historię życia muzycznego w tej wspólnocie, zjawisko muzycznej ekumenii we Wrocławiu oraz relacje między repertuarem liturgicznym a tożsamością parafian.

Słowa kluczowe:

katalog muzykaliów, Emil Hiller, luterańska parafia św. Marii Magdaleny, muzyka kościelna, pamięć zbiorowa, ekumenia, Wrocław

Pobierz pliki

Joachimiak_LitS_64

Zasady cytowania

Joachimiak, G. (2024). Muzyczne ramy pamięci: nieznany katalog Emila Hillera z luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu. Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars, 64(2), 177–216. https://doi.org/10.25167/ls.5723

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Skróty:
Google Scholar

A-Wn: Österreichische Nationalbibliothek, Musiksammlung, Wiedeń, Austria
Google Scholar

CZ-OLu: Státní vědecká knihovna (Universitní knihovna), Ołomuniec, Czechy
Google Scholar

D-As: Staats- und Stadtbibliothek, Augsburg, Niemcy
Google Scholar

D-B Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Musikabteilung, Berlin, Niemcy
Google Scholar

PL-WRu: Biblioteka Uniwersytecka, Wrocław, Polska
Google Scholar

RISM ID: Numer rekordu w bazie online Répertoire International des Sources Musicales
Google Scholar

Rkps: rękopis
Google Scholar

Sygn.: sygnatura
Google Scholar

BIBLIOGRAFIA:
Google Scholar

Źródła:
Google Scholar

Breslau. 1883. Christnacht-Arier bei St. Maria-Magdalena am 25. December früh 6 Uhr. W St. Maria-Magdalena Kirchl. Festlichkeiten, nr 1. Sygn. PL-WRu Wratislaviana Ys 750/4.
Google Scholar

Breslau. 1883. Festliturgie sum Luther=Jubiläum am 11. November 1883 in den Kirchen St. Maria=Magdalena und St. Christophori. W St. Maria-Magdalena Kirchl. Festlichkeiten, nr 3. Sygn. PL-WRu Wratislaviana Ys 750/4.
Google Scholar

Breslau. 1883. Luther-Arier der Gemeinde St. Maria=Magdalena, Dienstag, den 10. November 1896 abends 7 Uhr im großen Saale des „König von Ungarn” Bischofstraße 13. W St. Maria-Magdalena Kirchl. Festlichkeiten, nr 4. Sygn. PL-WRu Wratislaviana Ys 750/4.
Google Scholar

Breslau. 1883. Programm zu dem Sonntag, den 21. April 1901, abends 7½ Uhr in der Magdalenenkirche stattfinden Kirchenkonzert zum Besten des Renovationsfonds der Bernhardinkirche ausgeführt vom Kirchenchor unter Leitung des Königl. Musikdirektors Flügel und unter gütiger Mitwirkung des Konzertmeisters Herrn Fabian. W St. Maria-Magdalena Kirchl. Festlichkeiten, nr 6. Sygn. PL-WRu Wratislaviana Ys 750/6.
Google Scholar

Breslau. 1886. Jahresbericht für die Gemeinde St. Maria-Magdalena allen Mitgliedern und Freunden der Gemeinde dargeboten von Gemeinde-Kirchenrath. Sygn. PL-WRu Wratislaviana Ys 748.
Google Scholar

Breslaw. [1525]. Eyn gesang Buchlein Geystlicher gese[n]ge Psalme[n]. Adam Dyon. Sygn. PL-WRu 301513.
Google Scholar

Dehn Siegfried. Rkps. Verzeichnis der in der Bibliothek der S. Magdalena Kirche in Breslau vorschauenen Musicalien. Sygn. D-B Mus. ms. theor. kat. 163, B. 4.
Google Scholar

Ebeling Johann Georg. 1667. Pauli Gerhardi Geistliche Andachten, Bestehend in hundert und zwantzig Liedern. T. 5. Berlin: Christoph Runge: 136–137: „Kommt und last uns Christum Ehren” (listopad 2024), https://daten.digitale-sammlungen.de/0008/bsb00083167/images/index.html?id=00083167&groesser=&fip=193.174.98.30&no=&seite=20.
Google Scholar

