Transseksualizm z perspektywy eklezjalnej
Józef Wróbel SCJ
Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet LubelskiAbstract
Artykuł traktuje o transseksualizmie z perspektywy fundamentalnych aspektów życia wspólnoty eklezjalnej. Chociaż Kościół nie wydał na ten temat szerokiego dokumentu, to jednak odniósł się do tego problemu bezpośrednio i pośrednio. Bezpośrednio do kwestii zmiany płci w kontekście genderyzmu odniósł się dwa razy papież Franciszek, a wprost w odniesieniu do transseksualizmu różne dykasterie Stolicy Apostolskiej w kilku stanowiskach. Pośrednio stosunek Kościoła do omawianej problematyki wynika z jego nauczania na temat ludzkiej płciowości. Kościół stoi na stanowisku, iż metrykalna czy chirurgiczna zmiana płci nie zmienia faktycznej płci osoby.
W dalszych analizach Autor skupił swoją uwagę na problematyce transseksualizmu rozpatrywanej z perspektywy chrztu św., święceń, małżeństwa i życia zakonnego. Z nauczania Kościoła wynika, że osobie transseksualnej przed zmianą płci nie można odmówić chrztu św. Po zmianie płci chrzest zakłada nawrócenie takiej osoby, pełne przyjęcie nauczania Kościoła w tej materii oraz, mając na uwadze relacje społeczne w prawdzie, powrót do płci pierwotnej w wymiarach podmiotowych i metrykalnych, jako że niemożliwe jest przywrócenie pierwotnej płci w przypadku chirurgicznej jej zmiany.
Kościół reprezentuje też stanowisko, że osoba transseksualna intensywnie przeżywająca dezaprobatę dla swojej płci fenotypowo-genitalnej zasadniczo nie może zawrzeć związku małżeńskiego, przystąpić do święceń i do życia zakonnego. Oprócz podkreślonego już decydującego znaczenia pierwotnej płci osoby transseksualnej dla tych form życia i ról społeczno-eklezjalnych, w grę wchodzą też dalsze racje, jak między innymi, dezaprobata dla własnej płci, brak zdolności do panowania nad własną płcią, zakłócona i labilna autoidentyfikacja płciowa, skłonności narcystyczne, problemy w budowaniu harmonijnych relacji interpersonalnych opartych na prawdzie, a także niezdolność do integralnego zjednoczenia cielesnego w rozumieniu moralnym i kanonicznym dwóch osób, z których jedna lub obydwie są po chirurgicznej zmianie płci.
Schlagworte:
transseksualizm, ludzka płciowość, święcenia, małżeństwo, życie konsekrowane, Kościół katolicki, nauczanie Kościoła katolickiegoLiteraturhinweise
Paweł VI, Encyklika Humanae vitae, Rzym 1968.
Jan Paweł II, Encyklika Veritatis splendor, Rzym 1993.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, Rzym 1981.
Jan Paweł II, Udienza generale: Anche attraverso la comunione delle persone l’uomo diventa immagine di Dio, 14.11.1979, w: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, t. 2, cz. 2. Roma 1979, nr 4, 1156; także http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/it/audiences/1979/documents/hf_jp-ii_aud_19791114.html (23.11.2015); Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do «początku», T. Styczeń (red.), Lublin 1998.
Jan Paweł II, Udienza generale: La rivelazione e la scoperta del significato sponsale del corpo, 09.01.1980, w: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, t. 3, cz. 1, Roma 1980, 4, 90; http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/it/audiences/1980/documents/hf_jp-ii_aud_19800109.html (23.11.2015).
Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do «początku», T. Styczeń (red.), Lublin 1998.
Jan Paweł II, List apostolski «Ordinatio sacerdotalis» o udzielaniu święceń kapłańskich wyłącznie mężczyznom, Rzym 1994, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/ordinatio_sacerdotalis.html# (10.10.2015).
