Narracje o jesieni kryzysów 2022 roku w świetle umiarkowanego realizmu poznawczego. Przyczynek do analizy otwartych (ontologicznie) procesów społecznych
Tadeusz Klementowicz
Abstrakt
W artykule analizuje się trzy dyskursy opisujące rzeczywistość kryzysów 2022 roku: energetycznego, inflacji, recesji i zarysowującego się kryzysu planetarnego. To dyskurs medialny, geopolityczny i ekonomii politycznej. Są one oceniane z punktu widzenia walorów
poznawczych, tj. stopnia odsłaniania tła przyczynowego i działań aktorów politycznych
oraz interpretacji skutków ich działań. O wartości poznawczej poszczególnych dyskursów
decyduje zastosowany aparat pojęciowy, spleciony ściśle z językiem i kategoriami, którym
się posługują uczestnicy debaty publicznej. Im język jest bardziej nasycony kategoriami
teoretycznymi i wiedzą ogólną, tym obraz świata społecznego bliższy jest postulatom
umiarkowanego realizmu poznawczego. Ukazana logika postępowania badawczego stanowi, zdaniem autora, ilustrację metody analizy otwartych procesów makrospołecznych,
a więc kiedy jeszcze nie znamy ich przyczyn i skutków. Badacz ma do rozporządzenia,
oprócz dostępnych informacji faktograficznych, głównie wiedzę ogólną o mechanizmach
trwania i zmiany struktur społecznych. Ważna jest wówczas erudycja i wyobraźnia humanisty. Analiza kryzysów jesieni 2022 stanowi w zamyśle autora próbę realizacji postulatu nowej ekonomii politycznej jako refleksji łączącej integralnie wiedzę o gospodarce,
dynamikę społeczną i politykę.
Klíčová slova:
narracja, dyskurs medialny, geopolityka, ład światowy, , gospodarka rynkowo-kapitalistyczna, kryzys planetarny, gospodarka umiarkowanego dostatku, , proces otwarty ontologicznieReference
Amin, Samir. 2018. „Mitologia rynku. Gospodarka rynkowa czy kapitalizm oligopolistyczny”. [w:] Realny kapitalizm: wokół teorii kapitału monopolistycznego, redakcja Grzegorz Konat i Przemysław Wielgosz. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Arrighi, Giovanni. 2005. „States, markets and capitalism, east and west”. CLACSO,
Google Scholar
[brak daty]. Data dostępu: 05 marca 2023 r., http://bibliotecavirtual.clacso.org.ar/ar/
Google Scholar
libros/reggen/pp25.pdf.
Google Scholar
Bardi, Ugo. 2018. Wydobycie: jak poszukiwanie bogactw mineralnych pustoszy nasza
Google Scholar
planetę, przeł. Joanna Bednarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Baudrillard, Jean. 1972. Pour une critique de l’économie politique du signe. Paris: Gallimard.
Google Scholar
Bello, Walden F., 2011. Wojny żywnościowe, przeł. Paweł Michał Bartolik. Warszawa:
Google Scholar
Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Bendyk, Edwin. 2020. W Polsce czyli wszędzie: rzecz o upadku i przyszłości świata. Warszawa: Polityka Sp. z.o.o.
Google Scholar
Borón, Atilio. 2005. Empire and imperialism: A critical reading of Michael Hardt and
Google Scholar
Antonio Negri. London: Zed Books.
Google Scholar
Bowen, H. V. 2006. The business of empire: The East India Company and imperial Britain, 1756–1833. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Braudel, Fernand, 2013. Dynamika kapitalizmu, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Google Scholar
Chang, Ha-Joon, 2016. Źli Samarytanie: mit wolnego handlu i tajna historia kapitalizmu, przeł. Michał Sutowski, i Barbara Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki
Google Scholar
Politycznej.
Google Scholar
Cohen, Saul Bernard. 2015. Geopolitics: The geography of international relations. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
Google Scholar
Czarkowski, Marek. 2022. „Kryzys globalizacji i czas niepewności”. Przegląd, 17 października. Data dostępu: 29 października 2022 r., https://www.tygodnikprzeglad.pl/
Google Scholar
kryzys-globalizacji-czas-niepewnosci/.
Google Scholar
Dodds, Klaus,. 2022. Geopolityka, przeł. Piotr L. Wilczyński Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Dräger, Klaus. 2022. „Towards armagedon?” Defend Democracy Press, 23 października.
