Narratives of the autumn of crises 2022 in the light of moderate cognitive realism. A contribution to the analysis of open (ontologically) social processes
Tadeusz Klementowicz
Abstract
This paper examines three discourses describing the reality of the 2022 crises: energy,
inflation, recession and an emerging planetary crisis. These are the discourses of media, geopolitics and political economy. They are assessed from the point of view of their
cognitive value, i.e. the extent to which they reveal the causal background and actions
of political actors and interpret the consequences of their actions. The cognitive value of
individual discourses is determined by the conceptual apparatus used, closely intertwined
with the language and categories used by the participants in the public debate. The more
the language is saturated with theoretical categories and general knowledge, the closer
the picture of the social world is to the postulates of moderate cognitive realism. In the
author’s opinion, the logic of the research procedure shown is an illustration of the method
of analysing open macro-social processes, i.e. when we do not yet know their causes and effects. The researcher has at his disposal, apart from available factual information, mainly
general knowledge about the mechanisms of duration and change of social structures.
The erudition and imagination of the humanist are then important. The analysis of the
crises of autumn 2022 is, in the author’s intention, an attempt to realise the postulate
of a new political economy as a reflection integrally linking economic knowledge, social
dynamics and politics.
Keywords:
narrative, media discourse, geopolitics, world order, market-capitalist economy, planetary crisis, , economy of moderate affluence, ontologically open processReferences
Amin, Samir. 2018. „Mitologia rynku. Gospodarka rynkowa czy kapitalizm oligopolistyczny”. [w:] Realny kapitalizm: wokół teorii kapitału monopolistycznego, redakcja Grzegorz Konat i Przemysław Wielgosz. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Arrighi, Giovanni. 2005. „States, markets and capitalism, east and west”. CLACSO,
Google Scholar
[brak daty]. Data dostępu: 05 marca 2023 r., http://bibliotecavirtual.clacso.org.ar/ar/
Google Scholar
libros/reggen/pp25.pdf.
Google Scholar
Bardi, Ugo. 2018. Wydobycie: jak poszukiwanie bogactw mineralnych pustoszy nasza
Google Scholar
planetę, przeł. Joanna Bednarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Baudrillard, Jean. 1972. Pour une critique de l’économie politique du signe. Paris: Gallimard.
Google Scholar
Bello, Walden F., 2011. Wojny żywnościowe, przeł. Paweł Michał Bartolik. Warszawa:
Google Scholar
Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Bendyk, Edwin. 2020. W Polsce czyli wszędzie: rzecz o upadku i przyszłości świata. Warszawa: Polityka Sp. z.o.o.
Google Scholar
Borón, Atilio. 2005. Empire and imperialism: A critical reading of Michael Hardt and
Google Scholar
Antonio Negri. London: Zed Books.
Google Scholar
Bowen, H. V. 2006. The business of empire: The East India Company and imperial Britain, 1756–1833. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Braudel, Fernand, 2013. Dynamika kapitalizmu, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Google Scholar
Chang, Ha-Joon, 2016. Źli Samarytanie: mit wolnego handlu i tajna historia kapitalizmu, przeł. Michał Sutowski, i Barbara Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki
Google Scholar
Politycznej.
Google Scholar
Cohen, Saul Bernard. 2015. Geopolitics: The geography of international relations. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
Google Scholar
Czarkowski, Marek. 2022. „Kryzys globalizacji i czas niepewności”. Przegląd, 17 października. Data dostępu: 29 października 2022 r., https://www.tygodnikprzeglad.pl/
Google Scholar
kryzys-globalizacji-czas-niepewnosci/.
Google Scholar
Dodds, Klaus,. 2022. Geopolityka, przeł. Piotr L. Wilczyński Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Dräger, Klaus. 2022. „Towards armagedon?” Defend Democracy Press, 23 października.
Google Scholar
Data dostępu: 29 października 2022 r., http://www.defenddemocracy.press/towards-
Google Scholar
-armageddon/.