Franciszek, Rozmowa z polskimi biskupami w katedrze na Wawelu, 27.07. 2016, w: Ojciec Święty Franciszek, Błogosławieni miłosierni. Słowa do młodych, Kraków 2016, 32–51; http://nowy.ekai.pl/media/szuflada/Publikujemy_tumaczenie_zapisu_rozmowy_papiea_Franciszka.htm (02.08.2016).
Concilium Tridentinum, Sessio VII, Decretum primun (De sacramentis). Canones de sacramento baptismi, w: G. Alberigo, G.L. Dossetti, P-J. Joannou, C. Leonardi, P. Prodi (red.), Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna 1991, 685–686.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym «Gaudium et spes», Rzym 1965, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 20022, 526–606.
Sobór Watykański II, Dekret o przystosowanej do współczesności odnowie życia zakonnego «Perfectae caritatis», Rzym 1965, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 20022, 264–275.
Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o niektórych zagadnieniach etyki seksualnej «Persona humana», Rzym 1975.
Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o kwestii dopuszczenia kobiet do kapłaństwa urzędowego «Inter insigniores», Rzym 1976, w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–1994, Tarnów 1995, 110–122; także: http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19761015_inter-insigniores_pl.html (10.10.2015).
Kongregacja Nauki Wiary, List do biskupów Kościoła katolickiego o duszpasterstwie osób homoseksualnych, Rzym 1986.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania «Donum vitae», Rzym 1987.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o chrzcie dzieci. Rzym 1980, w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–1994, Tarnów 1995, 154–167; także http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19801020_pastoralis_actio_pl.html (01.10.2015).
Kongregation für die Glaubenslehre, Schreiben vom 28. Mai 1991 an den Vorsitzenden der Deutschen Bischofskonferenz zur Eheschliessung von Transsexuellen [Prot. N. 284/83], „De processibus matrimonialibus. Fachzeitschrift zu Fragen des kanonischen Ehe- und Prozeßrechtes”, 1995, 2, 315.
Kongregacja Nauki Wiary, Odpowiedź na wątpliwości dotyczące doktryny zawartej w Liście Apostolskim «Ordinatio sacerdotalis», Rzym 1995, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19951028_dubium-ordinatio-sac_pl.html (10.10.2015).
Kongregacja Nauki Wiary, Kongregacja do Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Kongregacja do Spraw Duchowieństwa, Notyfikacja [w sprawie diakonatu dla kobiet]. Rzym 2001, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/diakonatk_17092001.html# (10.10.2015).
Congregazione per la Dottrina della Fede, Decreto sull’attentata ordinazione sacerdotale di alcune donne cattoliche, Roma 2002.
Congregazione per la Dottrina della Fede, Recursus quarundam excommunicatarum mulierum reicitur, Rzym 2002, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20021221_scomunica-donne_it.html (10.10.2015).
Kongregacja Nauki Wiary, Nota dotycząca skutków kanonicznych transseksualizmu w odniesieniu do małżeństwa i kapłaństwa. [Nota dołączona do listu Prefekta Kongregacji Nauki Wiary, ks. kard. Josepha Ratzingera, do Prymasa Polski, ks. kard. Józefa Glempa, Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski], Rzym 28 września 2002 r. (w Archiwum Konferencji Episkopatu Polski).
Kongregacja Nauki Wiary, Nota dotycząca skutków kanonicznych transseksualizmu w odniesieniu do życia konsekrowanego. [Nota dołączona do listu Prefekta Kongregacji Nauki Wiary, ks. kard. Josepha Ratzingera, do Prymasa Polski, ks. kard. Józefa Glempa, Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski], Rzym 28 września 2002 r. (w Archiwum Konferencji Episkopatu Polski).
Kongregacja Nauki Wiary i Kongregacja do Spraw Duchowieństwa, List przesłany do Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, Prymasa Polski, Józefa kard. Glempa [w sprawie adnotacji w Księdze Chrztów osób transseksualnych po operacji zmiany płci], 28 września 2002 roku (w Archiwum Konferencji Episkopatu Polski).
