Jak nazwać awans klasowy w warunkach akademickich? Studium z potocznej socjologii etykietowania
Abstrakt
Artykuł omawia określenia, którymi posługują się osoby awansujące społecznie na drodze
kariery akademickiej. Wykorzystując teorię etykietowania, materiał empiryczny został
przeanalizowany pod kątem etykiet, którymi badani określali swoją pozycję w strukturze
społecznej. Wywiady biograficzne uzupełnione powtórzonymi wywiadami pogłębionymi
pozwoliły zidentyfikować pięć rodzajów narracji klasowych: dwie odwołujące się do kryteriów ekonomicznych, dwie do kryteriów kulturowych oraz złożoną narrację „rozszczepionego habitusu”, charakterystyczną dla osób o tożsamości hybrydowej. Analiza wpisuje
się w debaty na temat (de-)identyfikacji klasowych oraz badania nad potoczną percepcją
struktury społecznej.
Słowa kluczowe:
awans społeczny, identyfikacja klasowa, szkolnictwo wyższe, , klasa ludowa, etykietowanieBibliografia
Andrejuk, Katarzyna. 2016. „Awans społeczny kobiet w czasach PRL. Dynamika struktury i sprawczości”. Przegląd Socjologiczny 65: 157–179.
Google Scholar
Balockaite, Rasa. 2009. „Can you hear us? The lower class in Lithuanian media and
Google Scholar
politics”. Problems of Post-Communism 56: 12–22.
Google Scholar
Bennett, Tony, Mike Savage, Elizabeth Silva, Alan Warde, Modesto Gayo-Cal i David
Google Scholar
Wright,. 2009. Culture, class, distinction. Abingdon: Routledge.
Google Scholar
Bernburg, J. 2009. „Labeling theory”. W Handbook on crime and deviance, redakcja
Google Scholar
Marvin Krohn, Alan Lizotte i Gina Penly Hall, 187-207. New York: Springer.
Google Scholar
Bokszański, Zbigniew. 1976. Młodzi robotnicy a awans kulturalny. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Bottero, Wendy. 2004. „Class identities and the identity of class”. Sociology 38: 985–1003.
Google Scholar
Bourdieu, Pierre. 1986/2017. The biographical illusion. W Biography in theory: key texts
Google Scholar
with commentaries, redakcja Wilhelm Hemecker i Edward Saunders. Berlin–Boston:
Google Scholar
De Gruyter, 210-216.
Google Scholar
Bourdieu, Pierre. 1990. In other words: Essays towards a reflexive sociology. Stanford:
Google Scholar
Stanford University Press.
Google Scholar
Case, Kim. 2017. „Insider without: Journey across the working-class academic arc”.
Google Scholar
Journal of Working-Class Studies 2: 16-35.
Google Scholar
CBOS. 2020. Klasa niższa, średnia i wyższa. Charakterystyka w oparciu o autoidentyfikacje Polaków. Komunikat nr 61. Warszawa: CBOS.
Google Scholar
Chałasiński, Józef. 1931. Drogi awansu społecznego robotnika. Poznań: Skład Główny
Google Scholar
w Księgarni św. Wojciecha.
Google Scholar
Chambliss, William. 1973. „The saints and roughnecks”. Society 11: 24–31. DOI: 10.1007/
Google Scholar
BF03181016
Google Scholar
Chomczyński, Piotr. 2011. „Teoria etykietowania (Labeling theory)”. [w:] Słownik socjologii jakościowej, redakcja Krzysztof Konecki i Piotr Chomczyński, 288–291. Warszawa:
Google Scholar
Difin.
Google Scholar
Dyoniziak, Ryszard. 1968. „Awans społeczny a poczucie sukcesu lub zawodu życiowego”.
Google Scholar
Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 30: 253–270.
Google Scholar
Friedman, Sam. 2016. „Habitus clivé and the emotional imprint of social mobility”. The
Google Scholar
Sociological Review 64: 129-147.
Google Scholar
Friedman, Sam, Dave O’Brien and Ian McDonald. 2021. „Deflecting privilege: Class
Google Scholar
identity and the intergenerational self”. Sociology 55: 716–733.
Google Scholar
Gross, F. (1938/1986). Proletariat i kultura. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar
Hałas, Elżbieta. 1991. Znaczenia i wartości społeczne. O socjologii Floriana Znanieckiego.
Google Scholar
Lublin: KUL.
Google Scholar
Jensen, Barbara. 2012. Reading classes: on culture and classism in America. Ithaca:
Google Scholar
ILR Press.
Google Scholar
Jensen, Barbara. 2014. „Dreams and nightmares: survivor guilt in working class crossovers”. Rhizomes 17. Data dostępu: 25 stycznia 2022 r., http://rhizomes.net/issue27/
Google Scholar
jensen.html.
Google Scholar
Jones, Jeffrey. 2022. „Middle class identification steady in U.S. Gallup”. Gallup, 19 maja.
Google Scholar
Data dostępu: 27 kwietnia 2023 r., https://news.gallup.com/poll/392708/middle-class-
Google Scholar
-identification-steady.aspx.
Google Scholar
Jones, Lisa. 2019. „The ‘c-word’: novice teachers, class identities and class strategising”,
Google Scholar
Pedagogy, Culture & Society 27: 595–611, DOI: 10.1080/14681366.2019.1566161.
Google Scholar
Jones, Owen. 2011. Chavs: The demonization of the working class. London: Verso.
Google Scholar
Kula, Marcin. 2014. „Buława w plecaku? Uwagi o awansie społecznym w dziejach”.
Google Scholar
Kultura i Społeczeństwo 4: 13-26.