Google Scholar
Facundo, Alvaredo, Lucas Chancel, Thomas Piketty, Emmanuel Sae, i Gabriel Zucman. 2018. „World inequality report 2018”. World Inequality Lab, [brak daty], Data
Google Scholar
dostępu: 29 paźdzerinika 2022 r., https://wir2018.wid.world/files/download/wir2018-
Google Scholar
-summary-english.pdf.
Google Scholar
Foster, John Bellamy. 2018. „Nowy imperializm zglobalizowanego kapitału monopolistyczno-finansowego”. [w:] Realny kapitalizm: wokół teorii kapitału monopolistycznego, redakcja Grzegorz Konat i Przemysław Wielgosz. Warszawa: Instytut Wydawniczy
Google Scholar
Książka i Prasa.
Google Scholar
Gordon, Robert J. 2017. The rise and fall of American growth: The U.S. standard of living
Google Scholar
since the Civil War. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Google Scholar
Hickel, Jason. 2022. Mniej znaczy lepiej: o tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego
Google Scholar
ocali świat, przeł. Jerzy Paweł Listwan. Kraków: Karakter.
Google Scholar
Hobsbawm, Eric J., 2014. Wiek kapitału, przeł. Marcin Starnawski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Husson, Michel,2019. Jak zerwać z kapitalizmem: studia o kryzysie światowym i strategii lewicy, przeł. Zbigniew Marcin Kowalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy
Google Scholar
Książka i Prasa.
Google Scholar
Ingham, Geoffrey K. 2011. Kapitalizm, przeł. Sławomir Królak i Katarzyna Sosnowska.
Google Scholar
Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Google Scholar
Keynes, John Maynard. 1949. The general theory of employment, interest, and money.
Google Scholar
London: Macmillan and Co.
Google Scholar
Klare, Michael T. 2008. Rising powers, shrinking planet: Te new geopolitics of energy.
Google Scholar
New York: Metropolitan Books.
Google Scholar
Klementewicz, Tadeusz. 2020. „Narracje politologa: rodzaje, struktura, wiarygodność.
Google Scholar
Między interpretacjonizmem a umiarkowanym realizmem”. Społeczeństwo i Polityka
Google Scholar
(4): 7–27.
Google Scholar
Klementewicz, Tadeusz. 2022. „Niewinni czarodzieje”. Dziennik Trybuna, luty. Data
Google Scholar
dostępu: 05 marca 2023 r., https://trybuna.info/polska/niewinni-czarodzieje/.
Google Scholar
Landes, David S., 2020. Bogactwo i nędza narodów: dlaczego jedni są tak bogaci, a inni
Google Scholar
tak ubodzy, przeł. Hanna Jankowska. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
Google Scholar
Lapavitsas, Costas. 2018. The left case against the EU. Medford: Polity Press.
Google Scholar
Laska, Artur. 2020. „O niezbędności politologicznej interpretacji – subiektywność i narracyjność jako determinanty warsztatu politologa”. Teoria Polityki 4: 167–82.
Google Scholar
Leszczyński, Adam i Zygmunt Bauman. 2013. Skok w nowoczesność: polityka wzrostu
Google Scholar
w krajach peryferyjnych 1943–1980. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN –
Google Scholar
Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Marshall, Tim. 2022. Więźniowie geografii czyli wszystko, co chciałbyś wiedzieć o globalnej polityce, przeł. Filip Filipowski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar
Mazoyer, Marcel, Laurence Roudart i James H. Membrez. 2006. A History of world agriculture: From the neolithic age to the current crisis. London: Earthscan.
Google Scholar
Mazzucato, Mariana, 2021. Przedsiębiorcze państwo: obalić mit o relacji sektora publicznego i prywatnego, przeł. Joanna Bednarek i Mateusz Morawiecki. Poznań: Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox.
Google Scholar
Mearsheimer, John J., 2019. Tragizm polityki mocarstw, przeł. Piotr Nowakowski i Jan
Google Scholar
Sadkiewicz.Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Google Scholar
Mundy, Simon, 2022. Wyścig po jutro: przetrwanie, innowacja i zysk na froncie kryzysu
Google Scholar
klimatycznego, przeł. Joanna Bednarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka
Google Scholar
i Prasa.
