Modele przestrzeni miejskiej złożonych układów osadniczych – na przykładzie konurbacji katowickiej
Anna Runge
Uniwersytet Śląskihttps://orcid.org/0000-0003-1271-5559
Jerzy Runge
Uniwersytet Śląskihttps://orcid.org/0000-0003-2766-4926
Abstrakt
Przedmiot niniejszych rozważań stanowią procesy zachodzące w złożonym układzie osadniczym konurbacji katowickiej oraz w przestrzeni wewnątrzmiejskiej jej wybranych ośrodków. Celem opracowania jest wykazanie konsekwencji wybranych procesów dla kształtowania się relacji w strukturze przestrzennej miasta pomiędzy jej wymiarem funkcjonalnym, morfologicznym a demograficzno- -społecznym w kontekście zachowania względnej równowagi bądź pojawiania się dysharmonii. Jednocześnie podjęto próbę opracowania modelowego ujęcia przestrzeni złożonego układu osadniczego – zarówno względnie zrównoważonej strukturalnie, jak i strukturalnie zróżnicowanej. W pierwszej części opracowania analizie poddano przeobrażenia przestrzeni wewnątrzmiejskiej dokonujące się pod wpływem zarówno historycznych przemian, jak i procesów zainicjowanych wraz z transformacją ustrojowo-gospodarczą po 1989 roku: likwidacji i restrukturyzacji obiektów przemysłowych, pojawiania się nowych działalności gospodarczych i ich preferencji lokalizacyjnych, różnicowania się zmian w obszarach śródmiejskich, ujawniania się przestrzeni podzielonych i niechcianych, kreowania ośrodków wiodących w przemianach oraz występowania zjawiska suburbanizacji. Wykazano przy tym różnice w przebiegu tych procesów ujawniające się w dośrodkowym formowaniu się układu osadniczego konurbacji katowickiej, bipolarności wiodących ośrodków dominujących nad sąsiadami, pustoszeniu obszarów centralnych miast i dużym znaczeniu suburbanizacji wewnętrznej. W drugiej części artykułu zaproponowano model kształtowania się przestrzeni wewnątrzmiejskiej ośrodków złożonego układu w warunkach wieloaspektowych zmian wywołanych przez te procesy. W modelu względnej równowagi przestrzeni miejskiej chodzi o zachowanie względnie zharmonizowanego układu relacji w strukturze przestrzennej miasta w ujęciu funkcjonalnym, morfologicznym i demograficzno- -społecznym. Opracowano także model względnie zrównoważonej strukturalnie przestrzeni całego układu konurbacyjnego oraz model względnie zróżnicowanej strukturalnie przestrzeni tego układu.
Słowa kluczowe:
przestrzeń miejska, konurbacja katowicka, struktura przestrzenna miasta, obszary centralne miast, suburbanizacja wewnętrznaBibliografia
Blotenvogel, Hans. 1983. Die Städte system in Nordrhein-Westfalen. In: Westfalen und angrenzende regionen,
Google Scholar
Hrsg. Karl-Friedrich Schreiber, Peter Weber, Festschrift zum 44. Deutschen Geographentag in Münster
Google Scholar
Padeborn: Verlag F. Schöningh: 71–104.
Google Scholar
Castells, Manuel. 1982. Kwestia miejska. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Chmielewska, Marta. 2016. Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic. Prace Naukowe
Google Scholar
Uniwersytetu Śląskiego, 3544. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Długoborski, Wacław. 1967. Kształtowanie się Zagłębia Górnośląskiego (próba analizy ekonomiczno-
Google Scholar
-przestrzennej). Śląski Kwartalnik Historyczny, 1–2, 109–127.