Kongregacja Nauki Wiary, Dekret o ekskomunice [o statusie kanonicznym biskupa Romulo Antonio Braschiego, biskupa schizmatycznego, który podjął próbę udzielenia święceń kapłańskich kobietom wyznania katolickiego], Rzym 2002, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20020805_decreto-scomunica_pl.html (10.10.2015).
Congregazione per la Dottrina della Fede, “Notificazione” circa alcuni risvolti canonici riguardanti i casi di transessualismo, „Notiziaro CEI” 2003, 1, 35–36.
Kongregacja Nauki Wiary, Uwagi dotyczące projektów legalizacji związków między osobami homoseksualnymi, Rzym 2003.
Kongregacja Nauki Wiary, Dekret ogólny w sprawie przestępstwa, jakim jest usiłowanie udzielenia kobiecie święceń kapłańskich, Rzym 2008, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20071219_attentata-ord-donna_pl.html (10.10.2015); także „L’Osservatore Romano”, 125, 30 maja 2008 r.
Kongregacja do Spraw Edukacji Katolickiej, Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości, Rzym 1983.
Kongregacja do Spraw Edukacji Katolickiej, Instrukcja dotycząca kryteriów rozeznawania powołania w stosunku do osób z tendencjami homoseksualnymi w kontekście przyjmowania ich do seminariów i dopuszczania do święceń, Rzym 2005.
Kongregacja do Spraw Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi Amor”, Rzym 1994.
Papieska Rada do Spraw Rodziny, Wskazania dla wychowania w rodzinie „Ludzka płciowość: prawda i znaczenie”, Rzym 1995.
Papieska Rada do Spraw Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Karta Pracowników Służby Zdrowia, Rzym 1995.
Pontificio Consiglio per i Testi Legislativi, Risposta autentica al can. 1041, nn. 4‐5 CIC, 15.09.2016, http://press.vatican.va/content/salastampa/it/bollettino/pubblico/2016/09/15/0646/01458.html (27.09.2016).
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 20022.
Kodeks Prawa Kanonicznego, Poznań 1983 (wraz z późniejszymi nowelizacjami, w tym z 15.09.2016 r.).
Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, Lublin 1990.
Konferencja Episkopatu Polski, Przepisy o prowadzeniu ksiąg parafialnych: ochrzczonych, bierzmowanych, małżeństw i zmarłych oraz księgi dusz, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1947, nr 6.
Boscia F.M., Todarello O., Matarrese F., Il transessualismo: aspetti etiologici, clinici e terapeutici, „Medicina e morale”, 1985, 4, 746–765;
Chiappetta L., Il Codice di diritto canonico. Commento giuridico-pastorale, t. 2, Bologna 20113.
Donne diacono. Il Papa sorpreso dalle reazioni, „Avvenire.it” 27.09.2016, http://www.avvenire.it/Chiesa/Pagine/padre-lombardi-diaconato-femminile-diaconesse-papa-francesco.aspx (28.09.2016).
Huber J., Transseksualizm i transwestytyzm a zgoda małżeńska, w: B.W. Zubert OFM (red.), Tożsamość seksualna nupturientów a zdolność do zgody małżeńskiej. Materiały Międzynarodowego Sympozjum Prawa Kanonicznego zorganizowanego przez Katedrę Prawa Kanonicznego Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Opolu 16.X.1996, Opole 1998, 31–52.
Imieliński K., Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa 1982.
Imieliński K., Dulko S., Filar M., Transpozycje płci. Transseksualizm i inne zaburzenia identyfikacji płciowej, Warszawa 1997.
Orlando M., La Congregazione per la Dottrina della Fede chiarisce che i trans non possono essere padrini, “La fede quotidiana”, http://www.lafedequotidiana.it/la-congregazione-per-la-dottrina-della-fede-chiarisce-che-i-trans-non-possono-essere-padrini/ (08.09.2015).