Google Scholar
Data dostępu: 29 października 2022 r., http://www.defenddemocracy.press/towards-
Google Scholar
-armageddon/.
Google Scholar
Facundo, Alvaredo, Lucas Chancel, Thomas Piketty, Emmanuel Sae, i Gabriel Zucman. 2018. „World inequality report 2018”. World Inequality Lab, [brak daty], Data
Google Scholar
dostępu: 29 paźdzerinika 2022 r., https://wir2018.wid.world/files/download/wir2018-
Google Scholar
-summary-english.pdf.
Google Scholar
Foster, John Bellamy. 2018. „Nowy imperializm zglobalizowanego kapitału monopolistyczno-finansowego”. [w:] Realny kapitalizm: wokół teorii kapitału monopolistycznego, redakcja Grzegorz Konat i Przemysław Wielgosz. Warszawa: Instytut Wydawniczy
Google Scholar
Książka i Prasa.
Google Scholar
Gordon, Robert J. 2017. The rise and fall of American growth: The U.S. standard of living
Google Scholar
since the Civil War. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Google Scholar
Hickel, Jason. 2022. Mniej znaczy lepiej: o tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego
Google Scholar
ocali świat, przeł. Jerzy Paweł Listwan. Kraków: Karakter.
Google Scholar
Hobsbawm, Eric J., 2014. Wiek kapitału, przeł. Marcin Starnawski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Husson, Michel,2019. Jak zerwać z kapitalizmem: studia o kryzysie światowym i strategii lewicy, przeł. Zbigniew Marcin Kowalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy
Google Scholar
Książka i Prasa.
Google Scholar
Ingham, Geoffrey K. 2011. Kapitalizm, przeł. Sławomir Królak i Katarzyna Sosnowska.
Google Scholar
Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Google Scholar
Keynes, John Maynard. 1949. The general theory of employment, interest, and money.
Google Scholar
London: Macmillan and Co.
Google Scholar
Klare, Michael T. 2008. Rising powers, shrinking planet: Te new geopolitics of energy.
Google Scholar
New York: Metropolitan Books.
Google Scholar
Klementewicz, Tadeusz. 2020. „Narracje politologa: rodzaje, struktura, wiarygodność.
Google Scholar
Między interpretacjonizmem a umiarkowanym realizmem”. Społeczeństwo i Polityka
Google Scholar
(4): 7–27.
Google Scholar
Klementewicz, Tadeusz. 2022. „Niewinni czarodzieje”. Dziennik Trybuna, luty. Data
Google Scholar
dostępu: 05 marca 2023 r., https://trybuna.info/polska/niewinni-czarodzieje/.
Google Scholar
Landes, David S., 2020. Bogactwo i nędza narodów: dlaczego jedni są tak bogaci, a inni
Google Scholar
tak ubodzy, przeł. Hanna Jankowska. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
Google Scholar
Lapavitsas, Costas. 2018. The left case against the EU. Medford: Polity Press.
Google Scholar
Laska, Artur. 2020. „O niezbędności politologicznej interpretacji – subiektywność i narracyjność jako determinanty warsztatu politologa”. Teoria Polityki 4: 167–82.
Google Scholar
Leszczyński, Adam i Zygmunt Bauman. 2013. Skok w nowoczesność: polityka wzrostu
Google Scholar
w krajach peryferyjnych 1943–1980. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN –
Google Scholar
Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Marshall, Tim. 2022. Więźniowie geografii czyli wszystko, co chciałbyś wiedzieć o globalnej polityce, przeł. Filip Filipowski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar
Mazoyer, Marcel, Laurence Roudart i James H. Membrez. 2006. A History of world agriculture: From the neolithic age to the current crisis. London: Earthscan.
Google Scholar
Mazzucato, Mariana, 2021. Przedsiębiorcze państwo: obalić mit o relacji sektora publicznego i prywatnego, przeł. Joanna Bednarek i Mateusz Morawiecki. Poznań: Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox.
Google Scholar
Mearsheimer, John J., 2019. Tragizm polityki mocarstw, przeł. Piotr Nowakowski i Jan
Google Scholar
Sadkiewicz.Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Google Scholar
Mundy, Simon, 2022. Wyścig po jutro: przetrwanie, innowacja i zysk na froncie kryzysu
Google Scholar
klimatycznego, przeł. Joanna Bednarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka
Google Scholar
i Prasa.
