„Jak uderzę kijem w krzaki, wypłoszę zajączka”
Lektura uważniejsza Piosnki nieprzystojnej zapisanej przez Mikołaja z Koźla
Abstrakt
Artykuł niniejszy ma charakter przeglądowy. Poświęcony jest utworowi znanemu w literaturze pod tytułem Cantilena inhonesta, który w czasie swoich podróży po Śląsku, Czechach i Morawach zanotował na początku XV w. Mikołaj z Koźla. W pierwszej części opracowania omawia się przede wszystkim kwestie genezy wiersza oraz datacji i okoliczności jego zapisu. W części drugiej artykułu śledzi się kolejne „wersje” tekstu Sprośnej śpiewki, począwszy od „wersji” rękopiśmiennej, poprzez „wersję” transliterowaną i transkrybowaną, aż po „wersję” przełożoną na język współczesny. W części trzeciej niniejszego studium nieobyczajną kantylenkę opatruje się komentarzem. Mówi się więc tu kolejno: o gatunku literackim, jaki ona reprezentuje, o jej tematyce, o wykorzystanych w niej środkach wyrazu oraz o jej budowie; dalej zaś: o zawartych w niej opisie ciała ludzkiego – męskiego i żeńskiego – i wizji miłości, a także o atrybutach towarzyszących jej bohaterom oraz o zasadzie ekspresji uczuć, z którą czytelnik tutaj się spotyka.
Bibliografia
Baluch Jacek. 2013. Cantilena inhonesta. Internetowe intermedium. W Różne głosy. Prace ofiarowane Stanisławowi Balbusowi na jubileusz siedemdziesięciolecia. Red. Dorota Wojda, Małgorzata Heydel, Andrzej Hejmej, 27–34. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Baluch Jacek. 2013. Zamazany inkaustem rękopis, czyli śląsko-czeska sprośna śpiewka. Kraków: Wydawnictwo «scriptum».
Google Scholar
Baluch Jacek. 2018. Powiedz coś po czesku! Igraszki językowo-literackie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Google Scholar
Bartmiński Jerzy. 1974. „«Jaś koniki poił» (uwagi o stylu erotyku ludowego)”. Teksty (3) 2: 11–24.
Google Scholar
Bartmiński Jerzy. 1981. Kwalifikacje gatunkowe a systematyka tekstów folkloru. W Literatura popularna – folklor – język (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 441). T. 2. Red. Witold Nawrocki, Michał Waliński, 7–25. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar
Bein Werner. 1997. Nikolaus von Cosel. W Die Anfänge des Schrifttums in Oberschlesien bis zum Frühhumanismus. Red. Gerhard Kosellek, 41–58. Berlin: Peter Lang Verlag.
Google Scholar
Bielenin Piotr. 2014. „Franciszkanin Mikołaj z Koźla i jego diariusz”. Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie 17: 39–45.
Google Scholar
Borowiec Karolina. 2015. Dwujęzyczność pisarza i tekstu na średniowiecznym Śląsku. Rekonesans. W Staropolskie Spotkania Językoznawcze. T. 1: Jak badać teksty staropolskie. Red. Tomasz Mika, Dorota Rojszczak-Robińska, Olga Stramczewska, 19–38. Poznań: Wydawnictwo
Google Scholar
„Rys”.
Google Scholar
Borowiec Karolina. 2015. Średniowieczne teksty interferowane. W Juwenalia historycznojęzykowe. Red. Karolina Borowiec, Dorota Masłej, Olga Ziółkowska, 9–24. Poznań: Wydawnictwo „Rys”.
Google Scholar
Borowiec Karolina. 2017. Założenia a transkrypcja. Uwagi na marginesie książki Jacka Balucha Zamazany inkaustem rękopis (Kraków 2013). W Staropolskie Spotkania Językoznawcze. T. 2: Jak wydawać teksty dawne. Red. Karolina Borowiec, Dorota Masłej, Tomasz Mika, Dorota Rojszczak-Robińska, 219–238. Poznań: Wydawnictwo „Rys”.
Google Scholar
Drabina Jan. 1994. „Piętnastowieczny kodeks rękopiśmienny Mikołaja z Koźla”. Rocznik Muzeum w Gliwicach 10 (7–8): 47–70.
Google Scholar
Dygacz Adolf. 1966. Rzeka Odra w polskiej pieśni ludowej. Studium folklorystyczne (Zeszyty Naukowe [Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach] 8). Katowice: Rada Naczelna Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich w Warszawie – Komisja Zagospodarowania Odry.