Seksuologia. Zarys encyklopedyczny, K. Imieliński (red.), Warszawa 1985.
Strange K., ‘I’m Tired of Doing my Hair and Make-up’: Pensioner, 75, who Became a Woman in Sex Change Operation 23 Years Ago Wants to Be a Man Again, „MailOnline” 27.11.2012, http://www.dailymail.co.uk/news/article-2239120/Gary-Norton-75-woman-sex-change-operation-23-years-ago-wants-man-again.html (28.09.2016).
Wenz W., Kancelaria parafialna jako przestrzeń kościelnego posługiwania. Studium kanoniczno-pastoralne, Wrocław 2008.
Wróbel J., Bioetyczny rys transseksualizmu, w: K. Jeżyna, M. Pokrywka (red.), Współczesne oblicza seksualności. Przesłanie moralne Kościoła, Lublin 2012, 115–133.
Wróbel J., Człowiek i medycyna. Teologicznomoralne podstawy ingerencji medycznej, Kraków 1999.
Wróbel J., Transseksualizm. Aspekt etyczny, „Ateneum Kapłańskie” 1993, 2 (504), 302–317.
Zuanazzi G., Aspetti psicopatologici del transessualismo, „Medicina e morale” 1985, 4, 730–745.
Jan Paweł II, Encyklika Veritatis splendor, Rzym 1993.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, Rzym 1981.
Jan Paweł II, Udienza generale: Anche attraverso la comunione delle persone l’uomo diventa immagine di Dio, 14.11.1979, w: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, t. 2, cz. 2. Roma 1979, nr 4, 1156; także http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/it/audiences/1979/documents/hf_jp-ii_aud_19791114.html (23.11.2015); Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do «początku», T. Styczeń (red.), Lublin 1998.
Jan Paweł II, Udienza generale: La rivelazione e la scoperta del significato sponsale del corpo, 09.01.1980, w: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, t. 3, cz. 1, Roma 1980, 4, 90; http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/it/audiences/1980/documents/hf_jp-ii_aud_19800109.html (23.11.2015).
Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do «początku», T. Styczeń (red.), Lublin 1998.
Jan Paweł II, List apostolski «Ordinatio sacerdotalis» o udzielaniu święceń kapłańskich wyłącznie mężczyznom, Rzym 1994, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/ordinatio_sacerdotalis.html# (10.10.2015).
Franciszek, Rozmowa z polskimi biskupami w katedrze na Wawelu, 27.07. 2016, w: Ojciec Święty Franciszek, Błogosławieni miłosierni. Słowa do młodych, Kraków 2016, 32–51; http://nowy.ekai.pl/media/szuflada/Publikujemy_tumaczenie_zapisu_rozmowy_papiea_Franciszka.htm (02.08.2016).
Concilium Tridentinum, Sessio VII, Decretum primun (De sacramentis). Canones de sacramento baptismi, w: G. Alberigo, G.L. Dossetti, P-J. Joannou, C. Leonardi, P. Prodi (red.), Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna 1991, 685–686.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym «Gaudium et spes», Rzym 1965, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 20022, 526–606.
Sobór Watykański II, Dekret o przystosowanej do współczesności odnowie życia zakonnego «Perfectae caritatis», Rzym 1965, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 20022, 264–275.
Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o niektórych zagadnieniach etyki seksualnej «Persona humana», Rzym 1975.
Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o kwestii dopuszczenia kobiet do kapłaństwa urzędowego «Inter insigniores», Rzym 1976, w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–1994, Tarnów 1995, 110–122; także: http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19761015_inter-insigniores_pl.html (10.10.2015).
Kongregacja Nauki Wiary, List do biskupów Kościoła katolickiego o duszpasterstwie osób homoseksualnych, Rzym 1986.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania «Donum vitae», Rzym 1987.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o chrzcie dzieci. Rzym 1980, w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–1994, Tarnów 1995, 154–167; także http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19801020_pastoralis_actio_pl.html (01.10.2015).
