Biograficzny problem czy normalizacja? Narracje o międzypokoleniowym awansie klasowym
Justyna Kajta
Uniwersytet SWPS (Warszawa)Abstract
Wpisując się w zwrot kulturowy w analizach klas społecznych, artykuł koncentruje się na biograficznym doświadczaniu międzypokoleniowego awansu klasowego. Opierając się na analizie 30 wywiadów biograficzno-narracyjnych z osobami, które pochodzą z klas ludowych, a obecnie są akademikami/akademiczkami, artystami/artystkami, menadże-rami/menadżerkami biznesu, tekst poszukuje odpowiedzi na pytanie o to, jak obiektywny awans klasowy jest subiektywnie postrzegany przez osoby, którego doświadczyły. Zapre-zentowane i omówione są tutaj dwa rodzaje narracji o awansie: problematyzująca (kiedy awans staje się przedmiotem pogłębionej pracy biograficznej) oraz normalizująca (kiedy awans nie stanowi kluczowego wątku w opowieści). Prezentacja wybranych przypadków biograficznych pozwala na wyodrębnienie elementów, które mogą wpływać na stopień obecności mobilności klasowej w narracjach.
Parole chiave:
awans klasowy, tożsamość biograficzna, praca biograficzna, klasy społeczneRiferimenti bibliografici
Bottero, Wendy. 2004. “Class identities and the identity of class”. Sociology 38(5): 985- 1003, https://doi.org/10.1177/003803850404718.
Google Scholar
Bourdieu, Pierre. 1986. “The Forms of Capital”. W Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, redakcja John Richardson. Greenwood: Bloomsbury, 241-258.
Google Scholar
Bukodi, Erzsébet i John H. Goldthorpe. 2022. “Intergenerational class mobility In indu- strial and post-industrial societies: Towards a general theory”. Rationality and Society 34(3): 271 –301, https://doi.org/10.1177/10434631221093.
Google Scholar
CBOS 2020. Postrzeganie własnego miejsca w strukturze społecznej. Komunikat nr 16/2020, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_016_20.PDF
Google Scholar
Charmaz, Kathy. 2009. Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakoś- ciowej, przeł. Barbara Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Crew, Teresa. 2022. „Classed markers of a working-class academic identity”. Journal of Class & Culture 1(2): 129-144, https://doi.org/10.1386/jclc_00011_1.
Google Scholar
Dębska, Katarzyna. 2020. „Doświadczenie awansu klasowego jako kontekst kształtowa- nia się relacji między braćmi i siostrami”. Studia BAS. Biuro Analiz Sejmowych 2(62): 111-128, https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2020.16.
Google Scholar
Drabowicz, Tomasz. 2020. „Ruchliwość społeczna jako przedmiot badań socjologicznych – podstawowe pojęcia i koncepcje, cele i znaczenie badań”. Studia BAS. Biuro Analiz Sejmowych 2(62): 9-22, https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2020.10.
Google Scholar
Domański, Henryk. 2004. O ruchliwości społecznej w Polsce. Warszawa: IFiS PAN. Erikson, Robert i John H. Goldthorpe. 1993. The Constant Flux. A Study of Class Mobi-
Google Scholar
lity in Industrial Societies. Oxford: Clarendon Press.
Google Scholar
Friedman, Sam. 2016. “Habitus clivè and the emotional imprint of social mobility”. The
Google Scholar
Sociological Review 64: 129–147, https://doi.org/10.1111/1467-954X.12280. Friedman, Sam, Dave O’Brien i Ian McDonald. 2021. “Deflecting Privilege: Class Iden- tity and the Intergenerational Self”. Sociology 55(4), 716-733, https://doi.org/10.1177/
Google Scholar
Frydryszak-Kuciel, Joanna. 2023. Chłopki. Opowieść o naszych babkach. Warszawa:
Google Scholar
Marginesy.
Google Scholar
Gdula, Maciej i Przemysław Sadura. Redakcja. 2012. Style życia i porządek klasowy
Google Scholar
w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Google Scholar
Glaser, Barney i Anselm L. Strauss. 1967. The Discovery of Grounded Theory. Strategies
Google Scholar
for Qualitative Research. Aldine Publishing Company.
Google Scholar
Gugushvili, Alexi. 2016. “Intergenerational objective and subjective mobility and attitu- des towards income differences: evidence from transition societies”. Journal of Inter- national and Comparative Social Policy 32(3): 199-219, doi:10.1080/21699763.2016. 1206482.
Google Scholar
Gugushvili, Alexi i Olga Zelinska. 2022. “What are the Trends and Explanations of Per- ceived Social Mobility in Poland?” Applied Research in Quality of Life 18: 811–832, https://doi.org/10.1007/s11482-022-10105-4.