Google Scholar
Kulas, Piotr. 2017. Inteligenckość zaprzeczona. Etos i tożsamość młodych inteligenckich
Google Scholar
elit. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Kwiek, Marek. 2015. Uniwersytet w dobie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
Google Scholar
PWN.
Google Scholar
Leder, Andrzej. 2014. Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa:
Google Scholar
Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Łuczaj, Kamil. 2023a. „Social class as a blessing in disguise? Beyond the deficit model
Google Scholar
in working-class and higher education studies”. Equality, Diversity and Inclusion 42:
Google Scholar
–209. DOI: 10.1108/EDI-02-2022-0040
Google Scholar
Łuczaj, Kamil. 2023b. „Upwardly mobile biographies. An analysis of turning points in
Google Scholar
the careers of working-class faculty”. Advances in Life Course Research 56: 1–11.
Google Scholar
Magala, Sławomir. 2012. Walka klas w bezklasowej Polsce. Gdańsk: Europejskie Centrum
Google Scholar
Solidarności.
Google Scholar
McLaren, Peter. 2015. Życie w szkołach: wprowadzenie do pedagogiki krytycznej, przeł.
Google Scholar
Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, Jan Dzierzgowski i Marcin Starnawski. Wrocław:
Google Scholar
Dolnośląska Szkoła Wyższa.
Google Scholar
Mesny, Anne. 2009. „What do »we« know that »they« don’t? Sociologists’ versus nonsociologists’ knowledge”. Canadian Journal of Sociology 34: 671–695.
Google Scholar
Musílek, Karel i Tomáš Katrňák. 2015. „The notion of social class in Czech political
Google Scholar
discourse”. Czech Sociological Review 51: 387-416.
Google Scholar
Nakajima, Seio. 2015. „The paradox of class labeling in the Mao era: biopower, racism,
Google Scholar
and the question of violence”. Journal of Contemporary East Asia Studies 4: 3–20.
Google Scholar
Lachowska, Dorota. 1988. „Everyday life and understanding in the theory of Alfred
Google Scholar
Schütz”. Polish Sociological Bulletin 84: 53–64.
Google Scholar
Lee, Elizabeth. 2017. „»Where people like me don’t belong«: faculty members from low-
Google Scholar
-socioeconomic-status backgrounds”. Sociology of Education 90: 197–212.
Google Scholar
Lubrano, Alfred. 2005. Limbo: Blue-collar roots, white-collar dreams. Hoboken: Wiley.
Google Scholar
Ost, David. 2009. „The invisibility and centrality of class after communism”. International Journal of Politics, Culture and Society 22: 497–515.
Google Scholar
Pluciński, Przemysław. 2010. „Dyskurs klasowy polskiej socjologii potransformacyjnej:
Google Scholar
niedyskretny urok klasy średniej”. W: Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitalizmu w Polsce, redakcja Piotr
Google Scholar
Żuk, 101–116. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Polski Ład 2.0: Likwidacja ulgi dla klasy średniej, 2022. „Dziennik. Gazeta Prawna”,
Google Scholar
lipca, Data dostępu: 02 maja 2022 r., https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/
Google Scholar
,polski-lad-20-likwidacja-ulgi-dla-klasy-sredniej.html.
Google Scholar
Savage, Mike. 2000. Class analysis and social transformation. Oxford: Oxford University
Google Scholar
Press.
Google Scholar
Schütz, Alfred. 1985. „Światły obywatel. Esej o społecznym zróżnicowaniu wiedzy”. Literatura na świecie” 2: 269–284.
Google Scholar
Sowa, Jan. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zagania z nowoczesną formą. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Szczepański, Jan. 1970. Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Thomas, William. 1928. The child in America, New York: Knopf.
Google Scholar
Warnock, Deborah. 2014. „On the other side of what tracks? The missing discussion of
Google Scholar
social class in the academy”. Rhizomes 27. Data dostępu: 25 stycznia 2022 r., http://
Google Scholar
www.rhizomes.net/issue27/warnock.html.
Google Scholar
Warnock, Deborah i Allison Hurst,. 2016. „The poor kids’ table”. Journal of Diversity in
Google Scholar
Higher Education 9: 261–276.
Google Scholar
Waterfield, Bea, Brenda Beagan i Tameera Mohamed. 2019. „»You always remain
Google Scholar
slightly an outsider«: workplace experiences of academics from working-class or impoverished backgrounds”. Canadian Review of Sociology/Revue canadienne de sociologie 56: 368–388.
Google Scholar
Wengraf, Tom. 2001. Qualitative research interviewing: biographic narrative and semi-
Google Scholar
-structured methods. London: Sage.
Google Scholar
Wengraf, Tom i Prue Chamberlayne. 2006. “Interviewing for life-histories, lived situations and personal experience: The Biographic-Narrative Interpretive Method
Google Scholar
(BNIM) Shortest short guide to BNIM interviewing and interpretation (version 6.8).”
Google Scholar
Data dostępu: 05 marca 2021 r., https://www.scribd.com/document/79633475/BNIM-
Google Scholar
-ShortestGuide.
Google Scholar
Widera, Wojciech. 2010. „Smutek transformacji. Potoczna percepcja struktury społecznej”. [w:] Kulturowe aspekty struktury społecznej. Fundamenty, konstrukcje, fasady,
Google Scholar
redakcja Piotr Gliński, Ireneusz Sadowski i Alicja Zawistowska, 291–299. Warszawa:
Google Scholar
Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Wydział Historyczno-Socjologiczny
Google Scholar
Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar
Victor, Jeffrey. 2004. „Sluts and Wiggers: a study of the effects of derogatory labeling”.
Google Scholar
Deviant Behavior 25: 67–85.
Google Scholar
