Łacińskie średniowieczne hymny i ich polskie przekłady w liturgii
Koegzystencja słowa i muzyki. Eksplikacja filologiczna
Katarzyna Joanna Janus
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w CzęstochowieAbstract
Artykuł prezentuje wybrane średniowieczne hymny, które są wciąż wykonywane podczas liturgii. Poddano interpretacji te fragmenty, w których zastosowane środki obrazowania poetyckiego pomagają we właściwym odbiorze kwestii teologicznych. Zwrócono uwagę na znaczenie linii melodycznej i podporządkowanie jej fonii wiersza. Wskazano powstałe w przeciągu kilku stuleci polskie przekłady odznaczające się walorami estetycznymi. Filologiczne rozważania są prowadzone na płaszczyźnie intertekstualnej z uwzględnieniem tradycji biblijnej, patrystycznej, zagadnień z zakresu teorii literatury i muzyki.
Parole chiave:
średniowiecze, hymny liturgiczne, przekład, poezja religijnaRiferimenti bibliografici
Teksty źródłowe
1. Augustyn św., Enarrationes in Psalmos, PL0354-0430
2. Augustyn św., Wyznania 1987, przeł. Z Kubiak, Warszawa: IW Pax.
3. Bernard z Clairvaux św. 1798, Liber de passione christi et doloribus et planctibus matris ejus, w: Anecdota sacra, sive, Collectio omnis generis opusculorum veterum sanctorum patrum, virorum illustrium, rerum liturgicarum, historicarum, chronicarum, necrologiorum, et diplomatum, cum adnotationibus E. de Levis, Augustae Taurinorum.
4. Bernard z Clairvaux. O miłowaniu Boga, w: Idem, O miłowaniu Boga i inne traktaty. 2000, przeł. i opr. S. Kiełtyka. Poznań: Klub Książki Katolickiej
5. Białobocki Jan. 1648, Hymny i prozy polskie[...]. Kraków: Franciszek Cezary.
6. Biblia Tysiąclecia. 1980, Poznań: Pallotinum.
7. Dreves Guido Maria (ed.). 1886, Cantiones bohemicae, Leiche, Lieder und Rufe des 13., 14. und 15. Jahrhunderts, Leipzig: O.R. Reisland.
8. Gładysz Bronisław. 1933, Hymny brewiarza rzymskiegoi patronału polskiego, Poznań: Nakład Księgarni św. Wojciecha.
9. Grochowski Stanisław, Poezje, t. II, Kraków (1859).
10. Karyłowski Tadeusz. 1978 (tłum.), Hymny kościelne, Warszawa: IW Pax.
11. Korolko Mirosław (opr.). 1978. Hymny kościelne: IW Pax..
12. Korolko Mirosław(opr.). 1977. Polskie pieśni pasyjne: średniowiecze i wiek XVI, t.I i II, Warszawa: IW Pax.
13. Officia de Beata Maria Virgine –Graduale Tessinense, a.ca. 1526, w zbiorach „Książnicy Cieszyńskiej”, SZDD128.
14. Ostrzykowski Bonifacy. 1841, Hymny religijne z brewiarza rzymskiego na polski język wierszem przełożone z dodaniem oryginalnych poezyj, Warszawa: Wróblewski.
15. Peregryn z Opola. 2001, Kazania „de tempore” i „de sanctis”, przeł. J. Mrukówna, Kraków – Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
16. Popowski Remigiusz (tłum.). 2005, Nowy Testament, Przekład na Wielki Jubileusz Roku 2000, Warszawa: Vocatio.
17. Raby Frederic James Edward. 2007, A history of Christian-Latin poetry from the beginnings to the close of the Middle Ages. Oxford: Clarendon.
18. Starowieyski Marek (opr.). 2007, Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcujańskiej i średniowiecznej, Wrocław: Ossolineum.
19. Tomasz z Akwinu, św. 1962-1986, Suma teologiczna, przeł. S. Bełch (i inni), I-XXXIV, t. 19. (2-2, qu. 81-100) Przetłumaczył i objaśnieniami zaopatrzył: O. Feliks Wojciech Bednarski, O.P. Słowo wstępne J.Em. Ks. Arcybiskupa Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Polski, Londyn: Veritas.
