Początki polskiego stylu naukowego – między teorią naukową a praktyką gospodarczą
Jerzy Biniewicz
Sažetak
The author focuses on the history of the Polish scientific style. The Polish scientific style begun to evolve in the sixteenth century. Science is a vehicle for empirical, theoretical, and practical knowledge about the natural world. In the 16th century, many scholars believed that mathematics was the right tool for solving practical problems often faced by craftsmen and merchants. The first Polish texts on mathematics proposed a lecture about the basics of arithmetic and geometry. The author discusses the first scientific texts written in Polish, namely Algorithmus: To jest nauka Liczby: Polsk¹ rzecz¹ wydana (1538) (Algorithmus: This is the Science of Numbers: Published in the Polish Language) by Tomasz K³os, Algorytm (1553) (Algorithmus) by Bernard Wojewódka and Geometria, To jest Miernicka Nauka, po polsku krótko napisana z greckich i z ³aciñskich (Geometry, This is the science of Land Surveyors, briefly in the Polish Language written from Greek and Latin Books) (1566) by Stanis³aw Grzepski. The analysis of the language of science formation in the 16th century Poland shows that already in the early phase of its creation certain properties that characterize Polish modern academic discourse can be seen, namely bilingual communication, preference for specialist language, a rhetorical figure and the use of specific forms of the verb.
Ključne riječi:
history, scientific style, scholars, mathematics##submission.citations##
Biniewicz J., 2002, Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole.
Google Scholar
Biniewicz J., 2007, Podręcznik naukowy jako gatunek mowy. – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 3: Gatunek a odmiany funkcjonalne, red. D. Ostaszewska, Katowice, s. 61–68.
Google Scholar
Biniewicz J., 2010, „Algorytm” Tomasza Kłosa, czyli o pieniądzu i arytmetyce kupieckiej słów kilka.–Monety, banknoty i inne środki wymiany, red. P. Kowalski, s. 39–50.
Google Scholar
Biniewicz J., 2011, Rodzenie się polskiego dyskursu naukowego. Pragmatyka, struktura i język traktatu Olbrychta Strumieńskiego „O sprawie, sypaniu i rybieniu stawów”. – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 4: Gatunek a komunikacja społeczna, red. D. Ostaszewska, Katowice, s. 111–122.
Google Scholar
Biniewicz J., 2013, Początki polskiego dyskursu naukowego (szesnastowieczne piśmiennictwo naukowe).– Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2011, red. M. Hawrysz, M. Uździcka, s. 7–24.
Google Scholar
Dobrzycki S., 1957, Algorytm Bernarda Wojewódki (1553), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, nr 1, s. 3–28.
Google Scholar
Gajda S., 1991, Stan współczesnej stylistyki a synteza stylistyczna.– Synteza w stylistyce słowiańskiej, red. S. Gajda, Opole, s. 7–12.
Google Scholar
Gajda S., 1993, Styl naukowy. – Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław, s. 173–189.
Google Scholar
Gajda S., 2001, Gatunkowe wzorce wypowiedzi.– Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 256–268.
Google Scholar
Grochowski M., 2004, Czy istnieje tekst poza gatunkiem? – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 2: Tekst a gatunek, red. D. Ostaszewska, Katowice, s. 20–28.
Google Scholar
Grzepski S., 1566, Geometria, Kraków.
Google Scholar
Klemm M., 2009, Punkt wyjścia: czy każdy ma mieć swoje pojęcie tekstu? Różne definicje tekstu i ich porównanie.– Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. D. Chemperek, A. Kalbarczyk, D. Trześniowski, Wrocław, s. 13–26.
Google Scholar
Kula W., 1970, Miary i ludzie, Warszawa.
Google Scholar
Kula W., 1983, Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego, Warszawa.
Google Scholar
Kłos T., 1538, Algoritmus to jest nauka liczby. – http://hint.org.pl /f=DE;hid =AC 116 ; r=1; p=316f0005.1 [dostęp: 05.12.2014].
Google Scholar
Nocoń J., 1997, Polecenia i pytania w podręcznikach do nauki o języku, Opole.
Google Scholar
Nocoń J., 2006, Dialogizacja tekstu monologowego w dyskursie dydaktycznym (na przykładzie podręcznika szkolnego).– Oblicza komunikacji 1. Perspektywy badań nad tekstem, dyskursem i komunikacją, red. I. Kamińska-Szmaj, T. Piekot, M. Zaśko-Zielińska, Kraków, s. 937–951.
Google Scholar
Nocoń J., 2007, Paradoksy stylu podręczników szkolnych, „Sšil” 6, Belgrad, s. 63–76.
Google Scholar
Nocoń J., 2009, Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana, Opole.
Google Scholar
Ostaszewska D., 1994, Z zagadnień ewolucji stylu naukowego: XVI-wieczne początki kształtowania się wyznaczników przebiegu procesu myślowego, „Prace Językoznawcze”, t. 22, s. 85–94.
Google Scholar
Ries A., 1574, Rechnung auff den Linien, Frankfurt. – http://commons. wikimedia.org/wiki/Adam_Risen_Rechenbuch?uselang=de [dostêp: 03.12.2014].
Google Scholar
Smith D.E., 1925, History of mathematics, vol. 2, Boston.
Google Scholar
Stokłosa J., 1985, DIXIT ALGORIZMI czyli o pochodzeniu i znaczeniu słowa algorytm, „Informatyka”, 11–12, s. 48–50.
Google Scholar
Więsław W., 1997, Matematyka i jej historia, Opole.
Google Scholar
Warnke I., 2009, Żegnaj tekście – witaj dyskursie? – Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. D. Chemperek, A. Kalbarczyk, D. Trześniowski, Wrocław, s. 343–360.
Google Scholar
Witosz B., 2002, Gatunek – sporny (?) problem najnowszej refleksji tekstologicznej. – Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2002, s. 268–285.
Google Scholar
Witosz B., 2003, Schematy, wzorce tekstowe, gatunki mowy... (O kategoryzacji, kategoriach wypowiedzi językowych i ich modelowaniu), „Przestrzenie Teorii” 2, s. 89–103.
Google Scholar
Witosz B., 2005, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice.
Google Scholar
Wojewódka B., 1602, Algorytm, Wilno. – hint.org.pl/ [dostęp: 02.12.2014].
Google Scholar
Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin.
Google Scholar
Wojtak M., 2011, O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu, „Tekst i Dyskurs” 4, s. 69–78.
Google Scholar
Zakrzewski M., Żak T., Jakubas E., Nodzyński P., Szuty J., Zakrzewska D., 2002, Matematyka przyjemna i pożyteczna. Podręcznik. Klasa 1, Warszawa.
Google Scholar
##libcom.authors##
Jerzy Biniewicz##libcom.statistics##
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##submission.license##
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
##plugins.generic.recommendByAuthor.heading##
- Jerzy Biniewicz, Traktat Krzysztofa Kluka „Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie krajowych, historii naturalnej początki i gospodarstwo” — oświeceniowy podręcznik zoologii , Stylistyka: Svezak 26 (2017): Słowo a styl
- Jerzy Biniewicz, List Jana Pawła II (pragmatyka, struktura, język) , Stylistyka: Svezak 16 (2007): Styl i czas - Style and Time
