Frazeologia jako środek stylistyczny w XVII-wiecznej Postylli chrześcijańskiej Samuela Dambrowskiego
Abstract
The article deals with the phraseology in the Christian Postil (Postylla chrześcijańska) of Samuel Dambrowski, the 17th-century Protestant preacher. This work, which is a collection of sermons, was published in the years 1620–1621 in Torun and belongs
to the genre of postils for the people. The aim of the article is to show the role of phraseology in Dambrowski’s publication and thus in the genre structure of the popular postils. The analysis of the material shows that the preacher used phraseology in a moderate manner, using phraseological compounds functioning in the general and colloquial Polish of that time. The units used by him are characterised by an ordinary and typical pattern of forms. Although the phraseology in Dambrowski’s work meets with the genre pattern of postils for the people, it is not, however, the dominant means for creating the style of his sermons.
Keywords:
stylistics, phraseology, preaching, popular postil, Samuel DambrowskiReferences
A – Adalberg S., 1894, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, zebrał i opracował S. Adalberg, Warszawa, https://www.wbc.poznan.
Google Scholar
pl/dlibra/publication/11603/edition/18873/content (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
D – Dambrowski S., 1620–1621, Postilla chrześcijańska albo kazania i wykłady porządne świętych ewangeliej […], Toruń.
Google Scholar
G – Gdacjusz A., 1650, Postilla popularis, to jest kazania na ewanjelije święte […], Leszno.
Google Scholar
K – Knapiusz G., 1621, Thesaurus polono-latino-graecus seu promptuarium lingua Latinae et Graece […], Kraków, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=104808 (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
T – Trotz M. A., 1764, Nowy dykcjonarz, to jest Mownik polsko-niemiecko-francuski […], Lipsk, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/7823/edition/7138/content (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
Adamiec D., 2007, Frazeologia religijna okresu baroku (na tle tendencji kulturowych epoki), Kraków: Wydawnictwo LEXIS.
Google Scholar
Bieńkowska D., 1999, Słownictwo i frazeologia w „Psałterzu” przełożonym przez ks. Jakuba Wujka (1594), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Borek H., 1962, Język Adama Gdacjusza. Przyczynek do dziejów polszczyzny śląskiej, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Google Scholar
Borek H., Zaremba J., 1969, Wstęp. – A. Gdacjusz, Wybór pism, Warszawa–Wrocław: PWN, s. 10–23.
Google Scholar
Gdacjusz A., 1969, Wybór pism, oprac. H. Borek, J. Zaremba, Warszawa–Wrocław: PWN.
Google Scholar
Haas A., 2019, O leksyce i frazeologii „Dyszkursu o grzechách szóstego przykazánia Bożego…” Adama Gdacjusza, „Forum Lingwistyczne”, 6, s. 85–97, http://doi.org/10.31261/FL.2019.06.06.
DOI: https://doi.org/10.31261/FL.2019.06.06
Google Scholar
Ignatowicz-Skowrońska J., 2008, Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej powieści polskiej, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Kolbuszewski K., 1921, Postyllografia polska XVI i XVII wieku, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar
Konopczyński W. (red.), 1938, Polski słownik biograficzny, t. IV, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar
Koziara S., 2001, Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Google Scholar
Koziara S., 2009, Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar
Lewicki A. M., Pajdzińska A., 2001, Frazeologia. – Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 315–333.
Google Scholar
Linde S. B., 1811, Słownik języka polskiego, t. II, Warszawa: Drukarnia XX Pijarów, http://kpbc.umk.pl/publication/8173 (dostęp: 18.08.2022).
Google Scholar
Maciuszko J. T., 1987a, Ewangelicka postyllografia polska XVI–XVIII wieku. Charakterystyka – analiza porównawcza – recepcja, Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
Google Scholar
Maciuszko J. T., 1987b, Postylla w perspektywie społecznej. Z problemów metodologicznych badań historycznych nad postyllografią (cz. 2), „Rocznik Teologiczny”, z. 2, s. 59–74.
Google Scholar
Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U. (red.), 2013, Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Mecherzyński K., 1858, Historia wymowy w Polsce, t. 2, Kraków: nakł. autora.
Google Scholar
Piela A., 2009, O badaniach polskiej frazeologii historycznej. – Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2006–2007, red. M. Hawrysz, Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, s. 57–67.
Google Scholar
Piela A., 2018, O frazeologii w słownikach języka polskiego z XIX i początku XX wieku, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, LXV, s. 137–153, https://doi. org/10.26485/RKJ/2018/65/9.
Google Scholar
Przymuszała L., 2000, Językowe wyznaczniki XVII-wiecznej postylli popularnej (na przykładzie postyll A. Gdacjusza i S. Dambrowskiego). – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 1, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 265–275.
Google Scholar
Przymuszała L., 2003, Struktura i pragmatyka „Postylli” Samuela Dambrowskiego, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Przymuszała L., 2012, Pragmatyczne determinanty XVII-wiecznej postylli popularnej. – Język a Kultura, t. 23, red. A. Burzyńska-Kamieniecka, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 53–65.
Google Scholar
Przymuszała L., 2018, O potrzebie badań nad frazeologią historyczną. – Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, red. M. Pastuch, M. Siuciak, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 299–311.
Google Scholar
Woźniak E., 2002, Słownictwo i frazeologia „Psałterza krakowskiego” (1532) na tle ówczesnych przekładów biblijnych, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6077.41
Google Scholar
Wyderka B., 1995, Środki stylowe. – Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 53–181.
Google Scholar
Statistics
Downloads
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
1. Copyrights to published works are held by the University of Opole (to the collective work) and the Authors (to individual parts of the collective work that have an independent meaning).
2. Only previously undistributed works can be published in the scientific journal "Stylistics".
3. The University of Opole does not restrict the possibility of the author's further dissemination of his work on condition that the scientific journal "Stylistics" is indicated as the original place of publication and the consent of the University Publishing House.
4. Consent to the publication of the work in the scientific journal "Stylistics" is tantamount to granting the author a non-exclusive license to the University of Opole, including the right to use the work without territorial restrictions and time limits in the following fields of exploitation:
a) within the scope of recording and multiplication of the work - production of any number of copies of the work in whole or in part using a specified technique, including printing, reprography, magnetic recording and digital technique, introduction of the work into computer memory and computer networks,
b) within the scope of circulation of the original or copies on which the work has been recorded - circulation, lending or hiring of the original or copies,
c) within the scope of dissemination of the work in a manner other than specified in item 2 - making the work or its abstract available on the Internet by enabling the recipients to access the work on-line or enabling them to download the work to their own device that makes it possible to read it, placing the work in electronic databases that disseminate scientific works, including in particular the CEEOL database (Central and Eastern Online Libray) and the abstract in English in the CEJSH database (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) within the scope of creating and distributing dependent works created using the work - using them in the fields of exploitation specified in points 1-3.
5. The author is not entitled to compensation for granting the license to the work.
6. The author agrees that the University may grant further permission to use the work (sublicense) in the fields of exploitation specified in par. 2 paragraph 4.
7. The author agrees that, in connection with the distribution of the work, his or her personal information, that is, name, affiliation, and e-mail address, may be made public.
