Pojęcie ,,kulturemu" jako podstawowej jednostki derywacji stylistycznej
JAN OŻDŻYŃSKI
Sažetak
Au sens large du terme: (l'objet de la pensée) on peut déterminer la notion de ,,culturème" commme la configuration du savoir (du contenu cognitif) qui peut être récupéré ou actualisé dans l'esprit de manière plus ou moins homogène et conséquente.
Dans une perspective sémiotique plus large cette notion peut tre considérée en catégories du savoir linguistique comme le résultat (et la valeur) de la juxtaposition de l'objet des conceptualisations la base des ,,thèmes" de la culture, et d'un répertoire le plus riche possible des conceptualisations vebales et textuelles qui ont été effectivement réalisées dans l'histoire et les dialectes d'une communauté linguistique. On peut attribuer ce terme l'ensemble (le corpus), correspondant à la représentation sémantique élémentaire, celui des textes ontenus dans l'espace du savoir centré autour du thème principal. La stabilité de l'ensemble (flou) est garantie en effet par l'objet commun de la conceptualisation selon le principe de la focalisation de l 'attention sur un bloc signifié. Une serie étendue des conceptualisations verbales et textuelles liées par la relation de dérivation sémantique est souvent la realisation du symbole qui peut fonctionner aussi dans dessys tèmes sémi o t iques extralin guistiques dans le c adre d'une communautéculturelle. La présence d'une redonance sémantique: créative, contemplative ou symbolique est itée parmi des caractères distinctifs, voire définissants du culturème. On peut interpréter, semble-t-il, le concept de culturème de manière plus pratique: comme unité comme unité de base de la dérivation stylistique, sémantiquement plus vaste et la lier à la pratique lexicographique et rhétorique ainsi qu'aux besoins de la didactique scolaire et universitaire. 11 s'agit d'une démarche interprétative de base qui consiste comparer et juxtaposer des séries de conceptualisations verbales, syntaxiques et textuelles groupées autour d'une seule dénomination culturelle ( dans notre cas: ,,silence en mer"), à confronter des énoncés qui concernent Je même sujet semblable, en allant des plus banals et stéréotypés en énoncés particulièrement sublimes et créatifs. Les notions de variante, de variance et de série de variance semblent être la clé du mécanisme du processus de la dérivation et de la différentiation des unités lexicales, phraséologiques, syntaxiques et textuelles.
##submission.citations##
Awdiejew A.,1992, Składnik wyjściowy w gramatyce komunikacyjnej. Język a kultura. T. 8. Podstawy metodologiczne semantyki wsp6lczesnej, red. 1. Nowakowska Kempna, Wroław; s. 113-123.
Bartminski J., Derywacja stylu, - pojęcie derywacji w lingwistyce, Lublin, s. 31-54.
Bartmiński J ., Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. - Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, 3, red. M . Basaj, Warszawa, s. 25-54.
Bartmiński J., 1987, Ojczyzna. Projekt fragmentu hasła do słownika aksjologicznego. - Co badania filologiczne m6wiq o wartości, t. 2, Warszawa, s. 133-168.
Bartmiński J., red., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji. - Konotacja. s. 169-183.
Bogusławski A., 1973, Właściwości pragmatyczne wyrażeń równoznacznych. Projekt schematu. ,,Pamiętnik Literacki", z . 3, s. 121-151.
Collins A., 1977, Why cognitive science. ,,Cognitive Psychology", 1, 1-2.
Conrad J., 1970 i 1975, Dziela, pod red. Z. Najdera, t. 1-27 (I-XXVII), Warszawa 1970 i 1975, t. 28 (XXVIII), Londyn.
Dobrzyńska T., 1984, Metafora, Wrocław.
Dobrzyńska T., 1988, Uwarunkowania kulturowe metafory. Konotacja, s. 155-168.
Gajda S., 1990, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole 1990.
Grodziński E., 1985, Językoznawcy i logicy o synonimach i synonimii, Wrocław.
Grzegorczykowa R., 1991, Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy. - Język a kultura, t. 4, Wrocław, s. 11-28.
Jachnow H., 1987, Funkcje językowe i ich układ hierarchiczny, ,,Rozprawy KJ WTN", XV.
Jackendoff R. S., 1983, Semantics and cognition, Cambridge Mass.
Jakobson R., 1960, Poetyka w świetle językoznawstwa, ,,Pamiętnik Literacki". Kmita J., Kultura i poznanie, Warszawa.
Konotacja, 1988, red. J. Bartmińki, Lublin.
Korzyk K., 1992, Semantyka kognitywna - problemy i metody (Kilka uwag natury filozoficznej). - Język a kultura. T. 8, Podstawy metodologiczne semantyki współczesnej, Wroław, s. 57-69.
Krzeszowski T.P., 1986, Prototypes and equivalence. -Papers and Studies in Contrastive Linguistics, vol. XXI, red. J. Fisiak, Poznań, s. 5-20.
Lakoff G., 1988: G. Lakoff, M. Johnson, Metafory w naszym życiu, przeł. i wstęp T. P. Krzeszowski, Warszawa.
Martinet A., 1970, Podstawy lingwistyki funkcjonalnej, przeł. L. Zawadowski, Warszawa.
Mączyński J., 1564, Lexicon latino-polonicum ( ... ), (Królewiec).
Mounin G., 1972, La sémantique, Paris.
Ożdżyński J., 1988, Kontekst kulturowy w opisie leksykologicznym (w poszukiwaniu wspólnego kodu), ,,Przegląd Humanistyczny" nr 7, s. 115-133.
Partee B., 1977, Possible worlds seniantics and linguistic theory, ,,The Monist", 3.
Puzynina J., 1992, Język wartości, Warszawa.
Schank R. C., Abelson R. P., 1977, Scripts, Plants, Goals and Understanding, New Jersey.
Skubalanka T., 1991, Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego, Lublin.
Sychta B., 1967-1976, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. 1-VII, Wrocław.
Teoretyczne podstawy technologii, 1991, red. F. Grucza, Wrocław.
Treder J., 1987, Morze i wiatr w idiomatyce kaszubskiej, ,,Nautologia", nr 1, s. 40-52.
Ungeheuer G., 1969, Paraphrase und syntaktische Tiefenstruktur, ,,Folia Linguistica" 3, S. 178-227.
Webb B., 1975, Dziesięciojęzyczny słownik żeglarski ( ... ), Gdańsk 1975.
Wierzbicka A., 1985, Lexicography and conceptual analysis, Ann Arbor.
##libcom.authors##
JAN OŻDŻYŃSKI##libcom.statistics##
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##submission.license##
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
