Posługa muzyka kościelnego w świetle Musikalisch-liturgisches Wörterbuch Bernharda Kothego (1821–1897)
Karolina Pawlik
Uniwersytet OpolskiRésumé
W tradycji Kościoła katolickiego muzyka stanowi nieodzowną i integralną część jego uroczystej liturgii. To stwierdzenie przypomina o trwającym od wieków przekonaniu o jedności tych dwóch rzeczywistości. Na przestrzeni wieków różne przyczyny powodowały okresy lepszej lub gorszej kondycji muzyki liturgicznej. Drugą połowię XVIII i początek XIX wieku przyjęło się uważać za czas kryzysu. Przejawiał się on przede wszystkim w niskim poziomie wykształcenia, niedbalstwie i swawoli muzyków kościelnych, a także braku odpowiedniej literatury muzycznej i czerpaniu ze świeckich wzorców. W odpowiedzi na te zjawiska w 1868 roku powstało towarzystwo Allgemeiner Cäcilienverein. Ruch ten zrzeszał duchownych i świeckich zaniepokojonych stanem ówczesnej muzyki kościelnej. Szczególny nacisk położono na edukację. W tym celu zaczęto opracowywać zbiory literatury muzycznej, podręczniki, czasopisma. Jedną z takich pozycji jest wydany w 1890 roku słownik Musikalisch-liturgisches Wörterbuch Bernharda Kothego. Jest to uporządkowany zbiór wiadomości ujętych w formie podstawowych haseł wraz z ich opisami, co nadaje mu formę leksykonu. Zawiera on nie tylko ogólną wiedzę muzyczno-liturgiczną, ale także przemyślenia autora na temat posługi muzyka kościelnego.
Mots-clés :
Bernhard Kothe, muzyka kościelna, ruch cecyliański, posługa organistyRéférences
[B. A.]. 1893. „Recensionen” Cäcilia 1: 16.
Aiblinger Ludwig [Kothe Bernhard]. 1886. Katechismus der Musikgeschichte. Regensburg: Verlag von A. Coppenrath.
Amberger Joseph. 1884. Pastoral-Theologie. Regensburg: Verlag von Friedrich Pustet.
Ambros August Wilhelm. 1862. Geschichte der Musik. T. I. Breslau: Verlag von F.E.C. Leuckart. T. II, 1864, t. III, 1868; t. IV Leipzig 1878, t. V, Leipzig 1882.
Bertalotti Angelo, Haberl Franz Xaver. 1881. 50 zweistimmige Solfeggien. Regensburg.
Haberl Franz Xaver. 1864. Magister choralis. Theoretisch praktische Anweisung zum Gregorianischen Kirchengesange nach den Grundsätzen des Enchiridion chorale und Organum von J.G. Mettenleiter für Geistliche, Organisten, Seminarien und Cantoren bearbeitet. Regensburg 1864: Verlag von Friedrich Pustet.
Kienle Ambrosius. 1884. Choralschule. Freiburg im Breisgau: Herder.
Kling Henri. 1882. Populäre Instrumentationslehre. Hannover: Oertel.
Kornmüller Utto. 1870. Lexikon der kirchlichen Tonkunst. Brixen: Wegers Buchhandlung.
Kothe Bernhard. 1874. Abriss der Musikgeschichte. Leipzig: Verlag von F.E.C. Leuckart.
Kothe Bernhard. 1874. Kleine Orgelbau Lehre. Wyd. 1. Leobschütz: Verlag von Carl Kothe.
Kothe Bernhard. 1890. Musikalisch-liturgisches Wörterbuch: für alle Freunde Kirchenmusik, insbesondere zum Handgebrauche für Chordirigenten. Breslau: Verlag von Franz Goerlich.
Langhans Wilhelm. 1878. Die Musikgeschichte in zwölf Vorlesungen. Leipzig: Verlag von F.E.C. Leuckart.
Lickleder Christoph. 1988. Choral und figurierte Kirchenmusik in der Sicht Franz Xaver Witts anhand der „Fliegende Blätter” und der „Musica Sacra”. Regensburg: Feuchtinger & Gleichauf.
Mainka Johannes. 1993. Musiker des Raumes Leobschűtz in Oberschlesien der letzten fűnf Jahrhunderte. Dülmen: Laumann-Verlag Dülmen.
Musiol Robert. 1888. Katechismus der Musikgeschichte. Leipzig: J.J. Weber.
Pośpiech Remigiusz. 1996. Das „Inventarium” von Bernhard Kothe als Quelle für Forschungen des Musiklebens der Pfarrkirche Hl. Kreuz zu Oppeln. W Musikgeschichte zwischen Ost- und Westeuropa. Symphonik. Musiksammlungen. Red. Helmut Loos, 351–356. Sankt Augustin: Academia.
Pośpiech Remigiusz. 1997. Znaczenie Bernharda Kothego (1821–1897) dla życia muzycznego kolegiaty św. Krzyża w Opolu w drugiej połowie XIX wieku. W Ineffabile Eucharistiae donum. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu biskupowi Alfonsowi Nossolowi. Red. Tadeusz Dola, 361–370. Opole Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.
Pośpiech Remigiusz. 2010. Bernhard Kothe (1821–1897) i jego podręcznik budowy organów, W Artificium Ars Scientia. Księga Jubileuszowa w 80. rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka. Red. Maria Szymanowicz, 235–248. Lublin: Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia.
Pośpiech Remigiusz. 2017. Kościół św. Krzyża w Opolu jako ośrodek kultury muzycznej od XVII od XIX wieku. W W herbie miasta Krzyż #800latOpola. Red. Marek Lis, 43–63. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.
Schmid Franz Xaver. 1835. Liturgik der christkatholischen Religion. T. I. Passau: Verlag von Ambrosius Ambrost.
Seidel Johann Julius, Kothe Bernhard. 1887. Die Orgel und ihr Bau. Ein systematisches Handbuch für Organisten, Orgelrevisoren und Kirchenvorstäande. Leipzig: Verlag von F.E.C. Leuckart.
Speer Bernhard. 2001. Bernhard Kothe. W Schlesisches Musiklexikon. Red. Lothar Hoffman-Erbrecht, 389. Augsburg: Wißner-Verlag.
Tarlinski Piotr. 2019. Muzyka kościelna na Górnym Śląsku w kontekście cecylianizmu i przemian społecznych (1868–1918). Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, 399–402.
Witt Franz Xaver. 1983. Reden and den Cäcilien-Verein 1868 – 1869 – 1871 – 1874 – 1880. Regensburg: Feuchtinger & Gleichauf.
