Problemy wzrostu i rozwoju złożonych układów osadniczych

Jerzy Runge

doi:10.25167/sm.2443

Problems of growth and development of complex settlement systems

Jerzy Runge

https://orcid.org/0000-0003-2766-4926

DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2443

Abstract

The aim of the presentation is discussing some methodological problems of identification of the process of growth and development in complex settlement systems with special reference to Katowice conurbation (Poland). According to the Author, the investigation of complex settlement systems requires considering such phenomena and processes as coincidence (territorial overlapping of social-economic relations), functional fragmentation (significant spatial and functional differentiation within a settlement system), and multiplier effects (creation of additional growth as a consequence of coincidence). In the hitherto social-economic investigations of various areas, usually growth and development trends were stressed, whereas the revealing problems of the world’s economy as well as depopulation and population ageing require including these phenomena in growth and development models in various territorial scales. Katowice conurbation is an illustration of the complexity of the discussed problems. Due to such factors as – 1) inconsiderable predominance of social-economic potential of the central city in relation to other cities, 2) historically concentric-decentralizing direction of transformations which is against the model of urbanization, 3) importance of polycentric structures in social-economic transformations, and 4) poorly revealing processes of external suburbanization – it is necessary to start different methodological approach in growth and development investigations as compared to classic agglomeration systems. The results of investigations of transformation processes in Katowice conurbation and also these observed in other complex settlement systems of the Silesian Province (Rybnik conurbation, Bielsko-Biała agglomeration, Częstochowa agglomeration) emphasize territorial and hierarchical (local and regional scales) complexity of growth and development processes.

Keywords:

growth, development, complex settlement systems, conurbation

References

Biłozor A., 2003, Zastosowanie logiki rozmytej do delimitacji strefy przejściowej miasta i wsi, [w:] Problemy interpretacji wyników metod badawczych stosowanych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej, red. H. Rogacki, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Brzoska K., Lewandowska A., 2013, Wzrost gospodarczy w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju, [w:] Problemy gospodarki światowej, t. 3, red. M. Kuczmarska, I. Pietryka, Instytut Badań Gospodarczych, PTE Oddział w Toruniu, Toruń, s. 83–97.
Google Scholar

Clark C.A., 1940, The conditions of economic progress, Macmillan, London.
Google Scholar

Dunn E.S., Lampard E.F., Muth R.F., Perloff H.S., 1960, Regions, resources and economic growth, The John Hopkins Press, Baltimore.
Google Scholar

Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, 1987, red. Z. Cackowski, J. Kmita, K. Szaniawski, P.J. Smoczyński, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar

Fisher A.G., 1935, The clash of progress and security, Macmillan, London.
Google Scholar

Friedmann J., 1967, A general theory of polarized development, Ford Foundation, Urban and Regional Development Advisory Program in Chile, Santiago.
Google Scholar

Friedmann J., Weaver C., 1979, Teritory and function. The evolution of regional planning, University of California Press, Berkeley–Los Angeles.
Google Scholar

Jelonek A.W., Tyszka K., 2001, Koncepcje rozwoju społecznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Gwosdz K., 2004, Ewolucja rangi miejscowości w konurbacji przemysłowej. Przypadek Górnego Śląska (1830–2000), Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków.
Google Scholar

Gwosdz K., 2014, Pomiędzy starą a nową ścieżką rozwojową. Mechanizmy ewolucji struktury gospodarczej i przestrzennej regionu tradycyjnego przemysłu na przykładzie konurbacji katowickiej po 1989 r., Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków.
Google Scholar

Hasińska Z.,1993, Regionalne i lokalne rynki pracy na Dolnym Śląsku, Wrocław. Prace Naukowe AE, Wrocław nr 652, Monografie i Opracowania nr 100.
Google Scholar

Klaassen L.H., Paelinck J.H.S., 1979, The future of large towns, „Environment and Planning” A, 11.
Google Scholar

Kondratiew N.D., 1925, Bolszyje cikły koniunktury – cikły koniunktury, t. 1, Moskwa.
Google Scholar

Krzysztofek K., Szczepański M.S., 2002, Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Krzysztofik R., 2003, Pojęcie genotypu funkcjonalnego w badaniach nad układem lokalizacyjnym miast. Przegląd badań i próba modelu, „Czasopismo Geograficzne” z. 4.
Google Scholar

