Liturgia i sztuka: Wzajemne relacje w służbie wiary

Janusz Stanisław Królikowski

doi:10.25167/ls.5794

Opublikowane: 2025-12-17

Tom 65 (2025)

Liturgia i sztuka

Janusz Stanisław Królikowski

Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars

Dział: Liturgia

https://doi.org/10.25167/ls.5794

Wzajemne relacje w służbie wiary

Abstrakt

Liturgia kościelna, która uobecnia zbawcze zniżanie się Boga do człowieka oraz uzewnętrznia relację wierzącego w jego wędrówce do Boga, już sama w sobie jest dziełem artystycznym. Jest to dość oczywisty fakt, w związku z czym już w punkcie wyjścia można powiedzieć, że ze swej natury liturgia pozostaje otwarta na sztukę.

Zamierzeniem niniejszego artykułu jest syntetyczne uzasadnienie tak postawionego zagadnienia. Zwracamy więc w nim uwagę na obecność kwestii sztuki w Starym Testamencie, następnie omawiamy kwestię relacji między tajemnicą Chrystusa i sztuką. Sztuka, wyrastając z tego, co widzialne w Słowie wcielonym, w nowym przymierzu bierze na siebie zadanie głoszenia „tego, co było od początku” i czego niektórzy doświadczyli zmysłowo, to znaczy: „widzieli”, „słyszeli”, „kontemplowali”, a nawet „dotykali”. Słowo wcielone - Życie wieczne, które stało się widzialne - budzi w tym, kto widzi, radosne świadectwo, czyli prowadzi do pełnego przeżywania wiary. W sposób szczególny to pryncypium urzeczywistnia się w liturgii sakramentów, a więc w jej świętych obrzędach. Stają się one, z kolei, szkołą kontemplacji i wyrażają oczekiwanie na ostateczne przemienienie człowieka w Bogu. Liturgia jest jedną z podstawowych inspiracji dla sztuki, a sztuka rodząca się z tej inspiracji doznaje szczególnego ożywienia w doświadczeniu Kościoła i wierzących.

W świetle przeprowadzonych analiz można powiedzieć, że związek liturgii i sztuki stanowi kwestię, która wpisuje się w najbardziej wewnętrzną logikę działania Bożego i ludzkiej odpowiedzi na inicjatywę Bożą. Z tej też racji można stwierdzić, że liturgia jest i pozostanie permanentnie otwarta na sztukę.

Słowa kluczowe:

liturgia, obrzęd, sztuka, kontemplacja, Kościół

Inne teksty tego samego autora

Janusz Stanisław Królikowski, Eucharystia i Trójca Święta , Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars: Tom 56 Nr 2 (2020): LitS
Janusz Stanisław Królikowski, „Detronizacja” Jezusa Chrystusa Króla w odnowionej liturgii Kościoła? , Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars: Tom 61 Nr 1 (2023): LitS

Pobierz pliki

Krolikowski LitS 65

Zasady cytowania

Królikowski, J. S. (2025). Liturgia i sztuka: Wzajemne relacje w służbie wiary. Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars, 65, 61–80. https://doi.org/10.25167/ls.5794

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Belting Hans. 2005. Das echte Bild. Bildfragen als Glaubensfragen. München: C.H. Beck Verlag.
Google Scholar

Besançon Alain. 1994 L’image interite. Une historie intelectuelle de l’iconoclasme. Paris: Fayard.
Google Scholar

Chenis Carlo. 1991. Fondamenti teorici dell’arte sacra. Magistero post-conciliare. Roma: LAS Editrice.
Google Scholar

Dekoninck Ralph. 2006. „Ut pictura/sculptura meditatio. La métaphore picturale et sculpturale dans la spiritualité du XVIIe siècle”. Rivista di Storia e di Letteratura Religiosa 42: 665-694.
Google Scholar

Dokumenty Soborów Powszechnych. 2001. T. 1: Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II (325-787). Oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Dokumenty Soborów Powszechnych. 2004. T. 4: (1511-1870) Lateran V, Trydent, Watykan I. Oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Fogliadini Emanuela. 2011. Il Volto di Cristo. Gli Acheropiti del Salvatore nella Tradizione dell’Oriente cristiano. Milano: Jaca Book.
Google Scholar

Grillo Andrea, Valenziano Crispino. 2007. L’uomo della liturgia. Assisi: Cittadela.
Google Scholar

Grześkowiak Radosław. 2016. „Po różnych królestwach i prowincjach Dusza nabożna szukała kochanka swego”. Stratyfikacja staropolskiej recepcji jezuickich druków emblematycznych na przykładzie Pia desideria Hermana Hugona. W Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. Powszechność i narodowość katolicyzmu polskiego. Red. Justyna Dąbkowska-Kujko. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 249-299. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323524076.pp.249-299
Google Scholar

Janocha Michał. 1998. Missa in arte polona. Warszawa: Wydawnictwo Krupski i S-ka.
Google Scholar

Kapellari Egon. Bis das Licht hervorbricht. Fragen zwischen Kircheund Kunst. Wien-Graz-Klagenfurt: Styria.
Google Scholar

