Komentarz metatekstowy jako sposób manifestacji świadomości językowo-stylistycznej (na przykładzie ocen zjawiska wprowadzania elementów języka potocznego do radiowo-telewizyjnych debat publicystycznych)
Krzysztof Maćkowiak
Sažetak
The article refers to a language awareness category. It analyses the phenomenon of functioning of metatextual elements in an utterance; specifically the so called metatextual commentaries (which occur on the surface of a text as various interjections, e.g. participal phrases). These formulas serve different functions; in the first place they organize the message and inform about its properties. The author claims that metatextual commentaries – properly interpreted – can be a tool for manifesting individual and social language awareness. The object of direct investigations of the article are metatexts in the colloquial language substance (words and idiomatic phrases). The materials excerpted from radio and television publicistic debates have been taken into account. The aims of the analysis are following 1) to enumerate the most frequent types of metatextual commentaries introducing colloquial lexical material into the language of the media 2) to determine the assessment of the material, expressed in the metatext 3) to confront the collected opinions with the theses presented in contemporary linguistic reflections.
Ključne riječi:
metatext, metatextual commentary, common parlance, language of the media, publicistic debate, language awareness##submission.citations##
Adamiszyn Z., 1995, Styl potoczny.–Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole.
Google Scholar
Bartmiński J., 2001, Styl potoczny.–Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin.
Google Scholar
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.
Google Scholar
Bogusławski A., 1979, Performatives or Metatextual Comments? On the Cognitive and Non-cognitive Linguistic Conventions, „Kwartalnik Neofilologiczny”, z. 3, s. 301–326.
Google Scholar
Buttler D., 1982, Miejsce języka potocznego wśród odmian współczesnej polszczyzny. – Język literacki i jego warianty, red. S. Urbańczyk, Kraków.
Google Scholar
Dawidziak-Kładoczna M., 2012, Przejawy świadomości językowej mówców Sejmu Wielkiego.–Świadomość językowa w komunikowaniu, red. M. Steciąg, M. Bugajski, Zielona Góra.
Google Scholar
Feliksiak M., 2013, Wulgaryzmy w życiu codziennym. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, www.cbos.pl.
Google Scholar
Grabias S., 2003, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
Google Scholar
Grochowski M., 1983, Metatekstowa interpretacja parentezy.–Tekst i zdanie. Zbiór studiów, red. T. Dobrzyńska, E. Janus, Wrocław.
Google Scholar
Grochowski M., 2008, Operatory metatekstowe o kształcie superlatiwu przysłówka, „Južnoslovenskij filolog”, R. LXIV, s. 61–72.
Google Scholar
Handke K., 2008, Socjologia języka, Warszawa.
Google Scholar
Kaszewski K., 2006, Język dyskusji radiowej. Analiza wypowiedzi słuchaczy w Programie III Polskiego Radia, Warszawa.
Google Scholar
Kita M., 1993, Perswazyjne użycie języka potocznego w kontakcie ogólnym.–Z problemów współczesnego języka polskiego, red. J. Warchla, A. Wilkoń, Katowice.
Google Scholar
Lebda R., 2002, Potoczność jako mowa bytu.–Język w przestrzeni społecznej, red. S. Gajda, K. Rymut, U. Żydek-Bednarczuk, Opole.
Google Scholar
Lubaś W., 1983, Istota potoczności, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. XL, s. 86–89.
Google Scholar
Maćkowiak K., 1994, Ukształtowanie leksykalno-stylistyczne polskiej bajki oświeceniowej, Zielona Góra.
Google Scholar
Majkowska G., Satkiewicz H., 1999, Język w mediach.–Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków.
Google Scholar
Mikołajczak S., 1991, Metatekst w tekście humanistycznych prac naukowych, „Studia Polonistyczne”, t. XVI–XVII, s. 147–173.
Google Scholar
Milewska B., 2011, Brutalnie mówiąc i inne wyrażenia metatekstowe sygnalizujące naruszenie norm zachowań językowych, „LingVaria”, nr 2, s. 35–44.
Google Scholar
Nowak M., 2003, O mówieniu mówiąc. Metatekst we współczesnych tekstach religijnych.–Język polski. Współczesność. Historia IV, red. W. Książek-Bryłowa, H. Duda, Lublin.
Google Scholar
Ożóg K., 1990, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, Kraków.
Google Scholar
Ożóg K., 1991, Elementy metatekstowe ze składnikiem mówię w polszczyźnie mówionej. – „Język a Kultura”, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław.
Google Scholar
Ożóg K., 2001, Ustna odmiana języka ogólnego.–Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin.
Google Scholar
Ożóg K., 2011, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów.
Google Scholar
Piekarczyk D., 2013, Metafory metatekstowe, Lublin.
Google Scholar
Poprawa M., 2009, Telewizyjne debaty polityków jako przykład dyskursu publicznego, Kraków.
Google Scholar
Rejter A., 2006, Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności, Katowice.
Google Scholar
Skudrzyk A., Warchala J., 2013, Język potoczny – dyskurs potoczny.–Style współczesnej polszczyzny, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków.
Google Scholar
Sobczykowa J., 2001, Myśli o języku w komentarzu biblijnym ks. Jakuba Wujka, Katowice.
Google Scholar
Szczaus A., 2014, Uwagi metajęzykowe w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego. – Świadomość językowa, red. J. Nocoń, A. Tabisz, Opole, Język a Edukacja, t. 3.
Google Scholar
Szymanek K., 2001, Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny, Warszawa.
Google Scholar
Wajszczuk J., 2005, O metatekście, Warszawa.
Google Scholar
Walczak B., 1991, Słownik wileński na tle dziejów polskiej leksykografii, Poznań.
Google Scholar
Wierzbicka A., 1971, Metatekst w tekście.–O spójności tekstu, red. M. R. Mayenowa, Wrocław.
Google Scholar
Witosz B., 2001, Metatekst – w opisie teoriotekstowym, stylistycznym i pragmatycznym. – Stylistyka a pragmatyka, red. W. Witosz, Katowice.
Google Scholar
Witosz B., 2006, Potoczność jako wartość w dzisiejszej kulturze, „Stylistyka”, XV, s. 37–48.
Google Scholar
Wojtak M., 2009, Felietonista indywidualista, czyli o idiolekcie gatunkowo sprofilowanym.–Język i styl twórcy w kręgu badań współczesnej humanistyki, red. K. Maćkowiak, C. Piątkowski, Zielona Góra.
Google Scholar
Wójcicka M., 2004, Czy istnieje styl publicystyczny.–Współczesne odmiany języka narodowego, red. K. Michalewski, Łódź.
Google Scholar
Zgółkowa H., Kula A., Sobczak B., 2005, Sytuacje komunikacyjne a współczesna świadomość językowa Polaków.–Polska polityka komunikacyjnojęzykowa wobec wyzwań XXI wieku, red. S. Gajda, A. Markowski, J. Porayski-Pomsta, Warszawa.
Google Scholar
Żabowska M., 2009, Hierarchia wyrażeń metatekstowych, „Linguistica Copernicana”, nr 2, s. 179–189.
DOI: https://doi.org/10.12775/LinCop.2009.026
Google Scholar
##libcom.authors##
Krzysztof Maćkowiak##libcom.statistics##
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##submission.license##
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
##plugins.generic.recommendByAuthor.heading##
- Krzysztof Maćkowiak, Stylistyka historyczna a historia języka - zakresy pokrewieństwa , Stylistyka: Svezak 16 (2007): Styl i czas - Style and Time