Google Scholar
Dragan, Weronika. 2016. Przemiany funkcjonalno-przestrzenne Starego Miasta w Mysłowicach w latach
Google Scholar
–2013, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 3475. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Gwosdz, Krzysztof. 2014. Pomiędzy starą a nową ścieżką rozwojową. Mechanizmy ewolucji struktury gospodarczej i przestrzennej regionu tradycyjnego przemysłu na przykładzie konurbacji katowickiej po 1989
Google Scholar
roku. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
Google Scholar
Kantor-Pietraga, Iwona. 2007. Zróżnicowanie przestrzenne struktur ludnościowych w miastach województwa katowickiego w latach 1978–1988. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 2461. Katowice: Wyd.
Google Scholar
Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Kantor-Pietraga, Iwona, Robert Krzysztofik i Jerzy Runge. 2011. Problem rynku jako przestrzeni publicznej
Google Scholar
w wybranych miastach konurbacji katowickiej. W: Przestrzeń publiczna miast, XXIV Konwersatorium
Google Scholar
Wiedzy o Mieście, red. Iwona Jażdżewska, 97–112. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Google Scholar
Klasik, Andrzej. 2019. Nowa urbanizacja regionu miejskiego. W: Nowa urbanizacja na starym podłożu.
Google Scholar
red. Krzysztof Gasidło, Andrzej Klasik, Rafał Muster, 9–24. Katowice: Wyd. Uniwersytet Ekonomiczny.
Google Scholar
Kondratiew, Nikolai. 1925. Bolszyje cikły koniunktury – cikły koniunktury, t. 1. Moskwa: Wyd. Mysl.
Google Scholar
Krzysztofik, Robert. 2016. Kształtowanie się układu osadniczego Sosnowca. W: Sosnowiec. Obraz miasta
Google Scholar
i jego dzieje, t. 2, red. Antoni Kazimierz Barciak, Andrzej Tadeusz Jankowski, 148–162. Sosnowiec: Muzeum w Sosnowcu.
Google Scholar
Lester, Kurtz. 2003. Universities and local systems of innovation: a strategic approach, Workshop on High Tech
Google Scholar
Business: Clusters, Constrains and Economic Development, Robinson College, Cambridge, 28 May 2003.
Google Scholar
Liszewski, Stanisław i Wiesław Maik. 2000. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. 19: Osadnictwo. Poznań:
Google Scholar
Wyd. Kurpisz.
Google Scholar
Maik, Wiesław. 1992. Podstawy geografii miast, Toruń: Wyd. UMK.
Google Scholar
Maik, Wiesław. 2012. Podstawy teoretyczno-metodologiczne studiów geograficzno-miejskich. Studium z metodologii geografii miast. Bydgoszcz: Wyd. Wyższej Szkoły Gospodarki.
Google Scholar
Matlovič, René, Vladimir Ira, Ludek Sýkora i Zdenek Szczyrba. 2001. Procesy transformacyjne struktury
Google Scholar
przestrzennej miast postkomunistycznych (na przykładzie Pragi, Bratysławy, Ołomuńca oraz Preszowa).
Google Scholar
W: Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, XIV Konwersatorium
Google Scholar
Wiedzy o Mieście, red. Iwona Jażdżewska, 9–22. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Nowak-Lenartowska, Alina. 1973. Osiedla przyzakładowe jako problem urbanistyczny regionu na przykładzie
Google Scholar
GOP. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Runge, Anna. 2014. Medium size towns within the structure of socio-economic links in Katowice conurbation. In: Small and Medium Towns’ Attractiveness at the Beginning of the 21st Century, eds. Agnieszka
Google Scholar
Kwiatek-Soltys, Hélène Mainet, Krzysztof Wiedermann, Jean-Charles Edouard, 115–132. Clermont-
Google Scholar
-Ferrand: Presses Universitaires Blaise Pascal, collection CERAMAC.
Google Scholar
Runge, Anna. 2018. Przeobrażenia funkcjonalno-przestrzenne miast tradycyjnego regionu społeczno-
Google Scholar
-ekonomicznego – przykład Katowic. Studia Miejskie, 32, 35–46.