Fiegler Hubert. 1906. Waetzoldtscher Männergesangverein in Breslau. Festschrift zum Goldenen Jubiläum (1885–1906), Breslau: von Hubert Fiegler. Sygn. PL-WRu Wratislaviana Yv 1357.
Google Scholar

Hammerschmidt Andreas. 1652–1653. Chor-Music auff Madrigal-Manier […] Fünfte Theil Musicalischer Andachten. Lipsk: Samuel Scheiben/ Georg Beuthern: „Zion spricht der Herr hat mich verlassen”. RISM ID no.: 1001117741.
Google Scholar

Leisentrit Johannes. 1584. Catholisch Gesangbuch voller Geistlicher Lieder vnd Psalmen der alten Apostolischer recht. Budissin: Michael Wolrab. Sygn. D-As Th Lt K 317.
Google Scholar

Neyß. 1625. Catholische Kirchengesänge und geistlich Lieder. Johann Schubart. Sygn. CZ-OLu 601.201.
Google Scholar

Praetorius Michael. Rkps. [dwa chorały:] „Es ist ein Ros entsprungen”, „Mein Eltern mich verlassen”. Sygn. A-Wn Mus.Hs.15469.
Google Scholar

Triller Valentin. 1555. Ein schlesich singbüchlein. Bresslaw: Chrispin Scharffenberg: D iii. Sygn. PL-WRu 395219.
Google Scholar

Wrocław, Archiwum Państwowe. Katalog der Musikalien der Kirchengemeinde zu St. Maria Magdalena. Sygn. 104/119.
Google Scholar

Literatura przedmiotu:
Google Scholar

Aderhold Stephan. Oprac. 2023. Katalog der Musikalien und Archivalien der Friedenskirche zu Schweidnitz. Kościół Pokoju w Świdnicy, Poland. Świdnica: Kirchliche Stiftung Evangelisches Schlesien, Görlitz, Friedenskirche zu Schweidnitz (UNESCO).
Google Scholar

Adler Johannes. 1988. Die evangelische Kirchenmusik in Schlesien 1900-1945. W Geistliche Musik in Schlesien. Red. Lothar Hoffmann-Erbrecht, 115–126. Dülmen: Laumann-Verlag.
Google Scholar

Ameln Konrad. 1966. „Quem pastores laudavere”. Jahrbuch für Liturgik und Hymnologie 11: 45–88.
Google Scholar

Blankenburg Walter. 2001. Herman Nicolaus. W The New Grove Dictionary of Music and Musicians. T. 11. London: Macmillan Publishers, 414–415. DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.12860
Google Scholar

Bohn Emil. 1883/1969. Bibliographie der Musik-Druckwerke bis 1700 welche in der Stadtbibliothek, der Bibliothek des Academischen Instituts für Kirchenmusik und der Koeniglichen und Universitaets-Bibliothek zu Breslau aufbewahrt werden. Ein Beitrag zur Geschichte der Musik im XV., XVI. und XVII Jahrhundert. Berlin: Commissions-Verlag von Albert Cohn/Hildesheim-New York: Georg Olms Verlag.
Google Scholar

Bohn Emil. 1890/1970. Die musikalischen Handschriften des XVI. und XVII. Jahrhunderts in der Stadtbibliothek zu Breslau. Ein Beitrag zur Geschichte der Musik im XVI. und XVII. Jahrhundert. Breslau: Commissions-Verlag von Julius Hainauer /Hildesheim-New York: Georg Olms Verlag.
Google Scholar

Bohn Emil. 1905. Hundert historische Concerte in Breslau, 1881-1905, Breslau: Julius Hainauer.
Google Scholar

Braun Gunter. 2024. Adress- und Geschäfts-Handbuch der Haupt- und Residenzstadt Breslau für das Jahr 1868. Jg. 2. Breslau E. Morgenstern 1868. Verein für Computergenealogie e.V.: 133 (listopad 2024) https://adressbuecher.genealogy.net/addressbook/entry/54745ed31e6272f5cfb9f31e.
Google Scholar

Busse Berger Anna Maria. 2005. Medieval Music and the Art of Memory. Berkeley - Los Angeles - London: University of California Press. DOI: https://doi.org/10.1525/california/9780520240285.001.0001
Google Scholar