20. Wittlin, Józef. 1946,"Stabat Mater." The Slavonic and East European Review 24, 22.
21. Z głębokości… . Antologia polskiej modlitwy poetyckiej. 1966. Andrzej Jastrzębski, Antoni Podsiad, (opr.), Warszawa: IW Pax.
Opracowania
1. Cantalamessa, Raniero. "Pieśń Ducha Świętego." Rozważania na temat „Veni Creator” 2003, tłum. M. Przeczewski, Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
2. Drewniak Janusz. Problem autorstwa melodii polskiego Te Deum milenijnego. Spojrzenie retrospektywne i aktualne wyniki badań., „Ruch Biblijny I Liturgiczny” rok LXIII (2010) nr 4.
3. Forstner, Dorothea. 1990, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa: IW Pax..
4. Jougan Alojzy. 1948, Słownik kościelny łacińsko-polski, Miejsce Piastowe.
5. Mazurkiewicz Roman. Pierwsza polska tłumaczka, „Studia Logopaedica” IV (2011), 328-333.
6. Miłosz Czesław, O przekładach, w: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440-2005. Antologia. 2007,wybór i opracowanie E. Balcerzan, E. Rajewska, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
7. Nieznanowski Stefan, Średniowieczna liryka religijna, w: Polska liryka religijna. 1983, red. S. Sawicki, P. Nowaczyński, Lublin: TN KUL.
8. Ratzinger Józef. 1990, Kościół - ekumenizm - polityka, red. i tłum. L. Balter i in Poznań-Warszawa: Pallotinum.
9. Rostworowska Maria. 2016, Szczery artysta. O karolu Hubercie Rostworowskim, Kraków: Znak.
10. Siatkowski Zbigniew. "Kiedy poeta przestaje być formalistą?." „Teksty”: teoria literatury, krytyka, interpretacja 6 (24) (1975): 109-129.
11. Stępień Paweł, Chaos i ład. Lament świętokrzyski w tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki”, 1 (1998).
12. Tuwim Julian. 1950, Pegaz dęba, czyli panopticum poetyckie, Warszawa: Czytelnik.
STRONY INTERNETOWE
https://www.stabatmater.info/, dostęp: 20 sierpnia 2021
http://www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_1090-1153__Bernardus_Claraevallensis_Abbas__De_Passione_Christi__LT.doc.html, dostęp: 23 sierpnia 2021
1. Augustyn św., Enarrationes in Psalmos, PL0354-0430
2. Augustyn św., Wyznania 1987, przeł. Z Kubiak, Warszawa: IW Pax.
3. Bernard z Clairvaux św. 1798, Liber de passione christi et doloribus et planctibus matris ejus, w: Anecdota sacra, sive, Collectio omnis generis opusculorum veterum sanctorum patrum, virorum illustrium, rerum liturgicarum, historicarum, chronicarum, necrologiorum, et diplomatum, cum adnotationibus E. de Levis, Augustae Taurinorum.
4. Bernard z Clairvaux. O miłowaniu Boga, w: Idem, O miłowaniu Boga i inne traktaty. 2000, przeł. i opr. S. Kiełtyka. Poznań: Klub Książki Katolickiej
5. Białobocki Jan. 1648, Hymny i prozy polskie[...]. Kraków: Franciszek Cezary.
6. Biblia Tysiąclecia. 1980, Poznań: Pallotinum.
7. Dreves Guido Maria (ed.). 1886, Cantiones bohemicae, Leiche, Lieder und Rufe des 13., 14. und 15. Jahrhunderts, Leipzig: O.R. Reisland.
8. Gładysz Bronisław. 1933, Hymny brewiarza rzymskiegoi patronału polskiego, Poznań: Nakład Księgarni św. Wojciecha.
9. Grochowski Stanisław, Poezje, t. II, Kraków (1859).
10. Karyłowski Tadeusz. 1978 (tłum.), Hymny kościelne, Warszawa: IW Pax.
11. Korolko Mirosław (opr.). 1978. Hymny kościelne: IW Pax..
12. Korolko Mirosław(opr.). 1977. Polskie pieśni pasyjne: średniowiecze i wiek XVI, t.I i II, Warszawa: IW Pax.
13. Officia de Beata Maria Virgine –Graduale Tessinense, a.ca. 1526, w zbiorach „Książnicy Cieszyńskiej”, SZDD128.
14. Ostrzykowski Bonifacy. 1841, Hymny religijne z brewiarza rzymskiego na polski język wierszem przełożone z dodaniem oryginalnych poezyj, Warszawa: Wróblewski.