Google Scholar
Runge, Anna i Jerzy Runge. 2015. Modele przestrzeni społecznej złożonych układów osadniczych (wybrane
Google Scholar
aspekty teoretyczno-empiryczne). W: Miasto w badaniach geografów, red. Maria Soja, Andrzej Zborowski,
Google Scholar
–226. Kraków: Wyd. Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Runge, Jerzy. 1996. Struktura rynku pracy regionu tradycyjnego i jego otoczenia na przykładzie województwa
Google Scholar
katowickiego. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 1592. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Runge, Jerzy. 2015. Problemy wzrostu i rozwoju złożonych układów osadniczych. Studia Miejskie, 20, 9–21.
Google Scholar
Runge, Jerzy. 2018. Przeobrażenia funkcjonalno-przestrzenne miast tradycyjnego regionu społeczno-
Google Scholar
-ekonomicznego – wymiar teoretyczny. Studia Miejskie, 32, 21–33.
Google Scholar
Runge, Jerzy, Robert Krzysztofik i Tomasz Spórna. 2011. Cechy specyficzne umiastowienia województwa
Google Scholar
śląskiego na przełomie XX i XXI wieku. W: Koncepcje i procesy badawcze geografii, red. Kazimierz Marciniak, Krzysztof Sikora, Dariusz Sokołowski, 251–264. Bydgoszcz: Wyd. Wyższej Szkoły Gospodarki.
Google Scholar
Sitek, Sławomir i in. 2013. Społeczno-gospodarcze oraz przestrzenne kierunki zmian regionalnego oraz lokalnych rynków pracy województwa śląskiego. Sosnowiec: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Spórna, Tomasz. 2012. Modele przemian urbanizacyjnych w województwie śląskim. Prace Wydziału Nauk
Google Scholar
o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 72. Sosnowiec: Wydział Nauk o Ziemi. Uniwersytet Śląski.
Google Scholar
Spórna, Tomasz. 2018. The suburbanisation process in a depopulation context in the Katowice conurbation,
Google Scholar
Poland. Environmental & Socio-economic Studies, 6(1), 57–72.
Google Scholar
Spórna, Tomasz i Weronika Dragan. 2013. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym centralnej części
Google Scholar
Sosnowca w latach 1993–2012. Acta Geographica Silesiana, 13, 71–86.
Google Scholar
Tkocz, Maria. 2001. Restrukturyzacja przemysłu regionu tradycyjnego, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 1998. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Werwicki, Andrzej. 1973. Struktura przestrzenna średnich miast ośrodków wojewódzkich w Polsce. Prace
Google Scholar
Geograficzne, 101, Instytut Geografii PAN. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Studia Miejskie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Jerzy Runge, Problemy wzrostu i rozwoju złożonych układów osadniczych , Studia Miejskie: Tom 20 (2015)
- Jerzy RUNGE, SPOŁECZNO-GOSPODARCZE ORAZ PRZESTRZENNE PRZEJAWY SUBURBANIZACJI W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM , Studia Miejskie: Tom 3 (2011)
- Anna Runge, Przeobrażenia funkcjonalno-przestrzenne miast tradycyjnego regionu społeczno-ekonomicznego - przykład Katowic , Studia Miejskie: Tom 32 (2018)
- Anna Runge, Powiązania migracyjne miast średnich w konurbacji katowickiej w latach 1999–2011 , Studia Miejskie: Tom 18 (2015)
- Jerzy Runge, Przeobrażenia funkcjonalno-przestrzenne miast tradycyjnego regionu społeczno - ekonomicznego - wymiar teoretyczny , Studia Miejskie: Tom 32 (2018)
- Anna RUNGE, Sławomir SITEK, CZYNNIK EKONOMICZNY W PROCESIE SUBURBANIZACJI NA WYBRANYCH PRZYKŁADACH MIAST ŚREDNIEJ WIELKOŚCI , Studia Miejskie: Tom 3 (2011)
- Jerzy Runge, Anna Runge, Centralność i peryferyjność w badaniach rynku pracy , Studia Miejskie: Tom 13 (2014)