Google Scholar
Oręziak, Leokadia. 2021. Prywatyzacja emerytur. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Palley, Thomas. 2022. „Theorizing dollar hegemony, part1: the political economic foundations of exorbitant privilege”. Post-Keynesian Economics Society Working Paper
Google Scholar
: 1–64.
Google Scholar
Pitron, Guillaume i Hubert Védrine. 2019. Wojna o metale rzadkie: ukryte oblicze transformacji energetycznej i cyfrowej, przeł. Andrzej Bilik. Warszawa: Wydawnictwo Kogut.
Google Scholar
Popkiewicz, Marcin. 2022. Zrozumieć transformację energetyczną: od depresji do wizji
Google Scholar
albo jak wykopywać się z dziury, w której jesteśmy. Katowice: Post Factum.
Google Scholar
Rist, Gilbert. 2015. Urojenia ekonomii, przeł. Światosław Florian Nowicki. Warszawa:
Google Scholar
Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Robinson, Joan. 1958. Akumulacja kapitału, przeł. Kazimierz Studentowicz. Warszawa:
Google Scholar
Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Sachs, Jefrey David. 2020. „The World in 2050: The great transformation to sustainable
Google Scholar
development”. Sapienza Università di Roma, [brak daty]. Data dostępu” 05 marca
Google Scholar
r., https://web.uniroma1.it/dip_ecodir/sites/default/files/sachs_federico_caffe_lecture_december_16-17.pdf.
Google Scholar
Schumpeter, Joseph. 1960. Teoria rozwoju gospodarczego, przeł. Joanna Grzybicka.
Google Scholar
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Schumpeter, Joseph Alois, 2009. Kapitalizm, socjalizm, demokracja, przeł. Michał. Rusiński i Stanisław Mikosik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Singer, Peter. 2006. Jeden świat: etyka globalizacji, przeł. Cezary Cieślikowski. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Smil, Vaclav. 2016. Tworzenie bogatego świata: perspektywy w ekonomii, przemyśle, środowisku., przeł. Agnieszka Śmiechowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Smil, Vaclav, 2022. Energia i cywilizacja: tak tworzy się historia, przeł. Joanna Sugiero.
Google Scholar
Gliwice: Editio.
Google Scholar
Sopoćko, Andrzej. 2019. Zaskakujący kapitalizm: miraże ekonomii XXI wieku. Warszawa:
Google Scholar
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar
Streeck, Wolfgang. 2016. How will capitalism end? essays on a failing system. London:
Google Scholar
Verso.
Google Scholar
Szymański, Władysław. 2011. Niepewność i niestabilność gospodarcza: gwałtowny wzrost
Google Scholar
i co dalej? Warszawa: Difin.
Google Scholar
Magdoff Harry. 1969. The age of imperialism. New York: Monthly Review Press.
Google Scholar
Piketty, Thomas. 2020. Kapitał i ideologia, przeł. Beata Geppert. Warszawa: Krytyka
Google Scholar
Polityczna.
Google Scholar
Topolski, Jerzy. 1983. Teoria wiedzy historycznej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar
Toporowski, Jan. 2017. Kredyt i kryzys: od Marksa do Minsky’ego, przeł. Jerzy Paweł.
Google Scholar
Listwan, Grzegorz Konat, i Iwo Augustyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Vitalii, Stefania, James B. Glattfelder i Stefano Battiston. 2011. „The network of global
Google Scholar
corporate control”. PLOS ONE 6(10): 1–6. DOI: 10.1371/journal.pone.0025995.
Google Scholar
Weis, Anthony John. 2013. The ecological hoofprint: The global burden of industrial
Google Scholar
livestock. London: Zed Books.
Google Scholar
Wolff, Edward Nathan. 2017. „Household wealth trends in the United States, 1962 to
Google Scholar
: Has middle class wealth recovered?”, NBER Working Paper 24085: 1–74.
Google Scholar
Ziegler, Jean. 2021. Drogi nadziei: walki zwycięskie, czasem przegrane, ale w których razem możemy zwyciężyć, przeł. Ewa Cylwik. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka
Google Scholar
i Prasa
Google Scholar
