Nowożytna ikonografia wybranych świętych depczących smoka (z kręgu łacińskiego)
Szkic
Justyna Sprutta
Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniuhttps://orcid.org/0000-0001-9949-9953
Abstrakt
Najczęściej występujące w sztuce chrześcijańskiej kręgu łacińskiego przedstawienia zwycięstwa odniesionego nad smokiem jako uosobieniem szatana, grzesznych żądz, pokus czy herezji ukazują pokonanie tego stwora (lub jego substytutu) za pomocą krzyża, miecza, włóczni, natomiast rzadziej – za pomocą gestu calcatio, czyli przez podeptanie.
W tradycji katolickiej najczęściej depczą smoka i jego substytut, np. węża, Matka Boża, archanioł Michał i św. Małgorzata. Artykuł szkicuje tę problematykę, ponieważ jej
przedmiot jest bardzo obszerny, a przybliża prawdę o zwycięstwie możliwym do odniesienia tylko dzięki mocy Bożej.
Słowa kluczowe:
Calcatio, ikonografia, smok, symbolikaBibliografia
Arnott Peter. 1979. Bizantyjczycy i ich świat. Tłum. Krystyna Dudziak. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Bourguet du Pierre. 1991. Sztuka Koptów. Tłum. Jadwiga Lipińska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Feuillet Michel. 2006. Leksykon symboli chrześcijańskich. Tłum. Magdalena Paleń. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Google Scholar
Forstner Dorothea. 2001. Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon. Tłum. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar
Frühling Irena, Oleschko Herbert. 2003. Ewolucja ikonografii w malarstwie europejskim. W Księga o aniołach. Red. Herbert Oleschko, 514–538. Kraków: WAM.
Google Scholar
Frye H. Northrop. 1998. Wielki kod. Biblia i literatura. Tłum. Agnieszka Fulińska. Bydgoszcz: Homini.
Google Scholar
Gibson Clare. 2007. Jak czytać symbole. Język symboli w różnych kulturach. Tłum. Kamil Kruszewicz. Warszawa: Arkady.
Google Scholar
Giorgi Rosa. 2005. Aniołowie i demony. Tłum. Tamara Łozińska. Warszawa: Arkady.
Google Scholar
https://fara.archpoznan.pl/fara/30-prezbiterium-oltarz-glowny (14.08.2022).
DOI: https://doi.org/10.3390/en14102778
Google Scholar
Impelluso Lucia. 2006. Natura i jej symbole. Rośliny i zwierzęta. Tłum. Hanna Cieśla. Warszawa: Arkady.
Google Scholar
Jakubiak Krzysztof. 2007. Obraz wroga w starożytnej Persji. W Wyobrażenie wroga w dawnych kulturach. Red. Jerzy Axer, Justyna Olko, 57–72. Warszawa: DiG.
Google Scholar
Jastrzębowska Elżbieta. 2008. Sztuka wczesnochrześcijańska. Kraków: WAM.
Google Scholar
Klauza Karol. 2008. Teokalia, piękno Boga. Prolegomena do estetyki dogmatycznej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar
Kobielus Stanisław. 2002. Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar
Kobielus Stanisław. 2006. Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze. Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec.
Google Scholar
Kobielus Stanisław. 2011. Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory. Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec.
Google Scholar
Kobielus Stanisław. 2012. Lapidarium christianum. Symbolika drogich kamieni. Wczesne chrześcijaństwo i średniowiecze. Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec.
Google Scholar
Kuś Agnieszka. 2007. Wróg książęcego ładu – smoki, gryfy, lwy i inne bestie w systemie sfragistycznym Piastów. W Wyobrażenie wroga w dawnych kulturach. Red. Jerzy Axer, Justyna Olko, 175–183. Warszawa: DiG.
Google Scholar
Lurker Manfred. 1989. Słownik obrazów i symboli biblijnych. Tłum. Kazimierz Romaniuk. Poznań: Pallottinum.
Google Scholar
Marecki Józef, Rotter Lucyna. 2009. Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Michałowski Kazimierz. 1969. Nie tylko piramidy… Sztuka dawnego Egiptu. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar
Moisan-Jabłońska Krystyna. 2002. Obrazowanie walki dobra ze złem. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Réau Louis. 1958. Iconographie de l’art chrétien. Iconographie des saints. T. 3. Paris: Presses universitaires de France.
Google Scholar
Rożek Michał. 2008. Groby królewskie na Wawelu. Kraków: Petrus.
Google Scholar
Seibert Jutta. 2007. Leksykon sztuki chrześcijańskiej. Tematy, postacie, symbole. Tłum. Dominik Petruk. Kielce: Jedność.
Google Scholar
Sprutta Justyna. 2015. „Le culte et l’iconographie de Saint Théodore dans la tradition byzantine”. Series Byzantina 13: 31–41.
Google Scholar
Sprutta Justyna. 2016. „Calcatio jako triumf Boga nad złem. Szkic zagadnienia”. Studia Gnesnensia 30: 289–299.
Google Scholar
Sprutta Justyna. 2018. „Motyw węża w bizantyńskiej i staroruskiej ikonografii świętych wojowników (do XV w.)”. Studia Bydgoskie 12: 225–237.
Google Scholar
Szczepanowicz Barbara, Mrozek Andrzej. 2007. Atlas zwierząt biblijnych. Miejsce w Biblii i symbolika. Kraków: WAM.
Google Scholar
Talbierska Jolanta. 1985. „Treści ideowe dekoracji monumentalnej kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Nysie, dawniej kościoła klasztornego bożogrobców”. Studia Theologica Varsaviensia 23 (1): 171–218.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Licencja oraz prawa autorskie autorzy przekazują wydawcy, którym jest Redakcji Wydawnictw WT UO.
Inne teksty tego samego autora
- Justyna Sprutta, Św. Demetriusz jako pogromca zła w tradycji bizantyńskiej i słowiańskiej (do XV w.) , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Tom 38 Nr 1 (2018)