Google Scholar
Hanley, Lynsey. 2017. Respectable. Crossing the Class Divide. Penguine Books. Janicka, Krystyna. 2020. „Samoocena ruchliwości międzypokoleniowej w kontekście przemian struktury społecznej”. Studia BAS. Biuro Analiz Sejmowych 2(62): 129-142,
Google Scholar
https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2020.17.
Google Scholar
Leszczyński, Adam. 2020. Ludowa historia Polski. Warszawa: W.A.B.
Google Scholar
Loveday, Vik. 2014. “‘Flat-capping it’: Memory, nostalgia and value in retroactive male
Google Scholar
working-class identification”. European Journal of Cultural Studies 17(6): 721-735,
Google Scholar
https://doi.org/10.1177/1367549414544117.
Google Scholar
Łuczaj, Kamil. 2022. „Jak nazwać awans klasowy w warunkach akademickich? Studium
Google Scholar
z potocznej socjologii etykietowania”. Studia Krytyczne 11: 41–64.
Google Scholar
Łuczaj, Kamil. 2023. The Biographical Experience of Entering the Academic Profession Popular-Class Lecturers at the Post-Socialist University. Łódź: Wydawnictwo Uni-
Google Scholar
wersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Mallman, Mark. 2018. “Disruption in the working-class family: the early origins of social
Google Scholar
mobility and habitus clivé”. W Social mobility for the 21st century: Everyone a win-
Google Scholar
ner?, redakcja Steph Lawler i Geoff Payne. London: Routledge, 25-36.
Google Scholar
Mrozowicki, Adam. 2011. Coping with Social Change. Life Strategies of Workers in
Google Scholar
Poland’s New Capitalism. Leuven: Leuven University Press.
Google Scholar
Mrozowicki, Adam. 2023. „Innowacja, kontrola, opór, normalizacja: pracownicze sposoby
Google Scholar
radzenia sobie z pandemicznym kryzysem w miejscu pracy”. Przegląd Socjologiczny
Google Scholar
(3): 9–38, https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.3/1.
Google Scholar
Rek-Woźniak, Magdalena. 2020. „Badania nad ruchliwością międzypokoleniową: podej-
Google Scholar
ścia, konteksty, kontrowersje”. Studia BAS. Biuro Analiz Sejmowych 2(62): 39-55,
Google Scholar
https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2020.12.
Google Scholar
Pobłocki, Kacper. 2022. Chamstwo. Wołowiec: Czarne.
Google Scholar
Rauszer, Michał. 2020. Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich. Warszawa:
Google Scholar
Wydawnictwo RM.
Google Scholar
Savage, Mike. 2000. Class Analysis and Social Transformation. Oxford: Oxford Univer-
Google Scholar
sity Press.
Google Scholar
Savage, Mike, Niall Cunningham, Fiona Devine, Sam Friedman, Daniel Laurison, Lisa
Google Scholar
McKenzie, Andrew Miles, Helene Snee i Paul Wakeling. 2015. Social Class in the 21st
Google Scholar
Century. Milton Keynes: Penguin.
Google Scholar
Sorokin, Pitririm A. 2009. Ruchliwość społeczna, przeł. Jerzyna Słomczyńska. Warszawa:
Google Scholar
Wydawnictwo IFiS PAN.
Google Scholar
Schütze, Fritz. 2012. „Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficz-
Google Scholar
nym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne”. W Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, redakcja Kaja Kaźmierska. Kraków: Nomos, 141-278.
Google Scholar
Strauss, Anselm L. 2012. „Praca biograficzna i jej powiązania (intersections)”. W Meto- da biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, redakcja Kaja Kaźmierska. Kraków: Nomos, 517-527.
Google Scholar
Szcześniak, Magda. 2023. Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Treichel, Barbel. 2012. „Tożsamości biograficzne i zbiorowe w wywiadach narracyjnych. Przyczynek lingwistyczny”. W Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, redakcja Kaja Kaźmierska. Kraków: Nomos, 571-594.
Google Scholar
Waniek, Katarzyna. 2020. Ucieczka jako przyczyna mobilności Europejczyków. Socjolin- gwistyczna ugruntowana analiza procesów społecznych w relacjach autobiograficz- nych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Wasiewicz, Jan. 2021. Pamięć-chłopi-bunt. Transdycyplinarne badania nad chłopskim dziedzictwem. Historia pamięci pierwszego powstania ludowego na ziemiach polskich. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Zysiak, Agata. 2016. Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście. Kraków: Nomos.
Google Scholar
