Problemy wzrostu i rozwoju złożonych układów osadniczych
Abstrakt
Celem prezentacji jest próba zwrócenia uwagi na niektóre metodologiczne problemy identyfikacji procesu wzrostu i rozwoju w złożonych układach osadniczych, a także odniesienie tych spostrzeżeń do konkretnego przykładu, tj. do konurbacji katowickiej (Polska). Jak zauważa autor, badanie złożonych układów osadniczych wymaga m.in. uwzględnienia takich zjawisk i procesów jak: koincydencja (terytorialne nakładanie się powiązań społeczno-ekonomicznych), fragmentacja funkcjonalna (silne zróżnicowanie przestrzenno- -funkcjonalne w obrębie układu osadniczego), efekty mnożnikowe (kreowanie dodatkowego wzrostu jako konsekwencji koincydencji). W dotychczasowych badaniach społeczno-ekonomicznych różnych obszarów podkreślano głównie znaczenie tendencji wzrostowych i rozwojowych. Tymczasem ujawniające się problemy gospodarki światowej czy też depopulacja i starzenie społeczeństw wymagają uwzględnienia owych zjawisk w konstruowanych modelach wzrostu i rozwoju w różnych skalach terytorialnych. Ilustracją złożoności omawianych kwestii jest konurbacja katowicka, gdzie czynniki takie jak: niewielka przewaga potencjału społeczno-gospodarczego ośrodka centralnego względem pozostałych miejscowości, historycznie dośrodkowo-odśrodkowy kierunek przemian niezgodny z modelem urbanizacji, istotne znaczenie policentryczności w przemianach społeczno-gospodarczych czy też słabo ujawniające się procesy suburbanizacji zewnętrznej, powodują konieczność nieco innego podejścia metodologicznego w badaniach wzrostu i rozwoju w porównaniu do klasycznych układów aglomeracyjnych. Omówione w artykule wyniki badań procesów przemian zarówno w konurbacji katowickiej, jak i obserwowane w skali pozostałych złożonych układów osadniczych tego województwa (konurbacja rybnicka, aglomeracja Bielska-Białej, aglomeracja Częstochowy), uwypuklają terytorialną oraz hierarchiczną (skala lokalna, regionalna) złożoność procesów wzrostu i rozwoju.
Słowa kluczowe:
wzrost, rozwój, złożony system osadniczy, konurbacjaBibliografia
Biłozor A., 2003, Zastosowanie logiki rozmytej do delimitacji strefy przejściowej miasta i wsi, [w:] Problemy interpretacji wyników metod badawczych stosowanych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej, red. H. Rogacki, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar
Brzoska K., Lewandowska A., 2013, Wzrost gospodarczy w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju, [w:] Problemy gospodarki światowej, t. 3, red. M. Kuczmarska, I. Pietryka, Instytut Badań Gospodarczych, PTE Oddział w Toruniu, Toruń, s. 83–97.
Google Scholar
Clark C.A., 1940, The conditions of economic progress, Macmillan, London.
Google Scholar
Dunn E.S., Lampard E.F., Muth R.F., Perloff H.S., 1960, Regions, resources and economic growth, The John Hopkins Press, Baltimore.
Google Scholar
Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, 1987, red. Z. Cackowski, J. Kmita, K. Szaniawski, P.J. Smoczyński, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar
Fisher A.G., 1935, The clash of progress and security, Macmillan, London.
Google Scholar
Friedmann J., 1967, A general theory of polarized development, Ford Foundation, Urban and Regional Development Advisory Program in Chile, Santiago.
Google Scholar
Friedmann J., Weaver C., 1979, Teritory and function. The evolution of regional planning, University of California Press, Berkeley–Los Angeles.
Google Scholar
Jelonek A.W., Tyszka K., 2001, Koncepcje rozwoju społecznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Gwosdz K., 2004, Ewolucja rangi miejscowości w konurbacji przemysłowej. Przypadek Górnego Śląska (1830–2000), Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków.
Google Scholar
Gwosdz K., 2014, Pomiędzy starą a nową ścieżką rozwojową. Mechanizmy ewolucji struktury gospodarczej i przestrzennej regionu tradycyjnego przemysłu na przykładzie konurbacji katowickiej po 1989 r., Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków.
Google Scholar
Hasińska Z.,1993, Regionalne i lokalne rynki pracy na Dolnym Śląsku, Wrocław. Prace Naukowe AE, Wrocław nr 652, Monografie i Opracowania nr 100.
Google Scholar
Klaassen L.H., Paelinck J.H.S., 1979, The future of large towns, „Environment and Planning” A, 11.
Google Scholar
Kondratiew N.D., 1925, Bolszyje cikły koniunktury – cikły koniunktury, t. 1, Moskwa.
Google Scholar
Krzysztofek K., Szczepański M.S., 2002, Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar
Krzysztofik R., 2003, Pojęcie genotypu funkcjonalnego w badaniach nad układem lokalizacyjnym miast. Przegląd badań i próba modelu, „Czasopismo Geograficzne” z. 4.
Google Scholar
Krzysztofik R., 2014, Geneza aglomeracji miast na obszarze Polski, Katowice. Prace Naukowe UŚ nr 3157.
