Legalność i skuteczność muru granicznego jako instrumentu służącego ograniczeniu napływu uchodźców z punktu widzenia Konwencji genewskiej z 1951 r.

Szymon Zaręba

Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Prawnych

Abstrakt

Z punktu widzenia Konwencji genewskiej z 1951 r. legalność muru granicznego może być kwestionowana tylko wtedy, gdy konsekwencje jego istnienia są sprzeczne z wyrażoną w art. 33 tej konwencji zasadą non-refoulement. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy dojdzie do jednoczesnego spełnienia kilku warunków. Po pierwsze, przyjmie się liberalną interpretację zasady non-refoulement, zgodnie z którą wynikający z niej zakaz zawracania na granicę obejmuje także osoby próbujące wkroczyć na terytorium danego państwa po to, by skorzystać w nim z ochrony. Po drugie, wzniesiony mur stanie na granicy z państwem, w którym takim osobom grozi niebezpieczeństwo z jednego z powodów wskazanych w art. 33. Po trzecie, państwo, które zbudowało mur, będzie go wykorzystywać nie do regulacji ruchu granicznego, lecz jako środek mający w połączeniu z innymi praktykami służyć odstraszeniu potencjalnych uchodźców. Ocena skuteczności muru jako instrumentu służącego ograniczeniu napływu uchodźców wypada niezbyt korzystnie. Z jednej strony umożliwia on dużo bardziej skuteczną kontrolę ruchu granicznego i generalnie zapobiega przedostawaniu się osób szukających ochrony na terytorium państwa, umożliwiając temu państwu uniknięcie ciążących na nim zobowiązań, przynajmniej zgodnie z tradycyjnym rozumieniem zasady non-refoulement. Z drugiej strony nie może jednak zdjąć z państwa obowiązku rozpatrzenia wniosków o ochronę składanych przez osoby, które wkraczają na przejścia graniczne lub w inny sposób przedostają się na jego terytorium, przynajmniej na krótko.

Słowa kluczowe:

mur graniczny, uchodźcy, konwencja genewska, konwencja dotycząca statusu uchodźców, non-refoulment