Gwara jako tworzywo tekstów literackich
(analiza językowa wybranych utworów pisarzy regionalnych z czeskiej części śląska Cieszyńskiego)
Abstrakt
This article aims to analyse dialect stylisation of literary texts written by authors from the Czech part of Cieszyn Silesia. This analysis was grounded in linguistic (stylistic) theories of hierarchical language and text structure. The article brings definitional and terminological considerations relating to the subject of stylisation as well as the results of a study of authentic linguistic material. From the point of view of stylistic analysis, the division of local authors into members of the Polish minority and those who belong to the Czech-speaking majority is important. It turns out that the dialect in the works of Polish authors serves, among other things, as an exponent of Polishness and, in the case of Czech authors, it is a kind of advertisement for the region, hitherto rather unnoticed by Czechs from other parts of the Czech Republic.
The literature under study deserves to be highlighted for its thematic originality and for its linguistic stylisation. The cultural, social or regional embedding of the plot has a unique character, resulting from the unique history of Cieszyn Silesia. This text offers a rich exemplification of the conclusions formulated by the authors whose analysis is a linguistic voice in the discussion of the specific cultural situation of the Czech part of Cieszyn Silesia.
Słowa kluczowe:
stylisation, dialect, Polish language, Czech languageBibliografia
Źródła
Google Scholar
Filipek A., 2000, Na żiwot w grudniu, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Wydawnictwo „Olza”, Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
Google Scholar
Kupcowa A., 1988, Malinowy świat, wyd. 1, Ostrava: Profil.
Google Scholar
Kupiec A., 1997, Połotane żywobyci, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
Google Scholar
Kupiec A., 2005, Po naszymu pieszo i na skrzidłach, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
Google Scholar
Lednická K., 2020, Šikmý kostel 1 (románová kronika ztraceného města, léta 1894–1921), Ostrava: Bílá vrána. [L1]
Google Scholar
Lednická K., 2021, Šikmý kostel 2 (románová kronika ztraceného města, léta 1921–1945), Ostrava: Bílá vrána. [L2]
Google Scholar
Milerska E., 1987, Kwiaty z naszej łąki, wyd. 1, Ostrava: Profil.
Google Scholar
Ondrusz J., 1956, Godki śląskie, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Polski Związek Kulturalno-Oświatowy.
Google Scholar
Ondrusz J., 1963, śląskie opowieści ludowe (Z ust ludu śląskiego zapisał J. O.), wyd. 1, Ostrava: Krajské nakladatelství.
Google Scholar
Sagitarius P., 2020, Trujkunt (Detektivní trilogie), Praha: Argo. [S1]
Google Scholar
Sagitarius P., 2021a, Trujkunt: Klasztor, Návrat (Detektivní příběhy), Praha: Argo. [S2]
Google Scholar
Sagitarius P., 2021b, Trujkunt: Pierot, Na krev (Detektivní příběhy), Praha: Argo. [S3]
Google Scholar
Literatura
Google Scholar
Bizior-Ociepa R., 2002, Gwara we „Wsi nad łąkami” Marii Zientary-Malewskiej, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie”, seria: „Filologia Polska, Językoznawstwo”, z. 4, s. 125–130.
Google Scholar
Dubisz S., 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945–1975), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Dubisz S., 1996, O stylizacji językowej, „Język Artystyczny”, t. 10, red. D. Ostaszewska, E. Sławkowa, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 11–23.
Google Scholar
Jaros V., 2016, Gwara w powieściach Ryszarda Wytrycha „Orły na śniegu” i „Czwarty grzech”, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 115–131.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.10
Google Scholar
Kadłubiec D., 1988, O ziemi, życiu i poezji Anieli Kupiec. – A. Kupcowa, Malinowy świat, Ostrava: Profil, s. 9–15.
Google Scholar
Kąś J., 2014, Gwara w słowniku gwarowym. – Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Biblioteka „LingVariów”, t. 17, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 23–31.
Google Scholar
Kubica G., 2018, Moja ślóńsko rzecz. Szkic autoetnograficzny, „Socjolingwistyka”, t. 32, s. 40–59.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.32.3
Google Scholar
Kurek H., 2014, Tożsamość kulturowa polskiej wsi w epoce globalizacji i przemian społeczno-ekonomicznych. – Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Biblioteka „LingVariów”, t. 17, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 45–54.
Google Scholar
Labocha J., 2002, Tekst gwarowy jako dyskurs. – Studia dialektologiczne, t. 2, red. J. Okoniowa, B. Dunaj, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 47–52.
Google Scholar
Labocha J., 2016, Zaolziańska twórczość gwarowa, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 81–88.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.7
Google Scholar
Osowski B., 2019, Drugie życie gwary – dialektyzacja w wybranych powieściach Katarzyny Bereniki Miszczuk, „Socjolingwistyka”, t. 33, s. 269–282.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.17
Google Scholar
Pelcowa H., 2015, Między przeszłością a współczesnością – ciągłość i zmiana w badaniach dialektologicznych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, t. 71, s. 279–288.
Google Scholar
Sicińska K., 2008, Dialektologiczne aspekty analizy stylistycznej (na przykładzie cyklu Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 53, s. 175–190.
Google Scholar
Studnicki G., 2015, Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Suska D., 2012, Z problemów stylizacji językowej w opowiadaniach Marka Hłaski, Częstochowa: Akademia Jana Długosza.
Google Scholar
Wilkoń A., 1984, Problemy stylizacji językowej w literaturze, „Przegląd Humanistyczny”, t. 3, s. 11–27.
Google Scholar
Wojtak M., 1994, Pojęcie stylizacji jako narzędzia opisu utworów literackich, „Stylistyka”, t. III, s. 135–142.
Google Scholar
Wronicz J., 2016, Status gwary w języku polskim, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 53–60.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.4
Google Scholar
Wyderka B., 2017, O stylizacji gwarowej dyskusyjnie (na materiale wybranych utworów współczesnej prozy polskiej), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 64, s. 333–351.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Małgorzata Bortliczek, Ironia w socjolekcie uczniowskim , Stylistyka: Tom 10 (2001): Stylistyka dziś - Style and Humour - Stil' i ûmor