15. Peregryn z Opola. 2001, Kazania „de tempore” i „de sanctis”, przeł. J. Mrukówna, Kraków – Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
16. Popowski Remigiusz (tłum.). 2005, Nowy Testament, Przekład na Wielki Jubileusz Roku 2000, Warszawa: Vocatio.
17. Raby Frederic James Edward. 2007, A history of Christian-Latin poetry from the beginnings to the close of the Middle Ages. Oxford: Clarendon.
18. Starowieyski Marek (opr.). 2007, Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcujańskiej i średniowiecznej, Wrocław: Ossolineum.
19. Tomasz z Akwinu, św. 1962-1986, Suma teologiczna, przeł. S. Bełch (i inni), I-XXXIV, t. 19. (2-2, qu. 81-100) Przetłumaczył i objaśnieniami zaopatrzył: O. Feliks Wojciech Bednarski, O.P. Słowo wstępne J.Em. Ks. Arcybiskupa Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Polski, Londyn: Veritas.
20. Wittlin, Józef. 1946,"Stabat Mater." The Slavonic and East European Review 24, 22.
21. Z głębokości… . Antologia polskiej modlitwy poetyckiej. 1966. Andrzej Jastrzębski, Antoni Podsiad, (opr.), Warszawa: IW Pax.
Opracowania
1. Cantalamessa, Raniero. "Pieśń Ducha Świętego." Rozważania na temat „Veni Creator” 2003, tłum. M. Przeczewski, Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
2. Drewniak Janusz. Problem autorstwa melodii polskiego Te Deum milenijnego. Spojrzenie retrospektywne i aktualne wyniki badań., „Ruch Biblijny I Liturgiczny” rok LXIII (2010) nr 4.
3. Forstner, Dorothea. 1990, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa: IW Pax..
4. Jougan Alojzy. 1948, Słownik kościelny łacińsko-polski, Miejsce Piastowe.
5. Mazurkiewicz Roman. Pierwsza polska tłumaczka, „Studia Logopaedica” IV (2011), 328-333.
6. Miłosz Czesław, O przekładach, w: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440-2005. Antologia. 2007,wybór i opracowanie E. Balcerzan, E. Rajewska, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
7. Nieznanowski Stefan, Średniowieczna liryka religijna, w: Polska liryka religijna. 1983, red. S. Sawicki, P. Nowaczyński, Lublin: TN KUL.
8. Ratzinger Józef. 1990, Kościół - ekumenizm - polityka, red. i tłum. L. Balter i in Poznań-Warszawa: Pallotinum.
9. Rostworowska Maria. 2016, Szczery artysta. O karolu Hubercie Rostworowskim, Kraków: Znak.
10. Siatkowski Zbigniew. "Kiedy poeta przestaje być formalistą?." „Teksty”: teoria literatury, krytyka, interpretacja 6 (24) (1975): 109-129.
11. Stępień Paweł, Chaos i ład. Lament świętokrzyski w tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki”, 1 (1998).
12. Tuwim Julian. 1950, Pegaz dęba, czyli panopticum poetyckie, Warszawa: Czytelnik.
STRONY INTERNETOWE
https://www.stabatmater.info/, dostęp: 20 sierpnia 2021
http://www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_1090-1153__Bernardus_Claraevallensis_Abbas__De_Passione_Christi__LT.doc.html, dostęp: 23 sierpnia 2021
Janus, K. J. (2022). Łacińskie średniowieczne hymny i ich polskie przekłady w liturgii: Koegzystencja słowa i muzyki. Eksplikacja filologiczna. Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars, 59(1), 263–285. https://doi.org/10.25167/ls.4593
Authors
Katarzyna Joanna JanusStatistics
Downloads
I dati di download non sono ancora disponibili.
Licenza
Copyright (c) 2022 Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars
Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Condividi allo stesso modo 4.0 Internazionale.
