Gwara jako tworzywo tekstów literackich
(analiza językowa wybranych utworów pisarzy regionalnych z czeskiej części śląska Cieszyńskiego)
Abstract
This article aims to analyse dialect stylisation of literary texts written by authors from the Czech part of Cieszyn Silesia. This analysis was grounded in linguistic (stylistic) theories of hierarchical language and text structure. The article brings definitional and terminological considerations relating to the subject of stylisation as well as the results of a study of authentic linguistic material. From the point of view of stylistic analysis, the division of local authors into members of the Polish minority and those who belong to the Czech-speaking majority is important. It turns out that the dialect in the works of Polish authors serves, among other things, as an exponent of Polishness and, in the case of Czech authors, it is a kind of advertisement for the region, hitherto rather unnoticed by Czechs from other parts of the Czech Republic.
The literature under study deserves to be highlighted for its thematic originality and for its linguistic stylisation. The cultural, social or regional embedding of the plot has a unique character, resulting from the unique history of Cieszyn Silesia. This text offers a rich exemplification of the conclusions formulated by the authors whose analysis is a linguistic voice in the discussion of the specific cultural situation of the Czech part of Cieszyn Silesia.
Keywords:
stylisation, dialect, Polish language, Czech languageReferences
Źródła
Google Scholar
Filipek A., 2000, Na żiwot w grudniu, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Wydawnictwo „Olza”, Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
Google Scholar
Kupcowa A., 1988, Malinowy świat, wyd. 1, Ostrava: Profil.
Google Scholar
Kupiec A., 1997, Połotane żywobyci, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
Google Scholar
Kupiec A., 2005, Po naszymu pieszo i na skrzidłach, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
Google Scholar
Lednická K., 2020, Šikmý kostel 1 (románová kronika ztraceného města, léta 1894–1921), Ostrava: Bílá vrána. [L1]
Google Scholar
Lednická K., 2021, Šikmý kostel 2 (románová kronika ztraceného města, léta 1921–1945), Ostrava: Bílá vrána. [L2]
Google Scholar
Milerska E., 1987, Kwiaty z naszej łąki, wyd. 1, Ostrava: Profil.
Google Scholar
Ondrusz J., 1956, Godki śląskie, wyd. 1, Czeski Cieszyn: Polski Związek Kulturalno-Oświatowy.
Google Scholar
Ondrusz J., 1963, śląskie opowieści ludowe (Z ust ludu śląskiego zapisał J. O.), wyd. 1, Ostrava: Krajské nakladatelství.
Google Scholar
Sagitarius P., 2020, Trujkunt (Detektivní trilogie), Praha: Argo. [S1]
Google Scholar
Sagitarius P., 2021a, Trujkunt: Klasztor, Návrat (Detektivní příběhy), Praha: Argo. [S2]
Google Scholar
Sagitarius P., 2021b, Trujkunt: Pierot, Na krev (Detektivní příběhy), Praha: Argo. [S3]
Google Scholar
Literatura
Google Scholar
Bizior-Ociepa R., 2002, Gwara we „Wsi nad łąkami” Marii Zientary-Malewskiej, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie”, seria: „Filologia Polska, Językoznawstwo”, z. 4, s. 125–130.
Google Scholar
Dubisz S., 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945–1975), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Dubisz S., 1996, O stylizacji językowej, „Język Artystyczny”, t. 10, red. D. Ostaszewska, E. Sławkowa, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 11–23.
Google Scholar
Jaros V., 2016, Gwara w powieściach Ryszarda Wytrycha „Orły na śniegu” i „Czwarty grzech”, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 115–131.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.10
Google Scholar
Kadłubiec D., 1988, O ziemi, życiu i poezji Anieli Kupiec. – A. Kupcowa, Malinowy świat, Ostrava: Profil, s. 9–15.
Google Scholar
Kąś J., 2014, Gwara w słowniku gwarowym. – Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Biblioteka „LingVariów”, t. 17, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 23–31.
