Frazeologia jako środek stylistyczny w XVII-wiecznej Postylli chrześcijańskiej Samuela Dambrowskiego
Abstract
The article deals with the phraseology in the Christian Postil (Postylla chrześcijańska) of Samuel Dambrowski, the 17th-century Protestant preacher. This work, which is a collection of sermons, was published in the years 1620–1621 in Torun and belongs
to the genre of postils for the people. The aim of the article is to show the role of phraseology in Dambrowski’s publication and thus in the genre structure of the popular postils. The analysis of the material shows that the preacher used phraseology in a moderate manner, using phraseological compounds functioning in the general and colloquial Polish of that time. The units used by him are characterised by an ordinary and typical pattern of forms. Although the phraseology in Dambrowski’s work meets with the genre pattern of postils for the people, it is not, however, the dominant means for creating the style of his sermons.
Schlagworte:
stylistics, phraseology, preaching, popular postil, Samuel DambrowskiLiteraturhinweise
A – Adalberg S., 1894, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, zebrał i opracował S. Adalberg, Warszawa, https://www.wbc.poznan.
Google Scholar
pl/dlibra/publication/11603/edition/18873/content (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
D – Dambrowski S., 1620–1621, Postilla chrześcijańska albo kazania i wykłady porządne świętych ewangeliej […], Toruń.
Google Scholar
G – Gdacjusz A., 1650, Postilla popularis, to jest kazania na ewanjelije święte […], Leszno.
Google Scholar
K – Knapiusz G., 1621, Thesaurus polono-latino-graecus seu promptuarium lingua Latinae et Graece […], Kraków, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=104808 (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
T – Trotz M. A., 1764, Nowy dykcjonarz, to jest Mownik polsko-niemiecko-francuski […], Lipsk, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/7823/edition/7138/content (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
Adamiec D., 2007, Frazeologia religijna okresu baroku (na tle tendencji kulturowych epoki), Kraków: Wydawnictwo LEXIS.
Google Scholar
Bieńkowska D., 1999, Słownictwo i frazeologia w „Psałterzu” przełożonym przez ks. Jakuba Wujka (1594), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Borek H., 1962, Język Adama Gdacjusza. Przyczynek do dziejów polszczyzny śląskiej, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Google Scholar
Borek H., Zaremba J., 1969, Wstęp. – A. Gdacjusz, Wybór pism, Warszawa–Wrocław: PWN, s. 10–23.
Google Scholar
Gdacjusz A., 1969, Wybór pism, oprac. H. Borek, J. Zaremba, Warszawa–Wrocław: PWN.
Google Scholar
Haas A., 2019, O leksyce i frazeologii „Dyszkursu o grzechách szóstego przykazánia Bożego…” Adama Gdacjusza, „Forum Lingwistyczne”, 6, s. 85–97, http://doi.org/10.31261/FL.2019.06.06.
DOI: https://doi.org/10.31261/FL.2019.06.06
Google Scholar
Ignatowicz-Skowrońska J., 2008, Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej powieści polskiej, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Kolbuszewski K., 1921, Postyllografia polska XVI i XVII wieku, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar
Konopczyński W. (red.), 1938, Polski słownik biograficzny, t. IV, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar
Koziara S., 2001, Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Google Scholar
Koziara S., 2009, Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar
Lewicki A. M., Pajdzińska A., 2001, Frazeologia. – Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 315–333.
Google Scholar
Linde S. B., 1811, Słownik języka polskiego, t. II, Warszawa: Drukarnia XX Pijarów, http://kpbc.umk.pl/publication/8173 (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
Maciuszko J. T., 1987a, Ewangelicka postyllografia polska XVI–XVIII wieku. Charakterystyka – analiza porównawcza – recepcja, Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
Google Scholar
Maciuszko J. T., 1987b, Postylla w perspektywie społecznej. Z problemów metodologicznych badań historycznych nad postyllografią (cz. 2), „Rocznik Teologiczny”, z. 2, s. 59–74.
Google Scholar
Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U. (red.), 2013, Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Mecherzyński K., 1858, Historia wymowy w Polsce, t. 2, Kraków: nakł. autora.
Google Scholar
Piela A., 2009, O badaniach polskiej frazeologii historycznej. – Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2006–2007, red. M. Hawrysz, Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, s. 57–67.
Google Scholar
Piela A., 2018, O frazeologii w słownikach języka polskiego z XIX i początku XX wieku, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, LXV, s. 137–153, https://doi. org/10.26485/RKJ/2018/65/9.
Google Scholar
Przymuszała L., 2000, Językowe wyznaczniki XVII-wiecznej postylli popularnej (na przykładzie postyll A. Gdacjusza i S. Dambrowskiego). – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 1, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 265–275.
Google Scholar
Przymuszała L., 2003, Struktura i pragmatyka „Postylli” Samuela Dambrowskiego, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Przymuszała L., 2012, Pragmatyczne determinanty XVII-wiecznej postylli popularnej. – Język a Kultura, t. 23, red. A. Burzyńska-Kamieniecka, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 53–65.
Google Scholar
Przymuszała L., 2018, O potrzebie badań nad frazeologią historyczną. – Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, red. M. Pastuch, M. Siuciak, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 299–311.
Google Scholar
Woźniak E., 2002, Słownictwo i frazeologia „Psałterza krakowskiego” (1532) na tle ówczesnych przekładów biblijnych, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6077.41
Google Scholar
Wyderka B., 1995, Środki stylowe. – Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 53–181.
Google Scholar
Statistics
Downloads
Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Weitergabe unter gleichen Bedingungen 4.0 International.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
