„Myśmy byli przesyceni tą historią, którą nam przekazywano…”1 Między językiem perswazji wojennej a językiem narracji wspomnieniowej – miejsca wspólne

BEATA DUDA; JOANNA PRZYKLENK

Opublikowane: 2025-02-20

Tom 34 (2024)

„Myśmy byli przesyceni tą historią, którą nam przekazywano…”1 Między językiem perswazji wojennej a językiem narracji wspomnieniowej – miejsca wspólne

BEATA DUDA

, JOANNA PRZYKLENK

Abstrakt

This article presents the results of comparative analyses of temporally, genologically and discursively diverse texts, i.e. excerpts from underground press published during World War II and 3,400 recollections of participants in the 1944 Warsaw Uprising (collected between 2003 and 2018). The authors draw on memory studies pertaining to the reminiscence effect and apply comparative stylistic analysis alongside corpusbased tools to examine the characteristics of reminiscence discourse. The article aims to highlight the stylistic and lexical convergences between the persuasive language of World War II and the recollections of those who witnessed the events of 1944. It explains the reasons behind these convergences and explores how veterans reflect on shaping their attitudes and beliefs within the context of a shared generational experience. The results suggest that this type of analysis could be valuable for further linguistic inquiry into text and memory, particularly with regard to the memory of history and style, in both diachronic linguistics and memory studies.

Słowa kluczowe:

discourse, reminiscence account//recollection, comparative stylistic analysis, generation, Warsaw Uprising

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

DUDA, B., & PRZYKLENK, J. (2025). „Myśmy byli przesyceni tą historią, którą nam przekazywano…”1 Między językiem perswazji wojennej a językiem narracji wspomnieniowej – miejsca wspólne. Stylistyka, 34, 283–301. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/s/article/view/5776

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła
Google Scholar

AHM – Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego, https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej.html (dostęp: maj–wrzesień 2022).
Google Scholar

JPW – Wolińska O., 1996, Język polski w walce. – Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939–1945), red. I. Bajerowa, Warszawa: Energeia, s. 337–388.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

Artwińska A., Fidelis M., Mrozik A., Zawadzka A., 2016, Pożytki z „pokolenia”. Dyskusja o „pokoleniu” jako kategorii analitycznej, „Teksty Drugie”, 1, s. 347–366.
Google Scholar

Bohn A., Berntsen D., 2011, The Reminiscence Bump Reconsidered: Children’s Prospective Life Stories Show a Bump in Young Adulthood, “Psychological Science”, 22(2), s. 197–202, https://doi.org/10.1177/0956797610395394.
Google Scholar

Chlebda W., 2005, Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Chlebda W., 2019, O wyzwaniach i zadaniach pamięcioznawstwa lingwistycznego, „LingVaria”, 2(28), s. 147–164, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.10.
Google Scholar

Draaisma D., 2006, Dlaczego życie płynie szybciej, gdy się starzejemy. O pamięci autobiograficznej, przeł. E. Jusewicz-Kalter, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Draaisma D., 2010, Fabryka nostalgii. O fenomenie pamięci wieku dojrzałego, przeł. E. Jusewicz-Kalter, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar

Dubisz S., 2015, Kategoria pokolenia w badaniach lingwistycznych. – Dialog pokoleń w języku potocznym, w języku wsi i miasta, w literaturze, w publicystyce, w tekstach kultury, red. E. Wierzbicka-Piotrowska, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, s. 33–40.
Google Scholar

Fromholt P., Mortensen D.B., Torpdahl P., Bender L., Larsen P., Rubin D.C., 2003, Life-Narrative and Word-Cued Autobiographical Memories in Centenarians: Comparisons with 80-Year-Old Control, Depressed, and Dementia Groups, “Memory”, 11(1), s. 81–88, https://doi.org/10.1080/741938171.
Google Scholar

Gajda A., 2015, Wykład, referat, odczyt, pogadanka, gawęda i ich pokrewieństwo gatunkowe. – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 5: Gatunek a granice, red. D. Ostaszewska, J. Przyklenk, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 238–245.
Google Scholar

Gajda S., 2001, Stylistyka funkcjonalna, stylistyka pragmatyczna, stylistyka kognitywna… – Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 15–22.
Google Scholar

Janssen S.M., Chessa A.G., Murre J.M., 2005, The Reminiscence Bump in Autobiographical Memory: Effects of Age, Gender, Education, and Culture, “Memory”, 13(6), s. 658–668, https://doi.org/10.1080/09658210444000322.
Google Scholar

Laskowski R., 1999, Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna. – Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 151–224.
Google Scholar

Lewandowska S., 1980, Prasa konspiracyjna w okupowanej Polsce (1939–1945): uwagi i refleksje, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 19/1, s. 49–61.
Google Scholar

Pastuch M., 2018, Pamięć jako pojęcie sterujące badaniem dziejów języka. – Wokół dziejów używania polszczyzny – wspólnoty, potrzeby, zachowania komunikatywne, red. M. Hawrysz, M. Uździcka, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 275–283.
Google Scholar

Poprawa M., 2017, Prasa konspiracyjna w służbie kontrpropagandy – funkcje, cele, zjawiska językowe (na przykładzie gazet podziemnych 1939–1945), „Oblicza komunikacji”, 10, s. 57–98.
Google Scholar

Pułaczewska H., 2021, Adolescence as a “Critical Period” in the Heritage Language Use. Polish in Germany, “Open Linguistics”, 7, s. 301–315, https://doi.org/10.1515/ opli-2021-0019.
Google Scholar

Rubin D.C., Rahhal T.A., Poon L.W., 1998, Things Learned in Early Adulthood Are Remembered Best, “Memory & Cognition”, 26(1), s. 3–19.
Google Scholar

Ruszkowski M., 2015, Kategoria pokolenia w polskich badaniach językoznawczych (stan obecny i perspektywy), “Respectus Philologicus”, 27(32), s. 147–155, https://doi.org/10.15388/RESPECTUS.2015.27.32.14.
Google Scholar

Sławkowa E., 2011, Kierunki badań nad słownictwem pisarzy. – Język pisarzy. Problemy słownictwa, t. 3, red. T. Korpysz, A. Kozłowska, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s. 13–29.
Google Scholar

Szczerbij N., 2022, Hybrydalne formy czasownikowe w języku polskim i ukraińskim, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 147–163, https://doi.org/10.33896/PorJ.2022.1.8.
Google Scholar

Tomasello M., 2002, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, przeł. J. Rączaszek, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Warchala J., 2019, Formy perswazji, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Witosz B., 2005, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Witosz B., 2012, Badania nad dyskursem we współczesnym językoznawstwie polonistycznym, „Oblicza komunikacji”, 5, s. 61–76.
Google Scholar

Wyka K., 1977, Pokolenia literackie, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar