Odmiana potoczna

JOLANTA NOCOŃ

doi:10.25167/Stylistyka35.2025.4

Opublikowane: 2025-08-07

Tom 35 (2025)

Odmiana potoczna

JOLANTA NOCOŃ

Stylistyka

Dział: STYLISTYKA POLSKA Polish stylistics

https://doi.org/10.25167/Stylistyka35.2025.4

Abstrakt

The colloquial style of Polish is not monolithic; rather, it is characterised by a complex communicative structure and a range of pragmatic conditions, which account for its internal differentiation. As one of the variants of the national language, colloquial
Polish is primarily spoken and marked by situationality, interactivity and visuality. Polish stylistics distinguishes between two conceptions of colloquialism rooted in different approaches to style: the functional-communicative and the anthropological-
-cultural. The former treats colloquial style as a set of functionally motivated stylistic and linguistic means, and the variety is considered to serve all domains of everyday life. The latter, by contrast, views colloquial style as a way of conceptualising
the world, which involves a specific linguistic worldview, experiential framing and a cultural attitude. The colloquial style is positioned as the stylistic core of the Polish language, from which other functional styles evolve. One of the major issues explored in the 21st century is a shift of colloquial forms into official communication, linked to the transformation of modern culture. Numerous extralinguistic and intralinguistic factors contributing to the shift have been identified. Reactions to the spread of colloquialism vary widely, but it is usually regarded either as a process of refreshing modernization of the language or a sign of its degradation, particularly in digital and media contexts.

Słowa kluczowe:

style, linguistic stylistics, synthesis stylistics, colloquial style, the Polish language

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

NOCOŃ, J. (2025). Odmiana potoczna. Stylistyka, 35, 101–112. https://doi.org/10.25167/Stylistyka35.2025.4

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamiszyn Z., 1985, Funkcjonowanie podsystemu fonologicznego we współczesnej polszczyźnie potocznej środowiska robotniczego w Kędzierzynie-Koźlu, Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu.
Google Scholar

Adamiszyn Z., 1995, Styl potoczny. – Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole: Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej, s. 183–217.
Google Scholar

Anusiewicz J., 1992, Potoczność jako sposób doświadczania świata i jako postawa wobec świata. – Język a kultura, t. 5: Potoczność w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, F. Nieckula, Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze” Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 9–26.
Google Scholar

Bartmiński J., 1993, Styl potoczny. – Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław–Lublin: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze” Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego i Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 115–134.
Google Scholar

Dunaj K., 1989, Język mieszkańców Krakowa, cz. 1: Zagadnienia teoretyczne, fonetyka, fleksja, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Gajda S., 2001, System odmian i jego dynamika rozwojowa. – Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole: Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej, s. 207–219.
Google Scholar

Grabias S., 1981, O ekspresywności języka, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Grabias S., 1994, Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Gruchmanowa M., Witaszek-Samborska M., Żak-Święcicka M., 1986, Mowa mieszkańców Poznania, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar

Handke K., 1995, Polski język familijny: opis zjawiska, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Google Scholar

Kita M., 1989, Wypowiedzi przerywane we współczesnym polskim języku potocznym, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Kita M., 2007, Gra funkcjami w języku potocznym. – Potoczność a zachowania językowe Polaków, red. B. Boniecka, S. Grabias, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 33–45.
Google Scholar

Kurkowska H., Skorupka S., 1959, Stylistyka polska. Zarys, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Labocha J., 1981, Składnia żądania w polszczyźnie mówionej, „Język Polski”, 1/2, s. 32–178.
Google Scholar

Laskowska E., 1992, Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar

Lubaś W., 2001, Język potoczny. – Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole: Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej, s. 220–242.
Google Scholar

Markowski A. (red.), 1999, Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Mazur J., 1986, Organizacja tekstu potocznego. Na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Miodunka W., 1974, Funkcje zaimków w grupach nominalnych współczesnej polszczyzny mówionej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Ożóg K., 1990, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Pisarkowa K., 1975, Składnia rozmowy telefonicznej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Google Scholar

Rancew-Sikora D., 2007, Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Rejter A., 2006, Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Rzepka W.R., Walczak B., 1991, Polszczyzna potoczna w perspektywie diachronicznej. – Język potoczny jako przedmiot badań językoznawczych, red. S. Gajda, Z. Adamiszyn, Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, s. 23–31.
Google Scholar

Skubalanka T., 1978, Fleksja potoczna i metody jej badania. – Studia nad składnią polszczyzny mówionej, red. T. Skubalanka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 77–87.
Google Scholar

Skudrzyk A., 2005, Czy zmierzch kultury pisma? O synestezji i analfabetyzmie funkcjonalnym, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Skudrzyk A., Warchala J., 2010, Kultura piśmienności młodego pokolenia, Katowice: Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek.
Google Scholar

Skudrzyk A., Warchala J., 2013, Język potoczny – dyskurs potoczny. – Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków: Universitas, s. 35–59.
Google Scholar

Umińska-Tytoń E., 1991, Stylistyczne ukształtowanie stylu potocznego (na podstawie XVIII-wiecznych diariuszy). – Język potoczny jako przedmiot badań językoznawczych, red. S. Gajda, Z. Adamiszyn, Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, s. 61–66.
Google Scholar

Umińska-Tytoń E., 1992, Polszczyzna potoczna XVIII wieku, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Warchala J., 1991, Dialog potoczny a tekst, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar

Wileczek A., 2018, Kod młodości. Młodomowa w kontekstach społeczno-kulturowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Wilkoń A., 1987, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Wiśniewska H., 1977, Polszczyzna potoczna a urzędowa w XVII-wiecznych księgach lubelskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, 16, s. 117–135.
Google Scholar

Witosz B., 2007, Potoczność jako wartość w dzisiejszej kulturze. – Potoczność a zachowania językowe Polaków, red. B. Boniecka, S. Grabias, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 11–20.
Google Scholar

Wojtak M., 1992, Elementy języka mówionego (potocznego) w siedemnastowiecznych utworach komediowych. – Odmiany polszczyzny XVII wieku, red. H. Wiśniewska, Cz. Kosyl, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 167–180.
Google Scholar

Wyderka B., 1984, Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim. Fonologia, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Wyrwas K., 2002, Skarga jako gatunek mowy, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Zgółkowa H., 1983, Słownictwo współczesnej polszczyzny mówionej. Lista frekwencyjna i rangowa, Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Żydek-Bednarczuk U., 1994, Struktura tekstu rozmowy potocznej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar