Strategie kontroli granicznych – uwarunkowania zmian oraz ich wpływ na naturę współczesnych granic

Monika Trojanowska-Strzęboszewska

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
https://orcid.org/0000-0002-3971-8162

Abstrakt

Celem artykułu jest wskazanie zmian jakim na przestrzeni ostatnich kilku dekad poddawane są strategie kontroli granicznych w Europie, aplikowane przez państwa (indywidualnie bądź w ramach ugrupowań takich jak Unia Europejska) w reakcji na zmieniającą się naturę granic terytorialnych i wyzwania jakim współczesne granice muszą sprostać. W pierwszej kolejności zidentyfikowano kluczowe uniwersalne uwarunkowania tych zmian, które wpływając na naturę i charakter współczesnych granic, silnie oddziałują też na stosowane strategie kontroli granicznych. Wskazano, że obecna dynamika i złożoność charakteru oraz instrumentów kontroli granicznych aplikowanych przez państwa europejskie wynikają przede wszystkim z trzech kluczowych czynników: 1/ przyspieszenia procesów globalizacyjnych i reakcji państw, na te procesy; 2/ intensyfikacji procesów integracji regionalnej (w Europie w szczególności zachodzących w ramach UE); 3/ wzrostu zagrożeń terrorystycznych dla bezpieczeństwa wewnętrznego państw oraz silnego sprzęgnięcia – w retoryce i działaniach politycznych – terroryzmu z problematyką imigracji. Czynniki te mają charakter procesualny; oddziałują na granice państw europejskich równolegle, choć z różnym stopniem intensywności w odniesieniu do poszczególnych państw czy w określonym zakresie czasowym; niekiedy się uzupełniają, a w innych okolicznościach procesy te „konkurują” ze sobą. W efekcie ich oddziaływania strategie kontroli granic mają wieloetapową strukturę i obejmującą instrumenty wykraczające poza działania kontrolne wykonywane bezpośrednio na terytorialnie zdefiniowanych granicach oraz realizowane wyłącznie przez służby kontrolne danego państwa w rzeczywistości realnej. Kontrole graniczne nie są już aktami, ale permanentnymi procesami zdeterytorializowanej kontroli prowadzonej tak w rzeczywistości realnej, jak i wirtualnej.

Słowa kluczowe:

granice, funkcje granic, kontrola graniczna, borderyzacja (graniczenie)