Historyczne “wyrazy przyrodnicze”', gryka, dzięcielina, świerzop i ich słowiańskie synonimy przekładowe
TEODOZJA RITTEL
Sažetak
“Nature words”: gryka, dzięcielina, świerzop are considered from the point of view of the original (the text of Pan Tadeusz by Adam Mickiewicz) and of the translation (various Slavonic translations). In the paper we present consecutively: the origin of the name, duration time, lexical forms (Polish and Slavonic), lexical definition sequences (SWiTL), a selection of translation synonyms corresponding to book 1,1114-22. We consider plant names used in the definition sequence (e.g. gryka, poganka, tatarka) as closer synonyms; the plant names belonging to the same semantic field (e.g. świerzop and ku- roślep or stokłosa as a weed) as farther synonyms; the names which share only the semantic feature of colour found in gryka, dzięcielina or świerzop (eg. mięta and gryka = white; macierzanka and dzięcielina = red; krokus and świerzop = yellow) are classified as the farthest translation synonyms. A complete change of the original semantic field (e.g. Croatian jatam instead of Polish świerzop} is considered here a non-synonymous translation equivalent (a quasi-synonym).
##submission.citations##
A. Komiejenko, 1995, Dlaczego nieprzekładalność jest niemożliwa? - Między oryginałem a przekładem, red. J. Konieczna-Twardzikowa i U. Kropiwiec, Kraków.
G. Lakoff i M. Johnson, Metafory w naszym życiu, przekł. z ang. T.P. Krzeszo- wski, Warszawa 1988.
Makowski, “Bursztynowy świerzop”. Tęcze i świerzopy, Wrocław 1984, s. 219-225.
T. Rittel, 1998, Metafora pejzażowa w słowiańskich przekładach “Pana Tadeusza”, “Stylistyka” VII.
Rittel, 1997, Metaforakułturowa w “Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza, “Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Językoznawcze. IX”, z. 192.
M. Wachowski, Gospodarstwo soplicowskie, Poznań 1957, s. 33-40.
Źródła — Słowniki
Mały słownik słowacko-polski, red. D.Abramowicz, Warszawa 1994.
Mały słownik serbskochorwacko-polski, red. J. Wierzbicki, U. Radnovié, J.Chlabicz, Warszawa 1985.
Podręczny słownik bułgarsko-polski, red. F. Sławski, Warszawa 1963.
Slovensko-poljski slovar, red. B.Ostromęcka-Frączak, T.Pretnar, Lubljana 1996.
Slovnik ćesko-polsky, red. B.Vydra, Praha 1958.
Słownik łacińsko-polski, red. K.Kumaniecki, Warszawa 1986.
Słownik mitów i tradycji kultury, red. W.Kopaliński, Kraków 1991, wyd. IV.
Słownik serbsko-chorwacko-polski, red. V. Francic, Warszawa 1987.
Słownik ukraińsko-połski, red. S.Hrabec i P.Zwoliński, Warszawa 1957.
Teksty
Biblioteka Narodowa: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Wrocław: Ossolineum, oprać. S.Pigoń, 1958, 1996. Seria I, nr 83. (wyd.XI).
G.R.Noyes, Pan Tadeusz, Londyn 1949
B.Dimitrova, Pan Tadeusz, Sofia 1959
B.Taraszkiewicz, Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Olsztyn 1984
T.Maretić, Gospodin Tadija, Zagreb 1893
E.Krasnohorska, Pan Tadeusz, Praga 1892, II wyd.
E.Sojka, Pan Tadeusz, Odeon Praga 1969
C.Mar (Aksenovoj), Pan Tadeusz, Moskwa 1968 i 1985.
R.Skukalek, Pan Tadeusz, Bratysława 1962
Inne skróty
Brückner: Słownik etymologiczny, red. A. Bruckner, Warszawa 1970.
L: Słownik języka polskiego, red. S.B.Lindego, t. I-VI, Lwów 1854. Nowa Księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, pod red. J.Krzyżanowskiego, Warszawa 1969-1978, t. I-IV.
SJAM: Słownik języka Adama Mickiewicza, red. K.Górski i S.Hrabc, Wrocław-Warszawa, Kraków 1962-1967, t. I-V.
Sł: Słownik etymołogiczny, red. F.Sławski, t. I-V, Kraków 1952-56.
Sw: Słownik języka polskiego, red. J.Karłowicz, A.Kryński, W.Niedźwiedzki, t. I-VIII, Warszawa 1900.
SWil: Słownik języka polskiego, wyd. przez M.Orgelbranda, Wilno 1861, t.I, II.
Bibliografia botaniczna wraz ze skrótami źródeł
Wisła: Ewa Kamińska, Ziołoznawstwo i ziołolecznictwo w publikacjach etnograficznych E.Orzeszkowej. - Historia leków naturalnych I. Źródła do dziejów etnografii polskiej, Warszawa 1986, s. 25-86, Aneks s.53-86. W wykazie wymienia się łac., poi. i brus, nazwy roślin zastosowanie lecznicze oraz źródło Ludzie i kwiaty nad Niemnem E.Orzesz- kowej ogłoszone w 1.1888-1891 na łamach warszawskiego czasopisma “Wisła”.
ŁRBS: A.I.Kiselevskij, Latino-russko-bełorusskij botanićeskij słovar, Mińsk 1967, izd. Nauka i technika (materiały z lat 1949-1959) obejmujący m.in. terytorium daw. Wileńszczyzny, Grodzieńszczyzny, Mohylewsz- czyzny i Polesia.
Kluk: K.Kluk, Dykcjonarz roślinny, Warszawa 1811 t.111.
SNŁM: S.Makowiecki, Słownik botaniczny łacińsko-małoruski, Kraków 1936 PAU (materiały z lat 1877-1932).
E. Pawłowski: E.Pawłowski, Z badań nad nazwami roślin polskich. Dzięcielina, “Prace Filologiczne” 1974, t. XXV.
Rostafiński: Josephus Rostafiński, Symbola ad historiam naturalem medii aevi. (Średniowieczna historya naturalna w Polsce). Część I. Cracoviae 1900 materiały od XII-XVI w. - Średniowiecze.
Rostafiński i O. Seidl: J.Rostafiński i O.Seidl, Przewodnik do oznaczania roślin, Warszawa 1965.
E. Siatkowska: E.Siatkowska i A.Koszak, Świat roślin, skał i minerałów, przekł. ze słowackiego, Warszawa 1990.
A. Spólnik: A.Spólnik, Nazwy polskich roślin do XVIII w., Wrocław 1990.
A. Spólnik: A.Spólnik, Z historii i geografii nazw roślin (na przykładzie “Nad Niemnem ” Elizy Orzeszkowej). - Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, “Prace Językoznawcze” IX, 1997, s.239-247.
Szafer: T.Szafer, S.Kulczyński, B.Pawłowski, Rośliny polskie, Warszawa 1969.
##libcom.authors##
TEODOZJA RITTEL##libcom.statistics##
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##submission.license##
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
##plugins.generic.recommendByAuthor.heading##
- Teodozja Rittel, Metafora pejzażowa Mickiewicza (w kontekście słowiańskich przekładów "Pana Tadeusza") , Stylistyka: Svezak 7 (1998): Stylistyka Słowiańska
