Śląsk austriacki i Śląsk pruski w prasie galicyjskiej w latach 1916–1922
Sažetak
The article deals with the historical and cultural circumstances of the range and meaning of geographical name Śląsk (Silesia) and its derivatives (Upper Silesia, Cieszyn Silesia, Opole Silesia) using the example of Polish newspapers edited in Cracow and Lviv (former Galicia). The analysis shows that the choronym Śląsk was relatively narrow in its scope in Galician journals. Until the end of the First World War the name had mainly referred to the crown land of the Austro-Hungarian Empire. The ways of naming parts of Silesia have been changing from 1920 to 1922, when finally part of Cieszyn Silesia (former Austrian Silesia) and then part of Upper Silesia (former Prussian Silesia) were annexed to the Polish state. According to Wojciech Chlebda’s conception of “mental map”, toponyms used in texts not only identify places, but also constitute components of the cultural code of a community at particular time.
Ključne riječi:
proper names, toponymy, mental map, Austria-Hungary, Upper Silesia##submission.citations##
Źródła
Google Scholar
„Czas”, online: Małopolska Biblioteka Cyfrowa, http://mbc.malopolska.pl/ (dostęp: 28.09.2023).
Google Scholar
„Gazeta Lwowska”, online: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, https://jbc.bj.uj.edu.pl (dostęp: 28.09.2023).
Google Scholar
„Ilustrowany Kurier Codzienny”, online: Małopolska Biblioteka Cyfrowa, http://mbc. malopolska.pl/ (dostęp: 18.11.2023).
Google Scholar
„Kurier Lwowski”, online: ANNO. Historische Zeitungen und Zeitschriften, Österreichischen Nationalbibliothek, https://anno.onb.ac.at (dostęp: 28.09.2023).
Google Scholar
„Nowa Reforma”, online: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, https://jbc.bj.uj.edu.pl (dostęp: 18.11.2023).
Google Scholar
KDP: Korpus Dyskursu Parlamentarnego, https://kdp.nlp.ipipan.waw.pl (dostęp: 12.12.2023).
Google Scholar
Literatura
Google Scholar
Bahlcke J., 2011, Górny Śląsk – studium przypadku powstawania: regionów historycznych, wyobrażeń o obszarach kulturowych, historiograficznych koncepcji przestrzeni. – Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, s. 17–37.
Google Scholar
Chlebda W., 2002, Polak przed mentalną mapą świata, „Etnolingwistyka”, 14, s. 9–26, http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/1633/edition/1485/content (dostęp: 11.12.2023).
Google Scholar
Chlebda W., 2014, O potrzebie mapowania polskiej pamięci / niepamięci zbiorowej. – Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 3: Narracja i pamięć, red. E. Golachowska, A. Zielińska, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, s. 39–47.
Google Scholar
Gajda S., 2012, Stylistyka integrująca, „Poradnik Językowy”, 6, s. 56–66.
Google Scholar
Greń Z., 2000, Śląsk Cieszyński: dziedzictwo językowe, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Google Scholar
Greń Z., 2014, Tożsamość śląska: etniczna czy regionalna? – Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 3: Narracja i pamięć, red. E. Golachowska, A. Zielińska, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, s. 251–267.
Google Scholar
Labocha J., 1997, Polsko-czeskie pogranicze językowe na Śląsku Cieszyńskim: zagadnienia językowe, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Rejter A., 2017, Wobec rzeczywistości: nazwy własne w polskim reportażu dwudziestowiecznym – próba analizy diachronicznej, „Onomastica”, LXI/1, s. 225–239, http://dx.doi.org./10.17651/ONOMAST.61.1.14. (dostęp: 28.12.2023).
DOI: https://doi.org/10.17651/ONOMAST.61.1.14
Google Scholar
Rykiel Z., 1989, Wyobrażenia i stereotypy Śląska. – Struktury i procesy społeczno-demograficzne w regionie katowickim, red. Z. Rykiel, Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 107–120.
Google Scholar
Rzetelska-Feleszko E., 2007, Onomastyka kulturowa. – Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek, Kraków: Wydawnictwo PANDIT, s. 57–62.
Google Scholar
Sagan-Bielawa M., 2017, Gdzie jest Śląsk? Współczesny językowo-kulturowy obraz województwa śląskiego i jego sąsiadów. – Kulturowo-językowy obraz Śląska, red. L. Przymuszała, D. Świtała-Trybek, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 13–23.
Google Scholar
Tambor J., 2008, Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, wyd. 2, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Tyrpa A., 2005, Pieśni ludowe jako dokument kontaktów Ślązaków z cudzoziemcami i obcymi krajami, „Napis”, XI, s. 165–192.
DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2005.1.13
Google Scholar
Wanatowicz M. W., 2006, Tożsamość Śląska w oglądzie historycznym. – Dynamika śląskiej tożsamości, red. J. Janeczek, M. S. Szczepański, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 35–55.
Google Scholar
Witosz B., 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/383959/edition/361818?language=en (dostęp: 28.12.2023).
Google Scholar
Zawiliński R., 1922, I. Caveant consules…, „Poradnik Językowy”, 39–40, s. 121–123, https://poradnik-jezykowy.uw.edu.pl/issue/349 (dostęp: 22.12.2023).
Google Scholar
Żywicka B., 2006, Śląsk. – Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, red. J. Bartmiński, Lublin: ydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie--Skłodowskiej, s. 299–302.
Google Scholar
##libcom.statistics##
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##submission.license##
##submission.copyrightStatement##
##submission.license.cc.by-nc-sa4.footer##
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