Google Scholar
Oręziak, Leokadia. 2021. Prywatyzacja emerytur. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Palley, Thomas. 2022. „Theorizing dollar hegemony, part1: the political economic foundations of exorbitant privilege”. Post-Keynesian Economics Society Working Paper
Google Scholar
: 1–64.
Google Scholar
Pitron, Guillaume i Hubert Védrine. 2019. Wojna o metale rzadkie: ukryte oblicze transformacji energetycznej i cyfrowej, przeł. Andrzej Bilik. Warszawa: Wydawnictwo Kogut.
Google Scholar
Popkiewicz, Marcin. 2022. Zrozumieć transformację energetyczną: od depresji do wizji
Google Scholar
albo jak wykopywać się z dziury, w której jesteśmy. Katowice: Post Factum.
Google Scholar
Rist, Gilbert. 2015. Urojenia ekonomii, przeł. Światosław Florian Nowicki. Warszawa:
Google Scholar
Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Robinson, Joan. 1958. Akumulacja kapitału, przeł. Kazimierz Studentowicz. Warszawa:
Google Scholar
Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Sachs, Jefrey David. 2020. „The World in 2050: The great transformation to sustainable
Google Scholar
development”. Sapienza Università di Roma, [brak daty]. Data dostępu” 05 marca
Google Scholar
r., https://web.uniroma1.it/dip_ecodir/sites/default/files/sachs_federico_caffe_lecture_december_16-17.pdf.
Google Scholar
Schumpeter, Joseph. 1960. Teoria rozwoju gospodarczego, przeł. Joanna Grzybicka.
Google Scholar
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Schumpeter, Joseph Alois, 2009. Kapitalizm, socjalizm, demokracja, przeł. Michał. Rusiński i Stanisław Mikosik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Singer, Peter. 2006. Jeden świat: etyka globalizacji, przeł. Cezary Cieślikowski. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Smil, Vaclav. 2016. Tworzenie bogatego świata: perspektywy w ekonomii, przemyśle, środowisku., przeł. Agnieszka Śmiechowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Smil, Vaclav, 2022. Energia i cywilizacja: tak tworzy się historia, przeł. Joanna Sugiero.
Google Scholar
Gliwice: Editio.
Google Scholar
Sopoćko, Andrzej. 2019. Zaskakujący kapitalizm: miraże ekonomii XXI wieku. Warszawa:
Google Scholar
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar
Streeck, Wolfgang. 2016. How will capitalism end? essays on a failing system. London:
Google Scholar
Verso.
Google Scholar
Szymański, Władysław. 2011. Niepewność i niestabilność gospodarcza: gwałtowny wzrost
Google Scholar
i co dalej? Warszawa: Difin.
Google Scholar
Magdoff Harry. 1969. The age of imperialism. New York: Monthly Review Press.
Google Scholar
Piketty, Thomas. 2020. Kapitał i ideologia, przeł. Beata Geppert. Warszawa: Krytyka
Google Scholar
Polityczna.
Google Scholar
Topolski, Jerzy. 1983. Teoria wiedzy historycznej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar
Toporowski, Jan. 2017. Kredyt i kryzys: od Marksa do Minsky’ego, przeł. Jerzy Paweł.
Google Scholar
Listwan, Grzegorz Konat, i Iwo Augustyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Vitalii, Stefania, James B. Glattfelder i Stefano Battiston. 2011. „The network of global
Google Scholar
corporate control”. PLOS ONE 6(10): 1–6. DOI: 10.1371/journal.pone.0025995.
Google Scholar
Weis, Anthony John. 2013. The ecological hoofprint: The global burden of industrial
Google Scholar
livestock. London: Zed Books.
Google Scholar
Wolff, Edward Nathan. 2017. „Household wealth trends in the United States, 1962 to
Google Scholar
: Has middle class wealth recovered?”, NBER Working Paper 24085: 1–74.
Google Scholar
Ziegler, Jean. 2021. Drogi nadziei: walki zwycięskie, czasem przegrane, ale w których razem możemy zwyciężyć, przeł. Ewa Cylwik. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka
Google Scholar
i Prasa
Google Scholar
