Relativa s postfixem -ž v dnešní češtině
Abstrakt
The article presents the Czech relative pronouns with the archaic enclitic particle -ž, which is perceived as a postfix (kdož, což, kterýž), outlining their development, frequency of usage, stylistic distribution as well as possibilities of their stylistic
use in 21st-century texts. The corpus data show significant differences between the frequency of the pronouns kterýž and kdo on the one hand, and the frequency of the pronoun což on the other. The study aims to explain the frequency difference by the
diverse syntactic behaviour of these expressions. While the pronouns co and což have different syntactic functions in contemporary Czech, adding the postfix “-ž” to the pronouns kdo a který does not change their syntactic function, only their stylistic value.
The corpus research was focused on the occurrence of pronouns kdož and kterýž in contemporary journalistic texts, because it could be assumed that, at least for the most part, it would not be quotations from old texts. The study was based on the analysis of authentic texts from the Czech National Corpus, specifically from the corpora of contemporary written Czech SYN 2010 and SYN 2020, and from the diachronic corpus DIACORP (v 6), containing Czech written texts from the 14th to the 20th century.
Słowa kluczowe:
Czech language, relative pronoun, relative clause, journalism, archaismBibliografia
Zdroje
Google Scholar
Křen M., Bartoň T., Cvrček V., Hnátková M., Jelínek T., Kocek J., Novotná R., Petkevič V., Procházka P., Schmiedtová V., Skomalová H., 2010, SYN2010: žánrově vyvážený korpus psané češtiny, Praha: Ústav českého národního korpusu FF UK,
Google Scholar
http://www.korpus.cz (přístup: 18.06. 2022).
Google Scholar
Křen M., Cvrček V., Henyš J., Hnátková M., Jelínek T., Kocek J., Kováříková D., Křivan J., Milička J., Petkevič V., Procházka P., Skoumalová H., Šindlerová J., Škrabal M., 2020, SYN2020: reprezentativní korpus psané češtiny, Praha: Ústav Českého národního korpusu FF UK, http://www.korpus.cz (přístup:18.06.2022).
Google Scholar
Kučera K., Stluka M., 2011, DIAKORP: Diachronní korpus češtiny, verze 5 z 21.2.2011, Praha: Ústav Českého národního korpusu FF UK, http://www.korpus.cz (přístup: 20.06.2022).
Google Scholar
Kopřivová M., Lukeš D., Komrsková Z., Poukarová P., Waclawičová M., Benešová L., Křen M., 2017, ORAL: korpus neformální mluvené češtiny, verze 1 z 2.6.2017, Praha: Ústav českého národního korpusu FF UK, http://www.korpus.cz (přístup:21.04.2024).
Google Scholar
Literatura
Google Scholar
ASSČ: Akademický slovník současné češtiny, 2017–2022, Praha: Ústav pro jazykčeský AV ČR, v. v. i., https://slovnikcestiny.cz (přístup: 27.06.2022).
Google Scholar
Alexová J., 2009, Vývoj českého barokního souvětí souřadného, Praha: ARSCI.
Google Scholar
Bauer J., 1960, Vývoj českého souvětí, Praha: Nakladatelství ČSAV.
Google Scholar
Bílková J., 2020, Výraz což v současné psané češtině, „Korpus – gramatika – axiologie”, 22, s. 3–15.
Google Scholar
Bílková J., 2021a, Diskurzní konektor „což” v neformálních mluvených rozhovorech, „Bohemistyka”, 21, č. 3, s. 319–330.
Google Scholar
Bílková J., 2021b, Nepravá hypotaxe v spontánních mluvených projevech. – Štýl –komunikácia – kultúra, ed. Z. Popovičová-Sedláčková, Bratislava: Univerzita Komenského, s. 417–427.
Google Scholar
IJP: Internetová jazyková příručka, 2008–2022, Praha: Ústav pro jazyk český AV ČR, v. v. i., https://prirucka.ujc.cas.cz/ (přístup: 27.6.2022).
Google Scholar
Kopečný F., 1973, Etymologický slovník slovanských jazyků. Slova gramatická a zájmena. Sv. 1: Předložky. Koncové partikule, Praha: Academia.
Google Scholar
ISSČ: Internetový slovník současné češtiny, 2018, Lingea, s. r. o., https://www.nechybujte. cz/slovnik-soucasne-cestiny (přístup: 12.09.2022).
Google Scholar
Kosek P., 2017, Vývoj českých klitik. – CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny, eds. P. Karlík, M. Nekula, J. Pleskalová, https://www.czechency.org/slovnik/VÝVOJ ČESKÝCH KLITIK (přístup: 21.4.2024).
Google Scholar
Nekula M., 2017, Enklitická částice. – CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny, eds. P. Karlík, M. Nekula, J. Pleskalová, https://www.czechency.org/slovnik/ENKLITICKÁ ČÁSTICE (přístup: 12.09.2022).
Google Scholar
PSJČ: Příruční slovník jazyka českého, Praha: Ústav pro jazyk český, AV ČR, v.v.i., https://psjc.ujc.cas.cz/ (přístup: 12.09.2022).
Google Scholar
SSČ: Slovník spisovné češtiny pro školu a veřejnost, 1998, Praha: Academia.
Google Scholar
SSJČ: Slovník spisovného jazyka českého, 2011, Praha: Ústav pro jazyk český, AV ČR, v. v. i., https://ssjc.ujc.cas.cz/ (přístup: 15.09.2021).
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Stylistyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Jana Bílková, Denisa Knobová, Sára Podojilová, K emotivnosti diskurzních markerů ve spontánní mluvené komunikaci , Stylistyka: Tom 30 (2021): Styl i emocje