Chemotti Antonio. 2020. The Hymnbook of Valentin Triller (Wrocław 1555). Musical Past and Regionalism in Early Modern Silesia. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
Google Scholar

Gundermann Iselin, Claudia Drese. Red. 2013. Evangelische Kirche der preußischen Union 1817–2003. Ein Bild- und Textband. Berlin: Evangelisches Zentralarchiv in Berlin.
Google Scholar

Halbwachs Maurice. 1925/2022. Les Cadres Sociaux de la Mémoire, Paris: Librairire Félix Alcan. Tłum. Marcin Król: Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Aletheia.
Google Scholar

Heuss Alfred. 1925. „Persönliches – Todesfälle”, Zeitschrift für Musik 92 (2): 110–111.
Google Scholar

Hoffmann-Erbrecht Lothar. 2001. Breslau. Anhang IV: Kantoren und Organisten an St. Maria Magdalena. W Schlesisches Musiklexikon. Red. Lothar Hoffmann-Erbrecht, 82. Augsburg: Wißner.
Google Scholar

Jaeckel Georg. 1992. „Zur Kirchenpolitik Friedrichs II. Und Friedrich Wilhelms II. Gegenüber der evangelischen Kirche Schlesiens”. Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau 33: 53–80.
Google Scholar

Kampmann Jürgen, Klän Werner. 2014. Red. Preußische Union, lutherisches Bekenntnis und kirchliche Prägungen. Theologische Ortsbestimmungen im Ringen um Anspruch und Reichweite konfessioneller Bestimmtheit der Kirche. Göttingen: Edition Ruprecht.
Google Scholar

Kossmaly und Carlo. 1847. Sturm Samuel. W Schlesisches Tonkünstler-Lexikon enthaltend die Biographien aller schlesischen Tonkünstler, Componisten, Cantoren, Organisten, Tongelehrten, textdichter, Orgelbauer, Instrumentenmacher u. u. T. 4. Breslau: Verlag von Eduard Trewendt, 315–316.
Google Scholar

Mańko-Matysiak Anna. 2006. Schlesische Gesangbücher 1525–1741. Eine hymnologische Quellenstudie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Wydanie drugie.
Google Scholar

Partsch Karl. 1925. Festschrift zur 100-Jahr-Feier der Breslauer Singakademie. Breslau: Graß-Barth.
Google Scholar

Sass Johannes. 1922. Die kirchenmusikalischen Aemter und Einrichtungen an den drei evangelischen Haupt- und Pfarrkirchen der Stadt Breslau. Ein Beitrag zur Musikgeschichte der schlesischen Provinzialhaupstadt von der Reformation biz zur Mitte des 19. Jahrhunderts. Dysertacja doktorska (niepublikowana). Schlesischen Friedrich Wilhelm - Universität zu Breslau. Maszynopis. Sygn. D-B MS 22/1656.
Google Scholar

Schäffer Julius. 1880. Vierstimmiges Choralbuch enthaltend sämmtliche Melodien zum Gesangbuch für evangelische Gemeinden Schlesiens. Breslau: Wilhelm Gottlieb Korn.
Google Scholar

Schwartz Rudolf. 1925/1926. „Totenschau für das Jahr 1925”. Jahrbuch der Musikbibliothek Peters 32: 65–69. Red. Rudolf Schwartz. Leipzig: Verlag von C. F. Peters.
Google Scholar

Strona internetowa Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. 2024. Oddział Zbiorów Muzycznych – Historia zbiorów (listopad 2024), https://www.bu.uni.wroc.pl/oddzialy/zbiory-specjalne/oddzial-zbiorow-muzycznych-historia-zbiorow.
Google Scholar

Subel Joanna. 2008. Wrocławska chóralistyka. Tom I: 1817–1944. Wrocław: Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu.
Google Scholar

Tarlinski Piotr. 2019. Muzyka kościelna na Górnym Śląsku w kontekście cecylianizmu i przemian społecznych (1868–1918). Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Wiermann Barbara. 2005. Die Entwicklung vokal-instrumentalen Komponierens im protestantischen Deutschland bis zur Mitte des 17. Jahrhunderts. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
Google Scholar

Zduniak Maria. 2006. Schäffer Julius. W Encyklopedia Wrocławia. Red. Jan Harasimowicz, 781–782. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Google Scholar