Google Scholar
Maćkiewicz A., Ratajczak W., 1996, Wyznaczanie rozmytych granic regionalnych, [w:] Podstawy regionalizacji geograficznej, red. T. Czyż, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar
Maik W., 2000, Relacje między jednostkami osadniczymi, [w:] Wielka encyklopedia geografii świata, t. 19: Osadnictwo, red. S. Liszewski, W. Maik, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Google Scholar
Nowak E., 2001, Badanie zróżnicowania społeczno-ekonomicznego gmin woj. świętokrzyskiego za pomocą analizy skupień rozmytych, [w:] Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej, red. H. Rogacki, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar
Okólski M., 2004, Demografia zmiany społecznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Runge A., 2008, Przemiany demograficzne w miastach Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, [w:] Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny, red. R. Dulias, A. Hibszer, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Katowicki, Sosnowiec.
Google Scholar
Runge A., 2013, Rola miast średnich w kształtowaniu systemu osadniczego Polski, UŚ, Katowice. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Runge A., Kwiatek-Sołtys A., 2011, Małe i średnie miasta Polski na osi continuum osadniczego, [w:] Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej, red. M. Soja, A. Zborowski, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar
Runge J., 2005, Urbanizacja i jej konsekwencje w regionie katowickim – mity i rzeczywistość, [w:] XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście: Współczesne procesy urbanizacji i jej skutki, red. I. Jażdżewska, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Google Scholar
Runge J., 2008, Population transformations in traditional economic regions of Central Europe. Structural approach, “Bulletin of Geography” No 10/2009.
Google Scholar
Runge J., 2009, Katowice region in the light of the selected conceptions of social-economic transformation, “Bulletin of Geography” No 11/2009.
Google Scholar
Runge J., 2013, Specyfika rynku pracy złożonych układów osadniczych – wybrane kwestie teoretyczno--empiryczne, [w:] „Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej, red. S Sitek, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Google Scholar
Runge J., Kantor-Pietraga I., Krzysztofik R., Runge A., 2014, Model urbanizacji złożonych układów osadniczych w świetle procesu kurczenia się miast w Polsce – próba analizy krytycznej, [w:] Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, red. T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar
Runge J., Kłosowski F., 2011, Changes in population and economy in śląskie voivodship in the context of suburbanization process, “Bulletin of Geography” No 16/2011.
Google Scholar
Runge J., Krzysztofik R., Spórna T., 2011, Cechy specyficzne umiastowienia województwa śląskiego na przełomie XX i XXI w., [w:] Koncepcje i problemy badawcze geografii, red. K. Marciniak, R. Sikora, D. Sokołowski, Wyższa Szkoła Gospodarki, Bydgoszcz.
Google Scholar
Rykiel Z., 1985, Zagadnienia regionalnych systemów osadniczych, PWE, Warszawa. Studia KPZK PAN t. 85.
Google Scholar
Rykiel Z., 1991, Rozwój regionów stykowych w teorii i w badaniach empirycznych, Ossolineum, Wrocław. Prace Habilitacyjne IG i PZ PAN.
Google Scholar
Spórna T., 2012, Modele przemian urbanizacyjnych w województwie śląskim, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Google Scholar
Teoria przejścia demograficznego, 1990, red. M. Okólski, PWE, Warszawa.
Google Scholar
Van de Kaa D.J., 1987, Europe’s second demographic transsition, “Population Bulletin” 42(1).
Google Scholar
Van de Kaa D.J., 1988, The second demographic transition revisited: Theories and expectations. Paper presented at the Conference on Population and European Society by the Commission of the European Economic Community and the European University Institute, 7–9 December 1988, Florence, Italy.
Google Scholar
Wiedermann K., 2008, Koncepcja efektów mnożnikowych w wyznaczaniu wpływu przedsiębiorstw na otoczenie społeczno-gospodarcze, „Prace Komisji Geografii Przemysłu PTG” nr 11.
Google Scholar
Wyżnikiewicz B., 1987, Zmiany strukturalne w gospodarce. Prawidłowości i ograniczenia, PWE, Warszawa.
Google Scholar
Zadeh L.A., 1965, Fuzzy sets, “Information and Control” 8.
Google Scholar
Zelinsky W., 1971, The hypothesis of the mobility transition, “Geographical Review” 61, 2.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Studia Miejskie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Anna Runge, Jerzy Runge, Modele przestrzeni miejskiej złożonych układów osadniczych – na przykładzie konurbacji katowickiej , Studia Miejskie: Tom 35 (2019)
- Jerzy RUNGE, SPOŁECZNO-GOSPODARCZE ORAZ PRZESTRZENNE PRZEJAWY SUBURBANIZACJI W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM , Studia Miejskie: Tom 3 (2011)
- Jerzy Runge, Przeobrażenia funkcjonalno-przestrzenne miast tradycyjnego regionu społeczno - ekonomicznego - wymiar teoretyczny , Studia Miejskie: Tom 32 (2018)
- Jerzy Runge, Anna Runge, Centralność i peryferyjność w badaniach rynku pracy , Studia Miejskie: Tom 13 (2014)