Kongregation für die Glaubenslehre, Schreiben vom 28. Mai 1991 an den Vorsitzenden der Deutschen Bischofskonferenz zur Eheschliessung von Transsexuellen [Prot. N. 284/83], „De processibus matrimonialibus. Fachzeitschrift zu Fragen des kanonischen Ehe- und Prozeßrechtes”, 1995, 2, 315.
Kongregacja Nauki Wiary, Odpowiedź na wątpliwości dotyczące doktryny zawartej w Liście Apostolskim «Ordinatio sacerdotalis», Rzym 1995, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19951028_dubium-ordinatio-sac_pl.html (10.10.2015).
Kongregacja Nauki Wiary, Kongregacja do Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Kongregacja do Spraw Duchowieństwa, Notyfikacja [w sprawie diakonatu dla kobiet]. Rzym 2001, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/diakonatk_17092001.html# (10.10.2015).
Congregazione per la Dottrina della Fede, Decreto sull’attentata ordinazione sacerdotale di alcune donne cattoliche, Roma 2002.
Congregazione per la Dottrina della Fede, Recursus quarundam excommunicatarum mulierum reicitur, Rzym 2002, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20021221_scomunica-donne_it.html (10.10.2015).
Kongregacja Nauki Wiary, Nota dotycząca skutków kanonicznych transseksualizmu w odniesieniu do małżeństwa i kapłaństwa. [Nota dołączona do listu Prefekta Kongregacji Nauki Wiary, ks. kard. Josepha Ratzingera, do Prymasa Polski, ks. kard. Józefa Glempa, Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski], Rzym 28 września 2002 r. (w Archiwum Konferencji Episkopatu Polski).
Kongregacja Nauki Wiary, Nota dotycząca skutków kanonicznych transseksualizmu w odniesieniu do życia konsekrowanego. [Nota dołączona do listu Prefekta Kongregacji Nauki Wiary, ks. kard. Josepha Ratzingera, do Prymasa Polski, ks. kard. Józefa Glempa, Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski], Rzym 28 września 2002 r. (w Archiwum Konferencji Episkopatu Polski).
Kongregacja Nauki Wiary i Kongregacja do Spraw Duchowieństwa, List przesłany do Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, Prymasa Polski, Józefa kard. Glempa [w sprawie adnotacji w Księdze Chrztów osób transseksualnych po operacji zmiany płci], 28 września 2002 roku (w Archiwum Konferencji Episkopatu Polski).
Kongregacja Nauki Wiary, Dekret o ekskomunice [o statusie kanonicznym biskupa Romulo Antonio Braschiego, biskupa schizmatycznego, który podjął próbę udzielenia święceń kapłańskich kobietom wyznania katolickiego], Rzym 2002, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20020805_decreto-scomunica_pl.html (10.10.2015).
Congregazione per la Dottrina della Fede, “Notificazione” circa alcuni risvolti canonici riguardanti i casi di transessualismo, „Notiziaro CEI” 2003, 1, 35–36.
Kongregacja Nauki Wiary, Uwagi dotyczące projektów legalizacji związków między osobami homoseksualnymi, Rzym 2003.
Kongregacja Nauki Wiary, Dekret ogólny w sprawie przestępstwa, jakim jest usiłowanie udzielenia kobiecie święceń kapłańskich, Rzym 2008, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20071219_attentata-ord-donna_pl.html (10.10.2015); także „L’Osservatore Romano”, 125, 30 maja 2008 r.
Kongregacja do Spraw Edukacji Katolickiej, Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości, Rzym 1983.
Kongregacja do Spraw Edukacji Katolickiej, Instrukcja dotycząca kryteriów rozeznawania powołania w stosunku do osób z tendencjami homoseksualnymi w kontekście przyjmowania ich do seminariów i dopuszczania do święceń, Rzym 2005.
Kongregacja do Spraw Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi Amor”, Rzym 1994.
