Kulturowe konteksty przemian gatunku (na przykładzie noweli i romansu)
Artur Rejter
Abstract
The article is devoted to describing the problem of cultural contexts of genre transformations, taking the example of chosen literary forms: short story and romance. A few aspects of text model have been analyzed: structural, stylistic and functional. There are three basic cultural contexts of genre changes: 1. archaecultural, 2. macrocultural, 3. microcultural. Each of them is connected with various factors and aspects of the genres. The analysis allows treating the two chosen genres as “drifting” ones, because they are very “fluent”, they migrate from a discourse to a discourse during their historyfrom the Old-Polish period to contemporary times.
Keywords:
genre theory, discourse, culture, short story, romanceReferences
Bachtin M., 1986, Estetyka twórczości słownej, Warszawa.
Burzyńska A., Markowski M.P., 2009, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków.
Cieślikowska T., 2006, Nowela. – Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków.
Czapliński P. (wyb.), 2010, Literatura ustna, Gdańsk, Archiwum Przekładów „Pamiętnika Literackiego”.
Dobrzyńska T., 1992, Gatunki pierwotne i wtórne. (Czytając Bachtina). – Typy tekstów.
Zbiór studiów, red. T. Dobrzyńska, Warszawa.
Foucault M., 1993, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, Warszawa.
Foucault M., 2000, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, Warszawa–Wrocław.
Foucault M., 2010, Historia seksualności, Gdańsk.
Freudenberg O., 2005, Poetyka fabuły i gatunku. – Tenże: Semantyka kultury, red. D. Ulicka, wstęp W. Grajewski, Kraków.
Gajda S., 1983, Styl jako humanistyczna struktura tekstu, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 6, t. 2, s. 235–243.
Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., 1989, Słownik terminów literackich, Wrocław.
Hernas Cz., 1998, Barok, Warszawa.
Huizinga J., 1998, Homo ludens. Zabawa jako Źródło kultury, Warszawa.
Konersmann R., 2009, Filozofia kultury. Wprowadzenie, Warszawa.
Kostkiewiczowa T., 1975, Sentymentalizm. – Taż, Klasycyzm – sentymentalizm – rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oœwiecenia, Warszawa.
Kuligowski W., 2004, Miłość na Zachodzie. Historia antropologiczna, Poznań.
Lisak A., 2007, Miłość staropolska. Obyczaje – intrygi – skandale, Warszawa.
Mandler J.M., 2004, Opowiadania, skrypty i sceny: aspekty teorii schematów, Kraków.
Marcjan M., 2002, Nowela. – Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, J. Kowalczykowa, Wrocław.
Markiewicz H., 1999, Pozytywizm, Warszawa.
Michałowska T., 1970, Między poezją a wymową. Konwencje i tradycje staropolskiej prozy nowelistycznej, Wrocław.
Michałowska T., 1998a, Nowela. – Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – Renesans – Barok, red. T. Michałowska, Wrocław.
Michałowska T., 1998b, Stosowność. – Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – Renesans – Barok, red. T. Michałowska, Wrocław.
Niebrzegowska-Bartmińska S., 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin.
Ratuszna H., 2006, Od naturalizmu do młodopolskiej fantastyki – o przemianach gatunkowych noweli. – Z problematyki krótkich form narracyjnych – nowela młodopolska, red. H. Ratuszna, Toruń.
Ratuszna H., 2009, „Błysk obrazu” – z zagadnień krótkich form narracyjnych w literaturze Młodej Polski, Toruń.
Rejter A., 2007, Z problematyki przeobrażeń gatunków literatury popularnej. – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 3: Gatunki a odmiany funkcjonalne, red. D. Ostaszewska, Katowice.
Rejter A., 2008, Semantyczne i stylistyczne uwikłania gatunku. Z rozważań nad staropolską nowelistyką. – Styl a semantyka, red. I. Szczepankowska, Białystok.
Rejter A., 2010, Barokowy romans wierszowany – problemy gatunku i dyskursu. (Na przykładzie „Wizerunku złocistej przyjaźnią zdrady” Adama Korczyńskiego), „Język Artystyczny”, t. 14: Wymiary tekstu – perspektywy interpretacji, red. B. Witosz, Katowice.
Rejter A., 2011a, Oralne Źródła noweli. Studium ze stylistyki historycznej. – Odmiany stylowe polszczyzny – dawniej i dziś, red. U. Sokólska, Białystok.
Rejter A., 2011b, Słownictwo w opisie gatunku mowy – staropolski romans a nowela (na przykładzie Nadobnej Paskwaliny Samuela Twardowskiego i jej anonimowego prozatorskiego pierwowzoru). – Język pisarzy: problemy słownictwa, red. T. Korpysz, A. Kozłowska, Warszawa.
Rejter A., Sentymentalny romans epistolarny wobec tradycji gatunku. – Tekst – akt mowy – gatunek wypowiedzi, red. U. Sokólska, Białystok, w druku.
