Językowe sposoby wyrażania punktu kulminacyjnego w opowiadaniach potocznych
Katarzyna Wyrwas
Abstrakt
The turning point in the everyday narratives may be signaled in several ways. Lexical exponents of complicating action are adverbs or adverbial phrases, which indicate the rate of speed, urgency of action and shortness of the period preceding the performance of the stock and the lack of preparation for its implementation. The climax of the story can be highlighted by the onomatopoeic words indicating the rate of unfolding events.
The turning point may be signaled in compound sentences, which distinctly oppose events before the climax with events of climax. The climax of the story can also be indicated inflexionally by changing the past
forms to historical present. Present fonns serve to emphasize the drama and events of impending danger and highlight change of situation. An important feature is that historical present forms provide delimitation in conversational narrative: present tense forms occurring alternately with the forms of the past tense is used to separate each subsequent event from other event, allow speaker to organize the story in chronological following segments.The complicating action in colloquial stories is emphasized also phonetically: due to changes in accentuation and intonation. Full sentence pitch playing a special role by enhancement of the selected word in a sentence, in this case by extending the accented vowels. Also rising pitch observed in complicating action parts maintains a high level of listeners interest and tension. Listeners are interpreting rising pitch as a announcement of further string of text.In addition to the factors mentioned, in the expressive, lively „acting out” of history narrators use such dramatization signals as short sentences, verbs elliptic or replace their onomatopoeic words. This makes the complexity of action and a turning point clearly defined, effectively engaging the attention and emotions of the audience.
Słowa kluczowe:
conversational narrative, complicating action, point, historical presentBibliografia
Bal M., 2012, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Przeł. J. Woźniak i in., Kraków.
Google Scholar
Bańko M., 2008, Współczesny polski onomatopeikon: ikoniczność w języku. Warszawa.
Google Scholar
Bańko M„ 2009, Słownik onomatopei, czyli wyrazów dźwięko- i ruchonaśladowczych, Warszawa.
Google Scholar
Bartmiński J., 1978, Swoiste formy orzeczeń w języku ustnym (orzeczenie onomatopeiczne, kompozycjonalne, zaimkowe, podwojone). - Studia nad składnią polszczyzny mówionej, red. T. Skubalanka, Wrocław.
Google Scholar
Bokus B., 1991, Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji, Kielce.
Google Scholar
Boniecka B., 1977, Funkcje składniowe wykrzykników onomatopeicznych, „Polonica”, t. 3.
Google Scholar
Dijk T.A. van, 1985, Działanie, opis działania a narracja. Przeł. M.B. Fedewicz, „Pamiętnik Literacki”, z. 1.
Google Scholar
Dobrzyńska T„ 1993, Tekst. Próba syntezy, Warszawa.
Google Scholar
Dukiewicz L., 1978, Intonacja wypowiedzi polskich. Wrocław.
Google Scholar
Dukiewicz L., Sawicka 1., 1995, Fonetyka i fonologia, Kraków.
Google Scholar
Fludernik M., 1991, The Historical Present Tense Yet Again: Tense Switching and Narrative Dynamics in Oral and Quasi-Oral Storytelling, „Text”, vol. 11, No. 3.
Google Scholar
Fludernik M., 1992, The Historical Present Tense in English Literature. An Oral Pattern and Its Literary Adaptation, „Language and Literature”, vol. 17.
Google Scholar
Fludernik M., 2003, Chronology, Time, Tense and Experientiality in Narrative, „Language and Literature”, vol. 12.
Google Scholar
Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa.
Google Scholar
Głowiński M., Kostkiewiczowa T„ Okopień-Sławińska A., Sławiński J., 1998, Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław.
Google Scholar
Grepl M., 1967, Emocjonalne motivované aktualizace v syntaktickć strukturę vÿpovëdi, Brno.
Google Scholar
Greszczuk B., 1993, Składniowe wykładniki negacji i ich funkcje w historii języka polskiego, Rzeszów.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 1975, Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków, Wrocław.
Google Scholar
Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S., 1981, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar
Labov W., 1997, Some Further Steps in Narrative Analysis, „Journal of Narrative and Life History”, vol. 7, No. 1-4.
Google Scholar
Labov W., Waletzky J., 1967, Narrative Analysis: Oral Version of Personal Experience.- Essays on the Verbal and Visual Arts. Proceedings of the 1966 Annual Spring Meeting of the American Ethnological Society, ed. J. Helm, Seattle-London.
Google Scholar
Mayen J., 1972, O stylistyce utworów mówionych, Wrocław.
Google Scholar
Mazur J., 1986, Organizacja tekstu potocznego. Na przykładzie Języka polskiego i rosyjskiego, Lublin.
Google Scholar
Nikolajeva T.M., 1977, Frazovaja intonacija slavjanskich jazykov, Moskwa.
Google Scholar
Norrick N.R., 2007, Conversational Storytelling. - The Cambridge Companion to Narrative, ed. D. Herman, Cambridge.
Google Scholar
Pisarkowa K., 1975, Składnia rozmowy telefonicznej, Wrocław.
Google Scholar
Schiffrin D., 1981, Tense Variation in Narrative, „Language”, vol. 57, No. 1.
Google Scholar
Stempel W.-D., 1990, Narracja potoczna jako prototyp. Przel. A. Nermer, „Pamiętnik Literacki”, z. 1.
Google Scholar
Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław.
Google Scholar
Wilkoń A., 1976, O języku i stylu ..Ogniem i mieczem” H. Sienkiewicza. Studia nad tekstem, Kraków.
Google Scholar
Wilkoń A., 1988, Funkcje kategorii czasu i aspektu w tekstach artystycznych. - Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego, red. T. Skubalanka, Wrocław.
Google Scholar
Wolfson N., 1979, The Conversational Historical Present Alternation, „Language”, vol. 55, No. 1.
Google Scholar
Wyrwas K., 2013, Opowiadania potoczne w świetle genologii lingwistycznej, Katowice.
Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U., 1994, Struktura tekstu rozmowy potocznej, Katowice.
Google Scholar
Autorzy
Katarzyna WyrwasStatystyki
Downloads
Licencja
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Katarzyna Wyrwas, Rozum i serce. Pamięć w wybranych językach indoeuropejskich , Stylistyka: Tom 28 (2019): Styl i pamięć
- Katarzyna Wyrwas, Wielojęzyczność w reklamie - nadawca i narracja , Stylistyka: Tom 12 (2003): Wielojęzyczność a styl - Multilingualism and Style
- Katarzyna Wyrwas, Dominanta semantyczna gatunku mowy (na przykładzie negacji w skargach potocznych) , Stylistyka: Tom 15 (2006): Styl i kultura
- Katarzyna Wyrwas, Uwagi o kobiecym i męskim sposobie opowiadania , Stylistyka: Tom 13 (2004): Styl a płeć
- Katarzyna Wyrwas, Kawał a narracja , Stylistyka: Tom 10 (2001): Stylistyka dziś - Style and Humour - Stil' i ûmor
- Katarzyna Wyrwas, Skarga potoczna w strukturze narracyjnej , Stylistyka: Tom 14 (2005): Stylistyka i Kożyna - Stylistics and Kozhina
- Katarzyna Wyrwas, Struktura skargi mówionej , Stylistyka: Tom 9 (2000): Stylistyka czeska
- KATARZYNA WYRWAS, Język i styl powieści pt. Pokraj Andrzeja Saramonowicza – rekonesans , Stylistyka: Tom 32 Nr 32 (2023): Stylistyka