Papieska Rada do Spraw Rodziny, Wskazania dla wychowania w rodzinie „Ludzka płciowość: prawda i znaczenie”, Rzym 1995.
Papieska Rada do Spraw Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Karta Pracowników Służby Zdrowia, Rzym 1995.
Pontificio Consiglio per i Testi Legislativi, Risposta autentica al can. 1041, nn. 4‐5 CIC, 15.09.2016, http://press.vatican.va/content/salastampa/it/bollettino/pubblico/2016/09/15/0646/01458.html (27.09.2016).
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 20022.
Kodeks Prawa Kanonicznego, Poznań 1983 (wraz z późniejszymi nowelizacjami, w tym z 15.09.2016 r.).
Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, Lublin 1990.
Konferencja Episkopatu Polski, Przepisy o prowadzeniu ksiąg parafialnych: ochrzczonych, bierzmowanych, małżeństw i zmarłych oraz księgi dusz, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1947, nr 6.
Boscia F.M., Todarello O., Matarrese F., Il transessualismo: aspetti etiologici, clinici e terapeutici, „Medicina e morale”, 1985, 4, 746–765;
Chiappetta L., Il Codice di diritto canonico. Commento giuridico-pastorale, t. 2, Bologna 20113.
Donne diacono. Il Papa sorpreso dalle reazioni, „Avvenire.it” 27.09.2016, http://www.avvenire.it/Chiesa/Pagine/padre-lombardi-diaconato-femminile-diaconesse-papa-francesco.aspx (28.09.2016).
Huber J., Transseksualizm i transwestytyzm a zgoda małżeńska, w: B.W. Zubert OFM (red.), Tożsamość seksualna nupturientów a zdolność do zgody małżeńskiej. Materiały Międzynarodowego Sympozjum Prawa Kanonicznego zorganizowanego przez Katedrę Prawa Kanonicznego Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Opolu 16.X.1996, Opole 1998, 31–52.
Imieliński K., Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa 1982.
Imieliński K., Dulko S., Filar M., Transpozycje płci. Transseksualizm i inne zaburzenia identyfikacji płciowej, Warszawa 1997.
Orlando M., La Congregazione per la Dottrina della Fede chiarisce che i trans non possono essere padrini, “La fede quotidiana”, http://www.lafedequotidiana.it/la-congregazione-per-la-dottrina-della-fede-chiarisce-che-i-trans-non-possono-essere-padrini/ (08.09.2015).
Seksuologia. Zarys encyklopedyczny, K. Imieliński (red.), Warszawa 1985.
Strange K., ‘I’m Tired of Doing my Hair and Make-up’: Pensioner, 75, who Became a Woman in Sex Change Operation 23 Years Ago Wants to Be a Man Again, „MailOnline” 27.11.2012, http://www.dailymail.co.uk/news/article-2239120/Gary-Norton-75-woman-sex-change-operation-23-years-ago-wants-man-again.html (28.09.2016).
Wenz W., Kancelaria parafialna jako przestrzeń kościelnego posługiwania. Studium kanoniczno-pastoralne, Wrocław 2008.
Wróbel J., Bioetyczny rys transseksualizmu, w: K. Jeżyna, M. Pokrywka (red.), Współczesne oblicza seksualności. Przesłanie moralne Kościoła, Lublin 2012, 115–133.
Wróbel J., Człowiek i medycyna. Teologicznomoralne podstawy ingerencji medycznej, Kraków 1999.
Wróbel J., Transseksualizm. Aspekt etyczny, „Ateneum Kapłańskie” 1993, 2 (504), 302–317.
Zuanazzi G., Aspetti psicopatologici del transessualismo, „Medicina e morale” 1985, 4, 730–745.
Wróbel SCJ, J. (2019). Transseksualizm z perspektywy eklezjalnej. Family Forum, 6, 113–136. Abgerufen von https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/ff/article/view/661
Authors
Józef Wróbel SCJStatistics
Downloads
Keine Nutzungsdaten vorhanden.