Sendyka R., 2006, W stronę kulturowej teorii gatunku. – Kulturowa teoria literatury.
Główne pojęcia i problemy, red. M. P. Markowski, R. Nycz, Kraków.
Skubalanka T., 1984, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław.
Stabryła S., 1974, Funkcja noweli w strukturze gatunków literatury rzymskiej, Wrocław.
Stabryła S., 1985, Nowela rzymska. – Nowele antyczne. Wybór, red. R. Turasiewicz, S. Stabryła, Wrocław.
Turasiewicz R., 1985, Nowela grecka. – Nowele antyczne. Wybór, red. R. Turasiewicz, S. Stabryła, Wrocław.
Wężowicz-Ziółkowska D., 1991, Miłość ludowa. Wzory miłości wieśniaczej w polskiej pieśni ludowej XVIII–XX wieku, Wrocław.
Witosz B., 2008, Podmiot w stylistyce wobec różnych koncepcji podmiotowości w dyskursie współczesnej humanistyki. – Podmiot w języku i kulturze, red. J. Bartmiński, A. Pajdzińska, Lublin.
Witosz B., 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice.
Witosz B., 2011, Interakcyjny model relacji gatunku i dyskursu w przestrzeni komunikacyjnej. – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 4: Gatunek a komunikacja społeczna, red. D. Ostaszewska przy współudziale J. Przyklenk, Katowice.
Authors
Artur RejterStatistics
Downloads
License
Copyright (c) 2013 Stylistyka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
1. Copyrights to published works are held by the University of Opole (to the collective work) and the Authors (to individual parts of the collective work that have an independent meaning).
2. Only previously undistributed works can be published in the scientific journal "Stylistics".
3. The University of Opole does not restrict the possibility of the author's further dissemination of his work on condition that the scientific journal "Stylistics" is indicated as the original place of publication and the consent of the University Publishing House.
4. Consent to the publication of the work in the scientific journal "Stylistics" is tantamount to granting the author a non-exclusive license to the University of Opole, including the right to use the work without territorial restrictions and time limits in the following fields of exploitation:
a) within the scope of recording and multiplication of the work - production of any number of copies of the work in whole or in part using a specified technique, including printing, reprography, magnetic recording and digital technique, introduction of the work into computer memory and computer networks,
b) within the scope of circulation of the original or copies on which the work has been recorded - circulation, lending or hiring of the original or copies,
c) within the scope of dissemination of the work in a manner other than specified in item 2 - making the work or its abstract available on the Internet by enabling the recipients to access the work on-line or enabling them to download the work to their own device that makes it possible to read it, placing the work in electronic databases that disseminate scientific works, including in particular the CEEOL database (Central and Eastern Online Libray) and the abstract in English in the CEJSH database (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) within the scope of creating and distributing dependent works created using the work - using them in the fields of exploitation specified in points 1-3.
5. The author is not entitled to compensation for granting the license to the work.
6. The author agrees that the University may grant further permission to use the work (sublicense) in the fields of exploitation specified in par. 2 paragraph 4.
7. The author agrees that, in connection with the distribution of the work, his or her personal information, that is, name, affiliation, and e-mail address, may be made public.
Most read articles by the same author(s)
- Artur Rejter, Science towards cultural memory – (about) alchemy discourse(s) , Stylistyka: Vol. 28 (2019): Styl i pamięć
- Artur Rejter, The functions of axiology exponents in the Polish academic discourse of the 16th century , Stylistyka: Vol. 27 (2018): Styl i aksjologia
- Artur Rejter, Emotionality versus picturesqueness of medieval Polish and their textual actualizations , Stylistyka: Vol. 30 (2021): Style and Emotions
- Artur Rejter, Genologia historyczna a stylistyka. Zarys problematyki , Stylistyka: Vol. 20 (2011): Integracja w stylistyce - Integration in Stylistics
- Artur Rejter, Straszydlaczki, urocznice, latawiczki. Poetycka konceptualizacja światów pozazmysłowych w twórczości Kazimiery Iłłakowiczówny , Stylistyka: Vol. 18 (2009): Styl i kreatywność - Style and Creativity
- Artur Rejter, Polska facecja prozatorska XVI-XVIII w. Styl - gatunek - komizm , Stylistyka: Vol. 10 (2001): Stylistyka dziś - Style and Humour - Stil' i ûmor
- Artur Rejter, Barokowe kształty słowa. Z zagadnień ewołucji stylu poematów Kaspra Twardowskiego , Stylistyka: Vol. 16 (2007): Styl i czas - Style and Time
- Artur Rejter, Cultural Context o f Journalistic Genres and Their Text Model , Stylistyka: Vol. 11 (2002): Stylistics and Poetics
- Artur Rejter, Discourse in the context of language history – research potential and perspectives , Stylistyka: Vol. 32 No. 32 (2023): Stylistyka