Google Scholar
Kubica G., 2018, Moja ślóńsko rzecz. Szkic autoetnograficzny, „Socjolingwistyka”, t. 32, s. 40–59.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.32.3
Google Scholar
Kurek H., 2014, Tożsamość kulturowa polskiej wsi w epoce globalizacji i przemian społeczno-ekonomicznych. – Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Biblioteka „LingVariów”, t. 17, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 45–54.
Google Scholar
Labocha J., 2002, Tekst gwarowy jako dyskurs. – Studia dialektologiczne, t. 2, red. J. Okoniowa, B. Dunaj, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 47–52.
Google Scholar
Labocha J., 2016, Zaolziańska twórczość gwarowa, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 81–88.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.7
Google Scholar
Osowski B., 2019, Drugie życie gwary – dialektyzacja w wybranych powieściach Katarzyny Bereniki Miszczuk, „Socjolingwistyka”, t. 33, s. 269–282.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.17
Google Scholar
Pelcowa H., 2015, Między przeszłością a współczesnością – ciągłość i zmiana w badaniach dialektologicznych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, t. 71, s. 279–288.
Google Scholar
Sicińska K., 2008, Dialektologiczne aspekty analizy stylistycznej (na przykładzie cyklu Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 53, s. 175–190.
Google Scholar
Studnicki G., 2015, Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Suska D., 2012, Z problemów stylizacji językowej w opowiadaniach Marka Hłaski, Częstochowa: Akademia Jana Długosza.
Google Scholar
Wilkoń A., 1984, Problemy stylizacji językowej w literaturze, „Przegląd Humanistyczny”, t. 3, s. 11–27.
Google Scholar
Wojtak M., 1994, Pojęcie stylizacji jako narzędzia opisu utworów literackich, „Stylistyka”, t. III, s. 135–142.
Google Scholar
Wronicz J., 2016, Status gwary w języku polskim, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 53–60.
DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.4
Google Scholar
Wyderka B., 2017, O stylizacji gwarowej dyskusyjnie (na materiale wybranych utworów współczesnej prozy polskiej), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 64, s. 333–351.
Google Scholar
Statistics
Downloads
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
1. Copyrights to published works are held by the University of Opole (to the collective work) and the Authors (to individual parts of the collective work that have an independent meaning).
2. Only previously undistributed works can be published in the scientific journal "Stylistics".
3. The University of Opole does not restrict the possibility of the author's further dissemination of his work on condition that the scientific journal "Stylistics" is indicated as the original place of publication and the consent of the University Publishing House.
4. Consent to the publication of the work in the scientific journal "Stylistics" is tantamount to granting the author a non-exclusive license to the University of Opole, including the right to use the work without territorial restrictions and time limits in the following fields of exploitation:
a) within the scope of recording and multiplication of the work - production of any number of copies of the work in whole or in part using a specified technique, including printing, reprography, magnetic recording and digital technique, introduction of the work into computer memory and computer networks,
b) within the scope of circulation of the original or copies on which the work has been recorded - circulation, lending or hiring of the original or copies,
c) within the scope of dissemination of the work in a manner other than specified in item 2 - making the work or its abstract available on the Internet by enabling the recipients to access the work on-line or enabling them to download the work to their own device that makes it possible to read it, placing the work in electronic databases that disseminate scientific works, including in particular the CEEOL database (Central and Eastern Online Libray) and the abstract in English in the CEJSH database (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) within the scope of creating and distributing dependent works created using the work - using them in the fields of exploitation specified in points 1-3.
5. The author is not entitled to compensation for granting the license to the work.
6. The author agrees that the University may grant further permission to use the work (sublicense) in the fields of exploitation specified in par. 2 paragraph 4.
7. The author agrees that, in connection with the distribution of the work, his or her personal information, that is, name, affiliation, and e-mail address, may be made public.
Most read articles by the same author(s)
- Małgorzata Bortliczek, Ironia w socjolekcie uczniowskim , Stylistyka: Vol. 10 (2001): Stylistyka dziś - Style and Humour - Stil' i ûmor