Google Scholar
Eder Maciej, Twardzik Wacław. 2006. Czy staropolska kicz/kić naprawdę była wyrazem nieprzyzwoitym? (Cantilena inhonesta odczytana na nowo). W Od fenomenu do tekstu. Prace dedykowane profesorowi Romanowi Laskowskiemu. Red. Ireneusz Bobrowski, Krystyna Kowalik, 163–175. Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Google Scholar
Gibbons Tom H. 1979. Literature and Awareness. An Introduction to the Close Reading of Prose and Verse. London: Edward Arnold.
Google Scholar
Krzyżanowski Julian. 1935. „Najdawniejszy erotyk żakowski”. Ruch Literacki 10 (1): 24–25.
Google Scholar
Krzyżanowski Julian. 1938. Od Średniowiecza do baroku. Studia naukowo-literackie. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”.
Google Scholar
Majchrzak Józef. 1978. „Kodeks Mikołaja z Koźla i zawarte w nim elementy folklorystyczno-muzyczne”. Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 33 (1): 19–32.
Google Scholar
Martínek Libor. 2007. „Czeskie badania nad rękopisem Mikołaja z Koźla”. Kwartalnik Opolski 53 (2–3): 151–172.
Google Scholar
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława. 2019. „A czy to ja kalika, czy nie mom konika? (Nie)sprawność w świetle erotyku ludowego”. LingVaria 14 (2): 165–180.
Google Scholar
Parandowski Jan. 1961. Alchemia słowa. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Pavera Libor. 2000. Mikuláš z Kozlí a jeho rukopis IQ 466. W Kapitoly z literárních dějin Slezska a severní Moravy (Spisy Filozofické fakulty Ostravské univerzity 130). Red. Jiří Svoboda, 13–61. Ostrava: Ostravská univerzita – Filozofická fakulta.
Google Scholar
Phelan Jon W. 2021. Literature and Understanding. The Value of a Close Reading of Literary Texts. London – New York: Routledge.
Google Scholar
Prorok Katarzyna. 2014. Gorzała lipka i jawor – lubelskie erotyki ludowe. W Lubelska pieśń ludowa na tle porównawczym. Red. Jerzy Bartmiński, Beata Maksymiuk-Pacek, 169–192. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie.
Google Scholar
Rospond Stanisław. 1948. Zabytki języka polskiego na Śląsku (Pamiętnik Instytutu Śląskiego 2/15). Wrocław – Katowice: Wydawnictwa Instytutu Śląskiego.
Google Scholar
Rospond Stanisław. 1959. Dzieje polszczyzny śląskiej. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar
Simonides Dorota. 2014. „Folklor w Kodeksie Mikołaja z Koźla na tle średniowiecznych źródeł”. Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie 17: 72–84.
Google Scholar
Tyrpa Anna. 2008. O eufemizmach w pieśniach ludowych. W Tabu językowe i eufemizacja w dialektach słowiańskich. Red. Feliks Czyżewski, Anna Tyrpa, 239–250. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Wężowicz-Ziółkowska Dobrochna. 1991. Miłość ludowa. Wzory miłości wieśniaczej w polskiej pieśni ludowej XVIII–XX wieku. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Google Scholar
Wężowicz-Ziółkowska Dobrochna. 2008. „Modele polskiej seksualności ludowej (wraz z postscriptum)”. Postscriptum Polonistyczne 2 (2): 71–95.
Google Scholar
Włodarski Maciej. 1997. Polska poezja świecka XV wieku (Biblioteka Narodowa 1/60). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar
Wolfreys Julian. 2000. Readings. Acts of Close Reading in Literary Theory. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Google Scholar
Wójcicki Wojciech. 2016. Cantilena Inhonesta – frywolna pieśń żakowska z początku XV w. (15.02.2022). https://mikolajzkozla.pl/category/ciekawostki.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Licencja oraz prawa autorskie autorzy przekazują wydawcy, którym jest Redakcji Wydawnictw WT UO.
Inne teksty tego samego autora
- Łukasz Libowski, Michał Buraczewski, Piotr Wilk, Hugona ze Świętego Wiktora traktacik De verbo Dei , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Tom 40 Nr 1 (2020): Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
- Łukasz Libowski, „Miałem naprawdę fajne życie” , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Tom 41 Nr 1 (2021)