Krzysztofik R., 2014, Geneza aglomeracji miast na obszarze Polski, Katowice. Prace Naukowe UŚ nr 3157.
Google Scholar

Maćkiewicz A., Ratajczak W., 1996, Wyznaczanie rozmytych granic regionalnych, [w:] Podstawy regionalizacji geograficznej, red. T. Czyż, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Maik W., 2000, Relacje między jednostkami osadniczymi, [w:] Wielka encyklopedia geografii świata, t. 19: Osadnictwo, red. S. Liszewski, W. Maik, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Google Scholar

Nowak E., 2001, Badanie zróżnicowania społeczno-ekonomicznego gmin woj. świętokrzyskiego za pomocą analizy skupień rozmytych, [w:] Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej, red. H. Rogacki, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Okólski M., 2004, Demografia zmiany społecznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Runge A., 2008, Przemiany demograficzne w miastach Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, [w:] Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny, red. R. Dulias, A. Hibszer, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Katowicki, Sosnowiec.
Google Scholar

Runge A., 2013, Rola miast średnich w kształtowaniu systemu osadniczego Polski, UŚ, Katowice. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Runge A., Kwiatek-Sołtys A., 2011, Małe i średnie miasta Polski na osi continuum osadniczego, [w:] Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej, red. M. Soja, A. Zborowski, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Runge J., 2005, Urbanizacja i jej konsekwencje w regionie katowickim – mity i rzeczywistość, [w:] XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście: Współczesne procesy urbanizacji i jej skutki, red. I. Jażdżewska, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Google Scholar

Runge J., 2008, Population transformations in traditional economic regions of Central Europe. Structural approach, “Bulletin of Geography” No 10/2009.
Google Scholar

Runge J., 2009, Katowice region in the light of the selected conceptions of social-economic transformation, “Bulletin of Geography” No 11/2009.
Google Scholar

Runge J., 2013, Specyfika rynku pracy złożonych układów osadniczych – wybrane kwestie teoretyczno--empiryczne, [w:] „Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej, red. S Sitek, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Google Scholar

Runge J., Kantor-Pietraga I., Krzysztofik R., Runge A., 2014, Model urbanizacji złożonych układów osadniczych w świetle procesu kurczenia się miast w Polsce – próba analizy krytycznej, [w:] Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, red. T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Runge J., Kłosowski F., 2011, Changes in population and economy in śląskie voivodship in the context of suburbanization process, “Bulletin of Geography” No 16/2011.
Google Scholar

Runge J., Krzysztofik R., Spórna T., 2011, Cechy specyficzne umiastowienia województwa śląskiego na przełomie XX i XXI w., [w:] Koncepcje i problemy badawcze geografii, red. K. Marciniak, R. Sikora, D. Sokołowski, Wyższa Szkoła Gospodarki, Bydgoszcz.
Google Scholar

Rykiel Z., 1985, Zagadnienia regionalnych systemów osadniczych, PWE, Warszawa. Studia KPZK PAN t. 85.
Google Scholar

Rykiel Z., 1991, Rozwój regionów stykowych w teorii i w badaniach empirycznych, Ossolineum, Wrocław. Prace Habilitacyjne IG i PZ PAN.
Google Scholar

Spórna T., 2012, Modele przemian urbanizacyjnych w województwie śląskim, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Google Scholar

Teoria przejścia demograficznego, 1990, red. M. Okólski, PWE, Warszawa.
Google Scholar

Van de Kaa D.J., 1987, Europe’s second demographic transsition, “Population Bulletin” 42(1).
Google Scholar

Van de Kaa D.J., 1988, The second demographic transition revisited: Theories and expectations. Paper presented at the Conference on Population and European Society by the Commission of the European Economic Community and the European University Institute, 7–9 December 1988, Florence, Italy.
Google Scholar

Wiedermann K., 2008, Koncepcja efektów mnożnikowych w wyznaczaniu wpływu przedsiębiorstw na otoczenie społeczno-gospodarcze, „Prace Komisji Geografii Przemysłu PTG” nr 11.
Google Scholar

Wyżnikiewicz B., 1987, Zmiany strukturalne w gospodarce. Prawidłowości i ograniczenia, PWE, Warszawa.
Google Scholar

Zadeh L.A., 1965, Fuzzy sets, “Information and Control” 8.
Google Scholar

Zelinsky W., 1971, The hypothesis of the mobility transition, “Geographical Review” 61, 2.
Google Scholar

Download