Kliś Zdzisław. 2006. Cykle pasyjne Chrystusa w średniowiecznym malarstwie ściennym Europy Środkowej. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Kolvenbach Peter-Hans. 2008. Una esigente sequela Christi. Riflessioni e studi sugli Esercizi spirituali e la Spiritualità ignaziana. Roma: Apostolato della Preghiera.
Google Scholar

Królikowski Janusz. 2011. „Sztuka z wiary i dla wiary / Art with faith and for faith”. Sacrum et Decorum 4: 128-143.
Google Scholar

Królikowski Janusz. 2008. Nieme słowo. Teologia w sztuce. Tarnów: Biblos.
Google Scholar

Królikowski Janusz. 2008. Widzialne słowo. Teologia w sztuce. Tarnów: Biblos
Google Scholar

Królikowski Janusz. 2013. „Doświadczenie religijne za pośrednictwem sztuki / Religious experince through art”. Sacrum et Decorum 6: 156-165.
Google Scholar

Lidov Alexei. 2007. Holy Face, Holy Script, Holy Gate. Revealing the Edessa paradigm in Christian imag ery. W Inorno al Sacro Volto. Genova, Bisanzio e il Mediteraneo (secoli XI-XIV). Red. Anna Rosa Calderoni Masetti, Colette Dufour Bozzo, Gerhard Wolf, 145-162. Venezia: Marsilio.
Google Scholar

Lingua Graziano. 2006. L’icona, l’idolo e la guerra delle immagini. Milano: Medusa Edizioni
Google Scholar

Łukaszuk Tadeusz D.. 2008. Ikona w życiu, w wierze i w teologii Kościoła. Kraków: Salwator.
Google Scholar

Maggiani Silvano. 1998. Il linguaggio liturgico. W Scientia liturgica. Manuale di Liturgia. T. 2: Liturgia fondamentale. Red. Anscar J. Chupungo, 231-263. Casale Monferrato: Piemme.
Google Scholar

Margerie Bernard de. 2000. Le Christ de Pères. Prophète, Prêtre et Roi. Paris: CERF.
Google Scholar

Nadolski Bogusław. 2011. „Katecheza eucharystyczna” monstrancji kościoła farnego w Poznaniu. W Fides imaginem quaerens. Studia ofiarowane Księdzu Profesorowi Ryszardowi Knapińskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Red. Aneta Kramiszewska, Lublin: Werset, 129-137.
Google Scholar

Pasierb Janusz S. 2000. Miasto na górze. Pelplin: Bernardinum.
Google Scholar

Pelikan Jarolav. 1990. Imago Dei. The Byzantine apologia for Icons, New Haven and London: Bollingen Foundation Princeton University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9780691252735
Google Scholar

Piret Pierre. 2007. L’Art et le Christianisme. Bruxelles: Lessius
Google Scholar

Pyc Marek Pyc. „Chrystologiczna argumentacja w Mowach obronnych przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy Jana Damasceńskiego”. Poznańskie Studia Teologiczne” 25: 159-171. DOI: https://doi.org/10.14746/pst.2011.25.8
Google Scholar

Schönborn Christoph. 1998. Boże Narodzenie. Mit staje się rzeczywistością. Tłum. Wiesław Szymona. Poznań: W drodze.
Google Scholar

Sequeri Pierangelo. 2000. L’estro di Dio. Saggi di estetica. Milano: Glossa.
Google Scholar

Stock Alex. 2004. Bilderfragen. Theologische Gesichtspunkte. Paderborn-München-Wien-Zürich: Schöningh.
Google Scholar

Špidlík Thomas. 2006. Alle Fonti dell’Europa. In principio era l’arte. Miscellanea II. Roma: Lipa.
Google Scholar

Tenace Michelina. 2016. All’origine del Decreto sulle immagini di Trento, il Concilio Nicea II. W Immagine e Arte Sacra nel Concilio di Trento. „Per istruire, ricordare, meditare e trarne frutti”. Red. Lydia Salviucci Insolera. Roma: Editore Artemide, 35-50.
Google Scholar

Valenziano Crispino. 1998. Liturgia e antropologia. Bologna: EDB.
Google Scholar

Valenziano Crispino. 2000. Bellezza del Dio di Gesù Cristo. Narrazione visiva di Dio invisibile. Gorle: Servitium Editrice.
Google Scholar

Timothy Verdon. 2003. Vedere il Mistero. Il Genio artistico della liturgia cattolica. Milano: Editore Mondadori.
Google Scholar

Verdon Tymothy. 2007. Attraverso il velo. Come leggere un’immagine sacra. Milano: Ancora
Google Scholar

Verdon Timothy. 2009. Il catechismo della carne. Corporeità e arte cristiana. Siena: Cantagalli.
Google Scholar

Verdon Tymothy. 2010. Arte della preghiera. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana.
Google Scholar

Zaccone Gian Maria. 2007. Sindone, reliquie e immagini di Cristo. Pietà e devozione nel basso medioevo. W Guardare la Sindone. Cinquecento anni di liturgia sindonica. Red. Gian Maria Zaccone, Giuseppe Ghiberti. Cantalupa (Torino): Effatà Editrice, 59-127.
Google Scholar